Ẩn số trong cuộc bầu cử Mỹ 2024

Hôm 16/8, Hạ nghị sĩ Liz Cheney - người được coi là “kẻ thù” số một của cựu Tổng thống Donald Trump - đã hứng chịu thất bại ngay trên chính “sân nhà” khi không được cử tri đảng Cộng hòa lựa chọn làm ứng viên của đảng cho cuộc bầu cử Hạ viện tháng 11 tới.

Tuy nhiên, bà Cheney không phàn nàn về kết quả bầu cử. Thay vào đó, bà tuyên bố sẽ tiếp tục chiến đấu với ông Trump vì “linh hồn” của đảng Cộng hòa, dù chịu thất bại trong ngắn hạn.

“Cuộc bầu cử sơ bộ đã kết thúc”, bà nói. “Nhưng công việc thực sự giờ đây mới bắt đầu”.

Tính toán dài hạn

Trong bài phát biểu thừa nhận thất bại, bà Cheney nhắc đến cố Tổng thống Mỹ Abraham Lincoln - người từng thất bại trong các cuộc đua vào Quốc hội Mỹ, trước khi trở thành tổng thống và lãnh đạo nước Mỹ vượt qua nội chiến.

Bà cảnh báo rằng ông Trump và những người dung túng ông là “mối đe dọa với nền dân chủ”, cũng như thúc giục người dân Mỹ đoàn kết.

Bà Liz Cheney phát biểu trước những người ủng hộ sau thất bại hôm 16/8. Ảnh: AP.

Đối với nhiều thính giả, bài phát biểu này mang âm hưởng của một tuyên bố khởi động chiến dịch tranh cử tổng thống.

“Đối với câu hỏi về tương lai của đảng, có quá ít người đề ra lý lẽ đối chọi lại ‘chủ nghĩa Trump’ đang chiếm ưu thế”, ông Heath Mayo, một luật sư 32 tuổi, nói với Guardian. “Bà ấy là người duy nhất làm được điều này. Tôi hy vọng bà sẽ tranh cử tổng thống năm 2024 - bà cần ở trên sân khấu này để lặp lại lý lẽ đó, kể cả khi thất bại”.

Bà Carol Adelman, người từng tuyển dụng bà Cheney hồi còn trẻ vào Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID), tuyên bố “đương nhiên” bản thân muốn thấy vị nghị sĩ tham gia cuộc đua vào Nhà Trắng năm 2024.

“Còn ai khác? Còn ai tốt hơn? Tôi không thấy bất cứ ai từ bất cứ đảng phái nào chứng tỏ khả năng lãnh đạo như Liz”, ông Alan Reid, một nhân viên làm trong lĩnh vực tài chính, đồng ý.

Tương lai chính trị của bà Cheney trở nên rõ ràng hơn khi bà phát động một ủy ban hành động chính trị có tên “Nhiệm vụ Vĩ đại” hôm 17/8.

“Trong những tuần tới, Liz sẽ khởi động một tổ chức để giáo dục người dân Mỹ về các mối đe dọa đang tồn tại với nền cộng hòa của chúng ta”, ông Jeremy Adler, người phát ngôn của bà Cheney, nói với Politico.

Trong một cuộc phỏng vấn với NBC hôm 17/8, bà Cheney cũng thừa nhận đang nghĩ đến khả năng ra tranh cử tổng thống. “Tôi sẽ ra quyết định trong những tháng tới”, bà nói.

Thất bại với khoảng cách gần 40 điểm phần trăm tại Wyoming vừa qua cho thấy bà Cheney gần như không có khả năng giành chiến thắng trong một cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Cộng hòa.

Tuy nhiên, ở một cuộc đua có nhiều ứng viên - ví dụ có mặt ông Trump, cựu Phó tổng thống Mike Pence hay Thống đốc bang Florida Ron DeSantis, bà hoàn toàn có thể gây ảnh hưởng mang tính biểu tượng theo đường hướng “trung dung” trong đảng.

