Về miền Tây, thưởng thức những món ngon từ “cá leo cây”

Nhắc đến Cà Mau, người ta nghĩ ngay vùng đất với rừng đước ngút ngàn, sông ngòi chằng chịt như mạng nhện là nơi cư trú của biết bao tôm, cá có thể chế biến thành những món ăn đặc sản tuyệt ngon. Đặc biệt, bạn có thể thưởng thức những món ngon từ “cá leo cây” có một không hai ở nơi cực Nam Tổ quốc.

“Cá leo cây” là biệt danh của cá thòi lòi, sống nhiều ở các bãi bùn sông rạch nước mặn của huyện Đầm Dơi, Ngọc Hiển… Ở bờ kinh, sông rạch nước ngọt có cá thòi lòi nhưng nhỏ hơn, thịt rất tanh. Lần đầu nhìn thấy loài thòi lòi biển này, chắc hẳn bạn sẽ ngạc nhiên vì hình dáng kỳ lạ của nó, cá to bằng cườm tay, miệng rộng ngoác với hàm răng lởm chởm, da cá nham nhám, xù xì dùng tay sờ vào có cảm giác ớn lạnh, đôi mắt to lồ lộ, lồi lên như hai viên bi nằm sát chóp đầu. Nơi trú ẩn của loài cá này là những cái hang dưới lớp sình non dày trong những bụi đước. Thòi lòi rất tinh nhanh, vừa là tay bơi lội “cự phách” trên sông nước nhưng cũng là tay leo cây “chuyên nghiệp”, chỉ cần nghe thấy tiếng động nhỏ là chúng hùa nhau chui tọt vào hang hay thoăn thoắt leo rồi nằm vắt vẻo trên nhành cây nào đó nấp kẻ thù.

Cá thòi lòi nằm vắt vẻo trên nhánh cây.

Khi thủy triều rút, cá thòi lòi ra bãi bùn kiếm ăn.

Bắt cá thòi lòi thì rất dễ dàng với những người có nhiều kinh nghiệm, quen thuộc tập tính của loại cá này chứ tay ngang chỉ cần động nhẹ một tí là cả bầy đã nhanh chân chạy mất. Người dân quê tôi rỉ tai nhau hai cách bắt thòi lòi: Cách thứ nhất là câu, câu cá thòi lòi với những người “sành” thì chẳng cần đến lưỡi câu, chỉ cần cột mồi vào sợi nhợ và chuẩn bị một cái thau bên trong để ít tro hay cám. Câu thì phải lựa lúc nước ròng, thòi lòi rủ nhau ra bãi bùn kiếm ăn thì quăng câu xuống, đợi khi cá cắn mồi thì nhanh tay giật lên rồi cho cá rơi ngay vào thau để thòi lòi dính vào tro, cám thì chẳng thể nào thoát được phải nằm im đó mà chờ “lên thớt”. Nhưng trò câu này chỉ mang tính giải trí cho vui chứ không thể bắt được nhiều, thậm chí có người ngồi từ sáng đến trưa chẳng bắt được con nào.

Đặt hom bắt cá thòi lòi.

Thế nên, cách bắt cá thòi lòi phổ biến nhất là dùng cái hom được bện bằng lá dừa nước tươi đan xen lại với nhau thành ống tròn như ống trúm đặt lươn. Người đi bắt cá tìm hang cá thòi lòi rồi úp hom ngay miệng hang, sau đó chỉ cần chờ đến khi cá chui ra khỏi hang, gặp phải ống hom thì chui sâu vào ống rồi mắc kẹt không có đường quay ra. Lúc đó, lấy ống lên và trút những cá mắc bẫy ra giỏ. Cách này bắt được nhiều và cá vẫn còn sống đến khi mang về nhà chế biến.

Tuy loài cá này xấu xí và kì lạ nhưng ai từng thưởng thức cá thòi lòi luôn khẳng định như “đinh đóng cột” rằng: thịt cá thòi lòi có vị rất riêng, thịt thơm ngon, từng thớ thịt dai chắc, kéo thành từng sớ nhỏ, ngoài ra thịt cá sau khi chế biến thành món ăn, dù có để nguội thì vẫn không có mùi tanh như những loại cá khác. Với cá thòi lòi, người dân miền Tây chế biến thành các món cực ngon, nhưng ăn một lần nhớ mãi là thòi lòi nướng trui chấm muối ớt chanh, thòi lòi lột da kho tiêu.

Cánh đàn ông mê nhất món cá thòi lòi nước trui

Món thòi lòi nướng trui là món dân dã, dễ làm nhất, được cánh đàn ông mê nhất vì làm mồi nhắm rượu cực ngon. Cá thòi lòi bắt về, rửa qua cho sạch bùn đất rồi vuốt sạch nhánh đước xỏ lụi cá để nướng trui. Chỉ một loáng là mùi thơm của cá theo cơn gió hiu hiu lan tỏa khiến ai cũng thấy thòm thèm. Món này ăn chấm với muối ớt chanh đúng là không thể chê vào đâu được.

Người dân quê tôi còn có món thòi lòi kho tiêu đơn giản, mộc mạc. Cá thòi lòi đem về đánh vảy, làm sạch sẽ rồi đem ướp với các loại gia vị nước mắm, muối… cho vừa ăn. Cho cá vào nồi, pha thêm ít nước và bắc lên bếp kho với lửa nhỏ liu riu cho đến khi thịt cá săn lại. Khi nước kho gần cạn cho tiêu xay và hành lá vào rồi bắc xuống, mùi thơm của cá hòa quyện với mùi tiêu xay, hành lá khiến người ta muốn ăn ngay lập tức. Món này ngon nhất là ăn cơm, kèm một tô canh tập tàng thì ăn quên cả no.

Bữa cơm với món cá thòi lòi kho tiêu đơn giản

Cá thòi lòi trở thành đặc sản trong thực đơn nhà hàng miền Tây

Ngày nay, những món ngon chế biến từ cá thòi lòi đã không còn là món ăn dân dã, mộc mạc của những gia đình miền quê nữa mà trở thành món ngon, đặc sản trong thực đơn của những nhà hàng ở miền Tây. Về miền Tây, thưởng thức những món ngon từ “cá leo cây”, vừa chiêm ngưỡng cảnh đẹp mê hồn của vùng sông nước. Chợt nghe đâu đây câu hát mượt mà của cô thiếu nữ xinh đẹp: “Anh đến quê em đất biển Cà Mau. Anh thấy bao la cánh đồng muối trắng. Miền quê hương em cá bạc tôm vàng…”, sẽ là trải nghiệm không thể nào quên của những ai đam mê ẩm thực miền Tây.

Nhất Huỳnh