Xử lý nợ xấu: Tắc ở đâu?

Mới xử lý được 15% nợ xấu

Hiện nay, nợ xấu và xử lý nợ xấu đang là những vấn đề thu hút sự quan tâm của cả cộng đồng xã hội. Đây là nhiệm vụ quan trọng và cấp bách để có thể khơi thông những ách tắc trong nền kinh tế, tạo điều kiện cho nền kinh tế phát triển.

Đúng là ngành ngân hàng phải chịu trách nhiệm về nợ xấu, tuy nhiên nguồn gốc của nợ xấu là do các doanh nghiệp, hộ gia đình vay vốn nhưng không trả được nợ vay, vì cả nguyên nhân khách quan và chủ quan. Và nợ xấu không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống các TCTD, mà còn ành hưởng rất xấu đến cả nền kinh tế.

Để xử lý nợ xấu, NHNN đã xây dựng, trình Bộ Chính trị, Chính phủ chấp thuận và Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Xử lý nợ xấu của hệ thống các tổ chức tín dụng” và Đề án “Thành lập Công ty Quản lý tài sản của các TCTD Việt Nam”.

Từ cuối năm 2012 đến tháng 8/2016, dưới sự chỉ đạo của NHNN, các TCTD đã tích cực nâng cao chất lượng tài sản, kiểm soát chất lượng tín dụng và xử lý nợ xấu, đặc biệt là nỗ lực tự xử lý nợ xấu bằng các biện pháp đốn đốc thu hồi nợ, phát mại tài sản đảm bảo để thu hồi nợ, nhận tài sản thay nghĩa vụ nợ, sử dụng dự phòng rủi ro...

Kết quả, tính đến thời điểm 31/8/2016, toàn hệ thống các TCTD đã xử lý được 548,5 nghìn tỷ đồng nợ xấu, trong đó chủ yếu là do các TCTD tự xử lý (chiếm 57,2%), còn lại là bán nợ (bao gồm bán cho VAMC và tổ chức, cá nhân khác) chiếm 42,8%.

Qua thực tiễn hoạt động, việc xử lý nợ xấu của hệ thống các TCTD nói chung và VAMC nói riêng gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc. Công tác thu hồi nợ đạt kết quả hạn chế so với khối lượng nợ xấu tồn tại.

Tại hội thảo “Xử lý nợ xấu – Những nút thắt cần tháo gỡ” do Ngân hàng Nhà nước tổ chức mới đây, TS Nguyễn Quốc Hùng, Chủ tịch Hội đồng thành viên VAMC cho biết, trong hơn 3 năm đi vào hoạt động, cơ quan này mới chỉ thu hồi nợ được 37.983 tỷ đồng, đạt tỷ lệ 15% dư nợ gốc. Trong đó, 70% số nợ thu hồi được là do khách tự trả nợ, 30% còn lại là bán nợ. Theo đó, có thể thấy thấy việc bán tài sản kể cả cưỡng chế thi hành án để thu hồi nợ gặp khá nhiều khó khăn.

“Tắc” ở đâu?

Ông Hùng cho biết, một trong những nguyên nhân khiến việc xử lý nợ xấu còn gặp nhiều khó khăn là do hạn chế về con người và mạng lưới hoạt động còn hẹp. Trong khi đó, vốn điều lệ của VAMC chỉ 2.000 tỷ đồng, còn hạn chế và chưa phù hợp với yêu cầu xử lý nợ theo chức năng, nhiệm vụ của VAMC, đặc biệt trong công tác mua bán nợ theo giá trị thị trường.

Cũng theo Chủ tịch VAMC, các quy định pháp luật hiện nay còn thiếu, chưa phù hợp để thúc đẩy hoạt động mua bán và xử lý nợ xấu. Hoạt động xử lý tài sản bảo đảm có nhiều vướng mắc nếu không có sự hợp tác của khách hàng vay, bên bảo đảm. Bên nhận bảo đảm chỉ có thể thực hiện khởi kiện tại Tòa án để thu hồi nợ.

