Xây dựng khung khổ pháp lý mạnh hơn cho việc bảo vệ bí mật nhà nước

Tờ trình của Chính phủ do Thượng tướng Bùi Văn Nam, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Công an thừa ủy quyền trình bày nêu rõ: Dù Pháp lệnh Bảo vệ bí mật Nhà nước số 30/2000 được Ủy ban Thường vụ Quốc hội Khóa X thông qua có hiệu lực thi hành từ 1-4-2001 đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, nhưng thực tiễn thực hiện công tác bảo vệ bí mật nhà nước và yêu cầu của tình hình, nhiệm vụ mới cho thấy Pháp lệnh và các văn bản hướng dẫn đã bộc lộ những hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu bảo đảm an ninh, trật tự trong giai đoạn hiện nay.

Có thể kể đến một số bất cập như: Khái niệm bí mật nhà nước còn chung chung, liệt kê, gây khó khăn cho việc xác định, quản lý và sử dụng. Phạm vi bí mật nhà nước xác định theo từng cấp độ (tuyệt mật, tối mật, mật) chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, nên việc lập danh mục của các cơ quan, tổ chức gặp nhiều khó khăn, vướng mắc.

Đối tượng thuộc diện lập danh mục bí mật nhà nước chưa đảm bảo tính khả thi. Thẩm quyền, điều kiện, trình tự, thủ tục in, sao, chụp, nghiên cứu, phổ biến, cung cấp, chuyển giao và giải mật bí mật nhà nước còn thiếu, chưa đảm bảo tính công khai, minh bạch.

Chưa quy định cụ thể về hợp tác quốc tế trong lĩnh vực bảo vệ bí mật nhà nước nên việc đàm phán, ký kết và thực hiện các hiệp định về bảo vệ bí mật nhà nước còn hạn chế. Trách nhiệm, nghĩa vụ của các cơ quan, tổ chức, cá nhân chưa cụ thể dẫn đến một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức nhà nước và nhân dân còn chủ quan, mất cảnh giác.

Thượng tướng Bùi Văn Nam - Thứ trưởng Bộ Công an giải trình, tiếp thu một số ý kiến các đại biểu để hoàn thiện dự án luật.

Theo thống kê của Bộ Công an, từ năm 2001 đến nay đã phát hiện nhiều vụ lộ, mất bí mật nhà nước, trong đó nhiều tài liệu thuộc danh mục tuyệt mật, tối mật. Hình thức lộ, mất chủ yếu qua thông tin, liên lạc, báo chí, xuất bản, quan hệ quốc tế...

Một trong những nguyên nhân của việc lộ, mất nêu trên là do hệ thống pháp luật về bảo vệ bí mật nhà nước còn chưa đồng bộ, các chế tài xử lý còn thiếu và yếu, chưa bảo đảm tính răn đe; việc xử lý vi phạm còn nể nang, thiếu chủ động...

Bên cạnh đó, việc bảo vệ bí mật nhà nước có liên quan trực tiếp đến việc bảo đảm quyền con người, việc hạn chế quyền tiếp cận thông tin của công dân, nên phải xây dựng luật để cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013, vừa bảo đảm cho hoạt động giữ gìn an ninh, trật tự được thuận lợi, vừa bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Bên cạnh đó, việc ban hành luật này sẽ bảo đảm tính đồng bộ, tương thích với các Luật An toàn thông tin mạng, Luật Tiếp cận thông tin, Luật Lưu trữ, Luật Cơ yếu đã ban hành.

Nhu cầu soạn thảo luật cũng xuất phát từ thực tiễn và yêu cầu của quá trình hợp tác quốc tế của Đảng và Nhà nước ta hiện nay, nhằm bảo đảm sự tương thích với các Hiệp định bảo vệ tin mật giữa Việt Nam và các nước; phù hợp với điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên; đáp ứng yêu cầu nội luật hóa, tạo cơ sở cho việc thực hiện các cam kết của Việt Nam, thúc đẩy hội nhập quốc tế trong phối hợp chia sẻ thông tin, trong đó có thông tin thuộc phạm vi bí mật nhà nước.

Trong bối cảnh quốc tế ngày càng trở nên phức tạp, khó lường, các thế lực thù địch, bọn tội phạm trong và ngoài nước không ngừng gia tăng các hoạt động chống phá Việt Nam, thì việc có một khung khổ pháp lý đủ mạnh cũng là rất bức thiết.

Tuy mới là phiên thẩm tra sơ bộ, nhưng các đại biểu Quốc hội đều đánh giá rất cao sự chuẩn bị của Bộ Công an. Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy – Ủy ban Các vấn đề xã hội cho rằng dự án luật đã được chuẩn bị công phu, tổng kết 15 năm thực hiện Pháp lệnh cũng đã nêu hạn chế, nguyên nhân bài học kinh nghiệm một cách rất rõ ràng.

Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị báo cáo tác động nên làm kỹ càng hơn. Đại diện Ủy ban Quốc phòng – An ninh, Ban cơ yếu Chính phủ, Bộ Quốc phòng... cũng đã góp ý thêm các vấn đề cần chỉnh sửa để hoàn thiện dự thảo luật với chất lượng cao hơn.

Kết luận phiên họp, Đại tướng Đỗ Bá Tỵ - Phó Chủ tịch Quốc hội cũng biểu dương sự chuẩn bị công phu, đầy đủ của cơ quan soạn thảo. Đi vào những vấn đề cụ thể, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần làm rõ hơn khái niệm bí mật nhà nước, vì đây là nội dung cốt lõi của luật. “Đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát để đưa vào những nội dung đầy đủ, cập nhật, tinh túy nhất để Luật có sức sống lâu dài, tránh việc vài năm lại thấy thiếu, phải sửa đổi, bổ sung”.

Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý: Với chức năng giúp Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về lĩnh vực này, việc quy định thẩm quyền thẩm định danh mục bí mật nhà nước trước khi trình Chính phủ của Bộ Công an là cần thiết và đương nhiên phải làm; tuy nhiên, cần nghiên cứu phạm vi quản lý đến đâu, thẩm định thế nào, đặc biệt với danh mục bí mật của Bộ Quốc phòng, để đảm bảo tính khả thi.

Ngoài ra, luật cũng phải được xây dựng để hạn chế tối đa việc lợi dụng gây phiền hà và lạm dụng trong quản lý. Về cơ bản, dự thảo luật đã đáp ứng yêu cầu, có thể trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trước khi trình ra Quốc hội trong kỳ họp tới.

Buổi sáng cùng ngày, Ủy ban Quốc phòng – An ninh cũng đã thẩm tra sơ bộ dự án Luật Quốc phòng.

Vũ Hân