Xuất khẩu rau quả lấy lại đà tăng trưởng

Vượt qua lúa gạo

Nếu như năm 2015 được đánh giá là một năm “bội thu” của XK trái cây với kim ngạch đạt hơn 1,8 tỷ USD - mức cao nhất từ khi trái cây “xuất ngoại”, thì 9 tháng năm 2016 tiếp tục ghi nhận đà bứt phá ngoạn mục. Theo Tổng cục Hải quan, 8 tháng năm 2016, rau quả xuất siêu hơn 1 tỷ USD, vượt qua lúa gạo để trở thành mặt hàng nông sản XK mũi nhọn với kim ngạch 1,57 tỷ USD, tăng 21,8% so với cùng kỳ năm 2015. Đáng mừng là hầu hết các thị trường XK rau quả của Việt Nam đều đạt mức tăng trưởng kim ngạch so với cùng kỳ năm 2015. Trong đó, một số thị trường có mức tăng trưởng cao như: Anh tăng 39%, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất tăng 37,1%, Malaysia tăng 23,3%...

Tín hiệu vui trong năm nay là lần đầu tiên XK vải thiều sang thị trường Australia được tiến hành chiếu xạ ngay tại Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội, giúp giảm đáng kể chi phí và thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động XK trái vải vào các thị trường khó tính. Tiếp nối thành công đó, giữa tháng 9 vừa qua, sau gần 10 năm đàm phán, Australia đã chính thức cấp phép nhập khẩu cho trái xoài Việt Nam. Đây là loại trái cây thứ hai của Việt Nam được Australia cấp phép nhập khẩu. Đối với Hà Nội, tháng 9/2016 cũng được đánh giá là một “mốc” đáng nhớ của ngành rau quả khi 10 tấn nhãn muộn đầu tiên của Hoài Đức và Quốc Oai được XK sang Malaysia, mở đường cho hành trình chinh phục các thị trường khó tính khác.

Theo đại diện của Tổng hội Nông nghiệp Việt Nam, việc khơi thông những thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada... đã mang lại lợi ích kép, vừa giúp nông dân thay đổi tập quán, phương thức sản xuất, vừa tránh cho rau quả của Việt Nam phụ thuộc quá nhiều vào một thị trường như trước kia.

Sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh

Theo đánh giá của Bộ NN&PTNT, do XK được khơi thông nên thị trường trái cây trong nước cũng có những dấu hiệu khá tích cực. Giới thương lái nhận định, năm nay, do một số nước như Philippines, Lào, Myanmar, Trung Quốc... khan hiếm chuối trong khi nhu cầu tiêu thụ chuối ở Hàn Quốc, Nhật Bản, Mỹ, châu Âu đang tăng nên giá chuối được đẩy lên khá cao. Nhìn chung, trong 9 tháng qua, thị trường trái cây khá sôi động với khối lượng XK, tiêu thụ lớn trong và ngoài nước, đặc biệt là mặt hàng chuối, sầu riêng, xoài...

Các chuyên gia nhận định, điểm mạnh của chúng ta là sở hữu nguồn trái cây đa dạng cả nhiệt đới và cận nhiệt đới với diện tích lớn. Tuy nhiên, hạn chế là quy mô canh tác còn nhỏ lẻ, manh mún, công nghệ bảo quản sau thu hoạch chưa cao. Bên cạnh đó, một trong những rào cản lớn đối với ngành rau quả hiện nay là những quy định về kiểm dịch thực vật và an toàn thực phẩm. Đây là những vấn đề cần phải sớm khắc phục để tạo động lực mạnh mẽ cho XK rau quả trong những tháng tiếp theo cũng như những năm tới.

Ngoài ra, các chuyên gia còn cho rằng, để XK rau quả giữ được sự tăng trưởng tốt và bền vững, ngành rau quả vẫn còn khá nhiều việc phải làm. Cụ thể, cần phải làm tốt công tác an toàn thực phẩm, rau quả cần phải được sản xuất theo mô hình những HTX kiểu mới. Sản xuất theo mô hình này thì an toàn thực phẩm sẽ luôn được theo dõi, giám sát bởi những người trong HTX với nhau. Do đó, cần quan tâm xây dựng, mở rộng những mô hình HTX kiểu mới như ở Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan... Không chỉ liên kết với nhau để sản xuất, các HTX rau quả còn phải liên kết với các siêu thị, DN để hình thành những chuỗi giá trị tiêu thụ rau quả trong nước và XK.

Đặc biệt, sản xuất rau quả hữu cơ hướng tới XK cũng cần phải được chú trọng ngay từ bây giờ để mở thêm thị trường cho rau quả Việt Nam. Sản xuất hữu cơ có thể bắt đầu từ những loại trái cây ít sâu bệnh như chuối già, thanh long, dứa... Đồng thời, chú trọng hỗ trợ kỹ thuật để phát triển những loại cây mà nông dân Việt Nam còn lạc hậu về kỹ thuật nhưng lại có tiềm năng lớn về thị trường như chanh dây, bơ... Ngoài ra cũng cần phải đầu tư sâu vào chế biến rau quả để đa dạng sản phẩm XK. Bởi hiện nay, sản phẩm rau quả chế biến của Việt Nam còn khá đơn điệu. Trong khi đó ở nhiều nước XK rau quả, với mỗi loại trái cây, họ đã chế biến thành nhiều sản phẩm khác nhau để phục vụ nhu cầu đa dạng của thị trường nội địa và XK, như: Chile có tới 5 - 6 sản phẩm từ trái xoài và rất nhiều sản phẩm từ trái thanh long hay chanh dây...

Theo nhận định của các chuyên gia thương mại, XK rau quả trong năm nay không chỉ chắc chắn lần đầu tiên vượt mốc 2 tỷ USD, mà hoàn toàn có thể đạt 2,5 tỷ USD. Một điều rất đáng chú ý là XK rau quả năm nay có thể lần đầu tiên vượt qua gạo về giá trị XK. Nhìn lại XK nông sản từ đầu năm đến nay đã có thể tin vào điều này. Vào thời điểm này của những năm trước, XK gạo luôn cao hơn nhiều so với rau quả. Nhưng tính hết tháng 9 năm nay, XK rau quả đã cao hơn gạo tới vài chục triệu USD.