Bên cạnh đó, cuộc điều tra nhằm vào vụ bạo loạn ở Điện Capitol cho thấy không điều gì làm bà Cheney thích thú hơn việc tranh luận với ông Trump và chỉ trích vị cựu tổng thống vào thời điểm thích hợp nhất.

Lựa chọn của bà Cheney

Bà Cheney cũng có thể tranh cử với danh nghĩa ứng viên độc lập - điều có thể giúp bà thu hút nhiều lá phiếu vốn ủng hộ ông Trump ở các bang chiến địa, mở đường cho đảng Dân chủ giành chiến thắng.

Tuy vậy, chiến lược này có thể là con dao hai lưỡi, khi bà cũng có thể lấy đi lá phiếu của các đảng viên Cộng hòa dự định bầu cho đảng Dân chủ vì không ưa ông Trump.

Các cuộc bầu cử sơ bộ vừa qua cho thấy ông Trump vẫn có vị trí đáng kể trong đảng Cộng hòa. Ảnh: AP.

Lo ngại này hoàn toàn có cơ sở. Trong cuộc bầu cử năm 2000, ứng viên độc lập Ralph Nader được cho đã lấy một phần phiếu của ứng viên Al Gore của đảng Dân chủ, khiến ông thất cử trước Tổng thống George Bush.

Bà Cheney, người từng tuyên bố sẽ làm mọi cách để ngăn ông Trump quay lại Nhà Trắng, chắc chắn phải nghĩ đến điều này.

“Nếu bà Cheney cố gắng trở thành ứng viên của đảng Cộng hòa, bà ấy sẽ thất bại. Kể cả khi ông Trump không ra tranh cử, ông ấy vẫn sẽ có thể lựa chọn ứng viên”, ông Robert Talisse, chuyên gia về triết học chính trị đương đại tại Đại học Vanderbilt (Mỹ), nói.

“Nếu bà ấy tranh cử với tư cách ứng viên độc lập để đối đầu ông Trump, bà có thể lấy đi một số lượng đáng kể lá phiếu của các cử tri bảo thủ, những người không muốn bầu cho đảng Dân chủ, nhưng cũng không thể bầu cho ông Trump”, ông Talisse bổ sung.

Trái với nhận định ban đầu của một số nhà quan sát, ông Trump vẫn có tiếng nói đáng kể trong nội bộ đảng Cộng hòa. Trong 10 hạ nghị sĩ bỏ phiếu luận tội ông Trump, 8 người - bao gồm cả bà Cheney - đã nghỉ hưu hoặc thất bại trong vòng bầu cử sơ bộ. Chỉ có hai người có thể tiếp tục cuộc đua vào tháng 11 tới.

Giống như bà Cheney đã chỉ ra, phe thân ông Trump với xu hướng phủ nhận kết quả bầu cử năm 2020 đang nổi lên trên khắp nước Mỹ. Nhiều ứng viên “to tiếng” của đảng Cộng hòa đã giành chiến thắng trong bầu cử sơ bộ.

Tuy vậy, điều này có thể khiến đảng Cộng hòa chịu thiệt trong cuộc bầu cử giữa kỳ tháng 11 sắp tới, khi những chính trị gia bị coi là “cực đoan” khó có thể nhận được sự ủng hộ từ các cử tri ôn hòa.

Sau cuộc bầu cử tại Wyoming, ông Trump dường như đã “trả thù” thành công. Tuy vậy, Hạ nghị sĩ Adam Kinzinger - người cùng bà Cheney là hai đảng viên Cộng hòa duy nhất trong ủy ban điều tra vụ bạo loạn ngày 6/1 của Hạ viện Mỹ - tin rằng đồng nghiệp của mình sẽ không từ bỏ.

“Bà ấy rất quyết tâm, rất bền bỉ và sẽ đuổi theo Donald Trump tới cổng địa ngục”, ông Kinzinger nói với MSNBC.

Việt Hà