Vị Giáo sư hết lòng vì sự đa dạng sinh học tại Việt Nam

GS.TS Đặng Huy Huỳnh sinh ngày 25-10-1933 tại xã Đại Lãnh, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam. Hiện nay ông là Chủ tịch Hội động vật Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ tài nguyên & môi trường Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Cây di sản Việt Nam (VACNE). Xuất thân từ vùng quê nhiều thành quả cách mạng và cũng rất nổi tiếng về đa dạng tài nguyên sinh vật, từ tuổi thiếu niên, năm 1945 ông đã tham gia thiếu sinh quân. Năm 1947-1954, ông là chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam, hoạt động tại các chiến trường Liên khu 5, chiến trường Hạ Lào-Đông Bắc Campuchia. Từ 1966-1969, ông được cử đi học, đào tạo ở trong nước và nước ngoài, nghiên cứu sinh tại Viện Tiến hóa hình thái Seversov Moscow thuộc Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô. Sau thời gian học tập và nghiên cứu, ông về công tác và làm Phó Viện trưởng rồi làm Viện trưởng Viện Sinh thái và tài nguyên sinh vật - Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam từ 1976-1995.

Không chỉ nỗ lực trong việc bảo đảm đa dạng sinh học tại Việt Nam mà GS.TS Đặng Huy Huỳnh còn là nhà hoạt động môi trường với nước bạn Lào. Ảnh tư liệu

Trong thời gian công tác, ông trực tiếp thực hiện nhiều đề tài cấp Bộ và cấp Nhà nước; là Ủy viên Ban chủ nhiệm nhiều chương trình cấp Nhà nước như: Chương trình bảo vệ môi trường, 52,52D, Bộ GD&ĐT; Chương trình nghiên cứu điều tra tổng hợp các tỉnh Tây Nguyên I và II – Mã số 48C; Nghiên cứu đánh giá ảnh hưởng chất độc hóa học do Mỹ sử dụng trong chiến tranh ở Việt Nam (1961-1971) ở Mã Đà (Đồng Nai), A Lưới (Thừa Thiên Huế), Ngọc Hiển, Năm Căn (Cà Mau), làm căn cứ cho việc đề ra hướng khắc phục và góp phần vào việc đấu tranh với Mỹ về hậu quả của chất độc hóa học với môi trường Việt Nam… Từ năm 1990 cho đến nay, GS.TS Đặng Huy Huỳnh liên tục là Phó Chủ tịch BCH Trung ương Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam. Ông còn giữ cương vị lãnh đạo chủ chốt và ủy viên của nhiều Hội đồng quốc gia... Ở cương vị nào ông cũng đều có những đóng góp xuất sắc. Dấn thân vào nghề sinh học cơ bản, nhà khoa học Đặng Huy Huỳnh càng ngày càng nhận thấy tài nguyên sinh vật ở Việt Nam ẩn chứa nhiều điều cần khám phá và chứng minh các quy luật sinh học, sinh thái; các nguyên nhân dẫn đến suy giảm hệ sinh thái, nguy cơ tuyệt chủng của những loài sinh vật quý hiếm và đặc hữu. Trên cơ sở đó định hướng cho công tác Bảo tồn Đa dạng sinh học.

Theo PGS.TS Phạm Văn Lực, một đồng nghiệp thân thiết của GS.TS Đặng Huy Huỳnh chia sẻ, “Tôi biết GS.TS Đặng Huy Huỳnh từ giữa năm 1974 sau khi tốt nghiệp khoa sinh vật, trường ĐH Tổng hợp Hà Nội, tôi được phân công về công tác tại phòng động vật. Lúc đó, nhà khoa học Đặng Huy Huỳnh đã là trưởng phòng nghiên cứu động vật. Viện Sinh vật lúc đó cũng chưa được hình thành mà vẫn được gọi là khối sinh học thuộc Viện Khoa học tự nhiên thuộc Ủy Ban Khoa học và kỹ thuật Nhà nước”.

Năm 1975 khi thành lập Viện Khoa học Việt Nam, GS.TS Đặng Huy Huỳnh đã được bổ nhiệm làm Phó Chánh văn phòng của Viện. Cùng với đó, Viện Sinh vật học cũng được hình thành và chỉ sau chưa đầy một năm, theo đề nghị của các nhà sinh học trong viện ông đã được điều về làm Phó Viện trưởng Viện Sinh vật học. Đến năm 1990 khi thành lập Viện Sinh thái và tài nguyên sinh vật, GS trở thành Viện trưởng đầu tiên của viện này cho đến khi về hưu theo chế độ (năm 1995). PGS.TS Phạm Văn Lực còn nhớ khi còn ở Viện Sinh vật học, với cương vị là Phó Viện trưởng, kiêm trưởng phòng nghiên cứu động vật, GS đã chủ động đề xuất và đứng ra chủ trì xây dựng phòng bảo tàng động vật trực thuộc viện, phòng bảo tàng ấy còn tồn tại và vẫn phát triển cho đến ngày nay chính là nhờ công lao, công hiến của GS.TS Đặng Huy Huỳnh.

Suốt mấy chục năm qua, ông đã chủ trì, dẫn đầu rất nhiều đoàn nghiên cứu thực địa của phòng và viện, những chuyến thực địa trên khắp các tỉnh thành, địa phương, từ đất liền đến các hải đảo trên cả nước từ những năm 60 của thế kỷ trước cho đến ngày nay, đã thu thập cho bảo tàng này hàng vạn mẫu vật, trong đó có rất nhiều mẫu quý. Từ khi dự án xây dựng Bảo tàng thiên nhiên Việt Nam được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (năm 2002) và nhất là sau ngày Bảo tàng TNVN được thành lập (tháng 3 năm 2006), PGS.TS Phạm Văn Lực với cương vị là Trưởng Ban quản lý và sau đó là GĐ Bảo tàng đã không ngừng hợp tác và liên tục nhận được sự ủng hộ nhiệt tình, có trách nhiệm của GS. Giờ đây khi đã ở tuổi ngoài 80, GS.TS Đặng Huy Huỳnh vẫn không ngừng hoạt động trong các lĩnh vực sở trường của mình. Ông liên tục nghiên cứu, đào tạo thế hệ trẻ. GS thật sự là một tấm gương sáng, đáng ngưỡng mộ trong làng khoa học sinh vật học Việt Nam.

Với thành tựu đạt được trong công tác, GS.TS Đặng Huy Huỳnh nhận được nhiều phần thưởng cao quý của Đảng và Nhà nước: được phong hàm GS (1991); nhận Huân chương chống Mỹ hạng Hai (1983), Huân chương I Xa La Lào hạng Hai do Chủ tịch CHDCND Lào trao năm 1991; Huân chương Lao động hạng Nhất (1997); được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về tập Atlas quốc gia (2005), Giải thưởng Hồ Chí Minh về Động vật chí, thực vật chí, sách đỏ Việt Nam (2010), Giải thưởng cố đô Huế vì KH&CN lần thứ nhất năm 2006; Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng (1990), Huy hiệu 50 năm tuổi Đảng (2000), Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng (2010). Nhưng vinh dự hơn cả, tên ông đã trở thành niềm hãnh diện của học trò và đồng nghiệp trong nước và quốc tế.

Thủy Liên – Đài Sơn