An sinh xã hội trước thách thức của cách mạng công nghiệp 4.0

Theo Báo cáo năng lực cạnh tranh toàn cầu mới được công bố, nếu dựa trên tiêu chí giáo dục bậc cao và đào tạo nghề, Diễn đàn kinh tế thế giới xếp Việt Nam ở vị trí thứ 84 trên 137 quốc gia. Đây được xem là một thứ hạng thấp, cho thấy có nhiều vấn đề trong chất lượng lao động của Việt Nam. Tổ chức Lao động quốc tế cũng đưa ra cảnh báo khi dự đoán 86% lao động ngành dệt may và 3/4 lao động ngành điện và điện tử có thể bị mất việc làm do chất lượng lao động không đảm bảo.

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho biết, những ngành gắn với lao động thủ công sẽ bị ảnh hưởng nhiều nhất, tiếp theo là các ngành gắn với quá trình tự động hóa. Một số báo cáo về thị trường lao động đánh giá, cách mạng công nghiệp 4.0 không chỉ đe dọa tới việc làm của những lao động trình độ thấp mà ngay cả các lao động có kỹ năng bậc trung cũng sẽ bị ảnh hưởng. Hàng chục nghìn lao động đang đứng trước nguy cơ mất việc làm dù chưa đến tuổi nghỉ hưu. Nếu không sớm đưa ra các giải pháp thì Việt Nam không chỉ tụt hậu mà còn phải đối mặt với gánh nặng chính sách đảm bảo an sinh xã hội:

“Năm bảy năm nay, lúc nào tôi cũng lo là khi mà thế giới họ chuyển sang là giai đoạn phát triển dựa trên công nghệ, sáng tạo, chúng ta cũng nói với nhau là thúc đẩy phát triển cách mạng công nghiệp 4.0. Chúng ta bây giờ không còn dựa được vào nhân công giá rẻ, thậm chí kể cả là hàng hóa giá rẻ cũng không còn phù hợp nữa. Vậy thì thay đổi là cần thiết và đây là cảnh báo cho mình để mình thực hiện”- bà Phạm Chi Lan chia sẻ.

Trước những tác động của cách mạng công nghiệp 4.0, lợi thế nguồn nhân lực hiện nay rất có thể trở thành lực cản của quá trình phát triển trong tương lai. Ông Vũ Quang Thọ- viện trưởng Viện Công nhân Công đoàn (Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam) cho rằng, trong thời kỳ hội nhập, nếu người lao động Việt Nam không làm chủ được khoa học, kỹ thuật, không có trình độ ngoại ngữ, kỹ năng mềm sẽ mất việc ngay tại chính đất nước của mình, nhường cơ hội việc làm cho người dân các nước khác trong khu vực. Để phát huy được lợi thế của lực lượng lao động trẻ, không còn cách nào khác là phải cải cách, thay đổi ngay từ khâu đào tạo. Bởi sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang là thách thức hiện hữu.

“Việc cần làm hiện nay đối với người lao động là phải nhanh chóng tự tích lũy tay nghề hoặc tìm nghề nào để thích ứng với công việc mình đang làm hoặc công việc sắp tới để kéo dài được công việc. Thứ hai là hệ thống an sinh xã hội, phải hoạt động tốt hơn, hiệu quả hơn, nhất là BHXH, bảo hiểm thất nghiệp để khi những người này rơi vào thất nghiệp thì họ có thể đi học nghề để lo cuộc sống của họ, nếu không gánh nặng về mặt xã hội sẽ ngày càng nhiều lên. Chúng ta cần phải làm và làm ngay để cho những người lao động thích ứng được với những thay đổi của thị trường lao động”- ông Vũ Quang Thọ nhấn mạnh.

Trên thực tế, nhiều nước trong khu vực và thế giới đã phát triển rất mạnh ở giai đoạn cơ cấu dân số vàng khi tận dụng được tối đa trí tuệ, sức lao động của lực lượng lao động trẻ, tạo ra khối lượng của cải vật chất khổng lồ, tích lũy lớn cho tương lai, đảm bảo an sinh xã hội khi đất nước bước vào giai đoạn “dân số già”. Kinh nghiệm của các nước cho thấy, trong giai đoạn hiện nay, Việt Nam cần có những bước đi quyết định nhằm tối đa hóa lợi ích của thời kỳ dân số vàng; thúc đẩy định hướng việc làm và tạo ra những công việc chất lượng và năng suất cao hơn. Bên cạnh đó, cần giải quyết vấn đề mất cân đối về giới, huy động các nguồn tiết kiệm và chuyển hướng hoạt động sản xuất cho phù hợp.

Khanh Lê