Xăng tăng cao, giảm thấp do… cơ chế!

Petrolimex và Saigon Petro cùng áp dụng giảm 410 đồng/lít đối với xăng A92, tương đương 23.640 đồng/lít; dầu diesel giảm 100 đồng/lít, còn 21.350 đồng/lít, dầu hỏa giảm 200 đồng/lít, còn 21.400 đồng/lít. Riêng PV Oil áp dụng mức giảm khác một chút: Xăng A92 giảm 420 đồng/lít, dầu diesel giảm 100 đồng/lít và giảm 180 đồng/lít với dầu hỏa. Đây là lần thứ hai trong tháng giá xăng dầu trong nước giảm.

Hai cách tính giá

Những ngày qua, giá xăng thành phẩm nhập tại thị trường Singapore liên tục giảm mạnh. Cụ thể, phiên giao dịch ngày 16-4, xăng A92 xuống mức khá thấp, còn 104,93 USD/thùng, giảm khoảng 7 USD/thùng so với mức giá ngày 9-4. Đến ngày 17-4, giá thế giới có nhích nhẹ lên thành 107 USD/thùng. Nếu tính trung bình 10 ngày qua, giá xăng thế giới đứng ở mức 109 USD/thùng. Như vậy, với mức giá này, DN xăng dầu lãi khoảng 1.700 đồng/lít, kể cả lợi nhuận định mức.

Theo Nghị định 84/2009 về quản lý và kinh doanh xăng dầu, giá cơ sở vẫn phải tính theo chu kỳ 30 ngày. Trong khi đó, cơ quan quản lý cũng quy định tần suất thay đổi giá là 10 ngày (10 ngày điều chỉnh giá một lần). Vậy nên, nếu tính 30 ngày qua, giá xăng thế giới khoảng 115 USD/thùng thì DN chỉ lãi khoảng 900 đồng/lít, kể cả lợi nhuận định mức. Sau khi trừ 300 đồng/lít lợi nhuận định mức mà DN được hưởng, nếu DN có phương án giảm giá xăng thì mức giảm đề xuất chỉ có thể xoay quanh ngưỡng 500-600 đồng/lít, còn tính theo “10 ngày” thì rõ ràng DN xăng lãi khủng như nêu trên.

Như vậy, hai cách tính khác nhau tạo hai cách hiểu khác nhau, khiến dư luận vừa qua khó có được thông tin thống nhất về con số lỗ - lãi của DN. Điều này đặt ra vấn đề: Có nên gút lại một cách tính?

Petrolimex và Saigon Petro cùng áp dụng giảm 410 đồng/lít đối với xăng A92. Ảnh: HTD

Tạo cớ nhập nhèm lỗ - lãi

Theo các chuyên gia kinh tế, cơ chế tính giá 30 ngày quá lỗi thời và gây ra nhiều bất hợp lý.

TS Nguyễn Minh Phong phân tích, có hai bất cập trong cơ chế điều hành xăng dầu hiện nay mà DN muốn thay đổi cũng không được. Thứ nhất, Nhà nước đang “dồn ép” DN thực hiện hai nhiệm vụ cả kinh doanh thương mại và dự trữ an ninh năng lượng quốc gia. Cơ chế tính giá 30 ngày sẽ là một vòng “kim cô” của DN và cũng có thể là cơ hội để DN nhập nhèm giữa lúc lãi và lúc lỗ. Mặt khác, Nghị định 84 chỉ quy định DN được đề xuất tăng giá mà không tạo ra chế tài để buộc DN phải hạ giá. Đây là hai bất cập và trở thành bức xúc trong việc quản lý xăng dầu.

Ông Minh Phong cho rằng nên tách nhiệm vụ dự trữ năng lượng khỏi kinh doanh xăng dầu. Khi đó sẽ không phải tính theo 30 ngày nữa. Thị trường sẽ tự điều tiết theo giá thế giới thường xuyên. Còn nếu không thể tính theo giải pháp đó nữa thì phải tiếp cận đến cách tính giá 10 ngày để bám sát theo giá thị trường thế giới.

Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh phân tích thêm: “Nghị định 84 quy định giá xăng phải tính bình quân 30 ngày là dựa trên mức độ dự trữ an ninh năng lượng và độ trễ quy trình nhập xăng dầu. Tôi cho rằng quy định này đến nay đã không còn phù hợp. Rõ nhất là giá thế giới giảm mạnh nhưng DN lại hoàn toàn có cớ giảm giá nhỏ giọt”. Vị chuyên gia này cũng đề nghị áp dụng cơ chế tính giá 10 ngày.

Đồng tình quan điểm này, TS Nguyễn Ngọc Sơn, Trường ĐH Kinh tế-Luật, cho rằng thị trường biến động tức thời, linh hoạt nên việc dùng cơ chế 30 ngày là quá lâu. Khi DN lỗ, việc tăng giá xăng cũng không phải dễ mà khi DN lãi, người tiêu dùng chịu thiệt vì việc hạ giá xăng tương xứng cũng không dễ.

Rõ ràng, với cách tính giá 30 ngày, dù giá thế giới có giảm mạnh thì giá trong nước cũng sẽ cứ “bình bình” đi sau. Cần thay đổi cách tính giá để tiệm cận với thị trường, tránh trường hợp những con số lỗ, lãi “tù mù”, khi DN nêu ra còn thì người dân khó thông cảm.

Trao đổi với báo Pháp Luật TP.HCM, ông Trần Ngọc Năm, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam, nói rõ: Hiện DN đang có lãi. Nếu theo cách tính giá 10 ngày thì giá trong nước tiệm cận với giá thế giới. Tuy nhiên, “Liệu cơ quan quản lý có chấp nhận cơ chế 10 ngày thay đổi giá một lần và một năm có thể có 36 lần thay đổi giá không? Nếu tính giá 10 ngày thì phải áp dụng cả khi giá tăng và giảm. Năm 2009, không phải ngẫu nhiên mà Nhà nước phải điều chỉnh cách tính giá lên 30 ngày. Ấy là do thời điểm đó giá tăng liên tục, DN đề xuất tăng thì cơ quan quản lý không muốn xem xét, muốn tính theo chu kỳ cả 30 ngày. Rồi đến khi giá thế giới giảm thì cơ quan quản lý lại muốn thống nhất cách tính giá 10 ngày. Làm như vậy sẽ rất khó cho DN” - ông Năm nói.

Tăng thuế nhập khẩu

Chiều 18-4, Liên bộ Tài chính - Công Thương đã có thông báo về tình hình giá xăng dầu và biện pháp điều hành giá xăng dầu trong nước.

Theo đó, liên bộ quyết định tăng thuế nhập khẩu với một số mặt hàng xăng dầu thêm 2%. Cụ thể xăng là 14%; dầu diesel 10%; dầu hỏa 12%; dầu madut 12%. Đồng thời, Liên bộ yêu cầu các DN kinh doanh xăng dầu đầu mối trong nước giảm giá bán lẻ tối thiểu 87-408 đồng/lít đối với xăng, dầu diesel và dầu hỏa. Riêng dầu madút, do mức chênh lệch giữa giá bán hiện hành và giá cơ sở không lớn nên giữ ổn định.

Bên cạnh đó, bộ này cũng lý giải rằng trong đợt giảm giá xăng ngày 9-4, mặc dù giá xăng dầu thành phẩm thế giới giảm, Nhà nước có thể khôi phục thuế xuất nhập khẩu. Tuy nhiên, để hài hòa lợi ích, khi đó Nhà nước tiếp tục giữ mức thuế và giảm giá bán lẻ trong nước.

TRÀ PHƯƠNG

MAI PHƯƠNG