“Theo quy định tại Nghị định 163/2006/NĐ-CP thì bên giữ tài sản đảm bảo (TSBĐ) phải giao tài sản cho người xử lý tài sản. Tuy nhiên, khi thực hiện VAMC cũng như các TCTD không thể chủ động thu giữ được nếu chủ tài sản không đồng thuận, cố tình chống đối, thậm chí tạo ra các tranh chấp khác liên quan đến TSBĐ để khởi kiện ra tòa làm kéo dài thời gian xử lý TSBĐ. Theo quy định tại Điều 301 Bộ Luật dân sự 2015, trong trường hợp người đang giữ tài sản không giao TSBĐ thì bên nhận bảo đảm chỉ có quyền khởi kiện tại Tòa án”, ông Hùng cho biết.

Trong khi đó, thời gian giải quyết vụ việc tại Tòa án thường bị kéo dài, ảnh hưởng đến tiến độ xử lý nợ của TCTD, VAMC.

Một vướng mắc nữa là việc xác định giá khởi điểm để phát mại tài sản rất khó khăn để có đồng thuận giữa TCTD, khách hàng và VAMC. Giá khởi điểm thường được xác định rất cao so với thị trường dẫn đến việc bán đấu giá tài sản thường bị kéo dài về thời gian.

Bên cạnh đó, thị trường cũng thiếu những cơ chế điều tiết linh hoạt và hiệu quả trong hoạt động mua bán và xử lý nợ xấu nợ xấu, dẫn đến hệ quả không thu hút được các tổ chức, nhà đầu tư có tiềm lực tham gia vào hoạt động xử lý nợ tại Việt Nam. Một ví dụ điển hình là hiện nay, việc bán nợ xấu cho nhà đầu tư nước ngoài gặp rất nhiều khó khăn vì theo quy định pháp luật hiện hành, việc nhận thế chấp, chuyển nhượng quyền sử dụng đất, thay đổi mục đích sử dụng đất... đối với nhà đầu tư nước ngoài còn hạn chế.

Cần bộ luật xử lý nợ xấu

Theo Chủ tịch VAMC, để có thể thành công trong công tác xử lý nợ xấu qua cơ quan này, trước hết, cần có cái nhìn khách quan về nợ xấu, nợ xấu không phải do một mình hệ thống ngân hàng gây ra mà do nhiều nguyên nhân trong đó ngân hàng là một trong những nguyên nhân.

“Không để một mình ngành ngân hàng loay hoay xử lý nợ xấu, nợ xấu ảnh hưởng nghiêm trọng đến tăng trưởng kinh tế, do vậy cả xã hội cần chung tay cùng hệ thống ngân hàng để xử lý nợ xấu, coi xử lý nợ xấu là trách nhiệm của toàn xã hội và cùng chung tay xử lý trên tinh thần công khai, minh bạch”, ông Hùng nói.

Bên cạnh đó, Chủ tịch VAMC cũng cho rằng, cần có biện pháp thật mạnh đối với những khách hàng trả nợ, cố tình trây ỳ không hợp tác nhất là những khách hàng có điều kiện trả nợ nhưng cố tình không trả, không bàn giao TSBĐ để phát mại.

Ngoài ra, cần tháo gỡ những nút thắt liên quan đến cơ chế chính sách, xây dựng và thông qua một đạo luật xử lý nợ xấu hoặc có nghị quyết của Ủy ban thường vụ quốc hội về xử lý nợ xấu, luật này có giá trị trong thời hạn xử lý nợ xấu tối đa từ 3 đến 5 năm. Trường hợp chưa thể ban hành bộ luật xử lý nợ xấu thì cần thiết thành lập tổ liên ngành bao gồm Bộ Công An, Viện kiểm soát, Tòa án, chính quyền địa phương tham gia cùng VAMC tổ chức thực hiện việc xử lý nợ xấu thông qua việc thu giữ TSBĐ, bán nợ, muốn vậy cần quy định thật cụ thể chức năng nhiệm vụ, quyền hạn của Tổ liên ngành trong quá trình xử lý nợ xấu.

Việc xử lý nợ chưa có hành lang pháp lý rõ ràng để bảo vệ cán bộ, đảm bảo tính công khai minh bạch trong quá trình tổ chức thực hiện công việc. Hệ lụy dẫn đến những hạn chế không khuyến khích TCTD, VAMC tích cực triển khai công tác xử lý nợ.

Trần Thúy