Trao quyền lớn, kiểm soát phải đặc biệt

Trình bày tờ trình trước UBTVQH, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) Nguyễn Chí Dũng cho biết, Chính phủ đề nghị xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương HCKTĐB theo hướng không xác định có cấp chính quyền địa phương, nghĩa là không tổ chức HĐND và UBND. Tại các đơn vị này, tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình Trưởng đơn vị HCKTĐB.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, điều này thể hiện được sự đột phá; bảo đảm tổ chức bộ máy và nhân sự tinh gọn, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả, rõ trách nhiệm và đề cao vai trò cá nhân, đặc biệt là của Trưởng đơn vị HCKTĐB với tính chất là người đứng đầu đơn vị HCKTĐB.

Liên quan chính sách đặc thù nhằm thu hút đầu tư, phát triển KT-XH tại các đơn vị HCKTĐB, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, dự thảo có chín nhóm chính sách, cụ thể là: chính sách về môi trường đầu tư kinh doanh; phát triển kết cấu hạ tầng; dịch vụ hỗ trợ đầu tư; ưu đãi đầu tư; đất đai; lao động; giải quyết tranh chấp; thu hút ngoại kiều; xuất, nhập cảnh.

Thẩm tra sơ bộ, nhiều ý kiến trong Ủy ban Pháp luật của QH đề nghị cân nhắc thêm về tính hợp hiến. Trong báo cáo của Ủy ban Pháp luật của QH nêu rõ: “Việc tập trung nhiều quyền lực (116 thẩm quyền trên 13 lĩnh vực) cho chức danh Trưởng đơn vị HCKTĐB nhưng không có cơ chế giám sát quyền lực ngang cấp, tại chỗ mà thực hiện giám sát từ trên xuống sẽ không tránh khỏi hình thức, dễ dẫn tới tình trạng lạm quyền, mất dân chủ”.

Hơn nữa, theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của QH Nguyễn Khắc Định, nếu dự thảo Luật chỉ quy định vượt trội về giao thẩm quyền mà không vượt trội về cơ chế giám sát, không làm rõ được phương thức thực thi quyền lực của người giữ chức danh này là không bảo đảm tính đồng bộ, hiệu quả, cũng như chưa thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng và quy định của Hiến pháp về kiểm soát quyền lực. Mặt khác, với chính sách liên quan đất đai, tài nguyên thiên nhiên dự thảo cần bảo đảm nguyên tắc hiến định.Thường trực Ủy ban Pháp luật nhận thấy, các cơ chế, chính sách đặc thù đã thể hiện tính vượt trội. Tuy nhiên, đề nghị cân nhắc, rà soát từng nhóm chính sách để bảo đảm hài hòa giữa lợi ích quốc gia với lợi ích của các nhà đầu tư, bảo đảm phù hợp định hướng phát triển của từng vùng, không ảnh hưởng đến văn hóa, môi trường và thiên nhiên… Thu hút đầu tư đặc biệt đối với ba đơn vị HCKTĐB không làm ảnh hưởng môi trường đầu tư, kinh doanh nói chung trên cả nước; xác định cạnh tranh chủ yếu với các nước trong khu vực và quốc tế.

Về cơ chế tài chính, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của QH Nguyễn Đức Hải đề xuất, ưu đãi của dự thảo Luật là xin cơ chế, chứ không xin ngân sách. Ở thời điểm đầu, ngân sách nhà nước (NSNN) có thể hỗ trợ đơn vị HCKTĐB, nhưng sau này, đơn vị HCKTĐB phải từ cơ chế tạo ra tiền, tạo ra ngân sách, tự quyết ngân sách của mình và đóng góp cho NSNN.

Nêu quan điểm đồng tình với phương án của Chính phủ, nhưng theo Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng - An ninh của QH Võ Trọng Việt, cần quy định rõ, Trưởng Đơn vị được làm gì, không được làm gì, trách nhiệm ra sao, tránh tình trạng giám sát yếu dẫn đến lạm quyền.

Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh, bộ máy ở các đơn vị HCKTĐB cần phải rất gọn nhẹ. Một người có thể được trao quyền rất lớn nhưng việc kiểm soát quyền lực cũng phải đặc biệt để anh hành động vì lợi ích quốc gia chứ không lồng lợi ích cá nhân. Đây là DA Luật quan trọng, chủ trương đúng đắn nhưng phải rất cân nhắc, thận trọng; thảo luận thật kỹ, không chỉ ở hai kỳ họp, mà có thể là ba kỳ họp của QH.

Theo Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển, cả ba đơn vị Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc đều đã có sự phát triển nhất định. Đặc biệt, khi chưa cần có ưu đãi, Phú Quốc đã thu hút rất nhiều nhà đầu tư và đã rất phát triển. Cho nên, không thể áp dụng chung những chính sách ưu đãi cho cả ba đơn vị này. Các chính sách ưu đãi về thuế hay quyền sử dụng đất cần phải rà soát lại.

Phát biểu ý kiến tại phiên thảo luận, Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, quy định trong luật này phải có tính đột phá, vượt trội thì mới “đặc biệt”, mới tạo môi trường đầu tư hấp dẫn, bộ máy đủ quyền lực để thực hiện nhiệm vụ. Cho nên, cần tiếp tục lấy ý kiến, nghiên cứu quy định liên quan mô hình tổ chức chính quyền. Hơn thế, chính sách áp dụng ở Phú Quốc không thể giống với chính sách áp dụng cho Vân Đồn, càng không thể giống với chính sách áp dụng cho Bắc Vân Phong.

Tiếp thu ý kiến của UBTVQH, Bộ trưởng KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng thừa nhận, Phú Quốc, Vân Đồn, Bắc Vân Phong đều là “các khu đất tốt”, nhưng có sự khác nhau. Nếu áp dụng chung chính sách ưu đãi về thuế, đất đai ở cả ba đơn vị này thì không hợp lý. Bộ KH&ĐT “hứa” sẽ lưu ý vấn đề này để hoàn thiện DA luật.

DA Luật Đơn vị HCKTĐB gồm: 6 Chương với 78 Điều và 4 Phụ lục; quy định về quy hoạch, chính sách phát triển KT-XH, tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương và cơ quan nhà nước tại ba đơn vị HCKTĐB là Vân Đồn; Bắc Vân Phong và Phú Quốc. DA Luật này sẽ được trình QH lần đầu tại Kỳ họp thứ 4, QH khóa XIV vào tháng 10 tới.

Trình bày tờ trình trước UBTVQH, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) Nguyễn Chí Dũng cho biết, Chính phủ đề nghị xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương HCKTĐB theo hướng không xác định có cấp chính quyền địa phương, nghĩa là không tổ chức HĐND và UBND. Tại các đơn vị này, tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình Trưởng đơn vị HCKTĐB.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, điều này thể hiện được sự đột phá; bảo đảm tổ chức bộ máy và nhân sự tinh gọn, thông suốt, hiệu lực, hiệu quả, rõ trách nhiệm và đề cao vai trò cá nhân, đặc biệt là của Trưởng đơn vị HCKTĐB với tính chất là người đứng đầu đơn vị HCKTĐB.

Liên quan chính sách đặc thù nhằm thu hút đầu tư, phát triển KT-XH tại các đơn vị HCKTĐB, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, dự thảo có chín nhóm chính sách, cụ thể là: chính sách về môi trường đầu tư kinh doanh; phát triển kết cấu hạ tầng; dịch vụ hỗ trợ đầu tư; ưu đãi đầu tư; đất đai; lao động; giải quyết tranh chấp; thu hút ngoại kiều; xuất, nhập cảnh.

Thẩm tra sơ bộ, nhiều ý kiến trong Ủy ban Pháp luật của QH đề nghị cân nhắc thêm về tính hợp hiến. Trong báo cáo của Ủy ban Pháp luật của QH nêu rõ: “Việc tập trung nhiều quyền lực (116 thẩm quyền trên 13 lĩnh vực) cho chức danh Trưởng đơn vị HCKTĐB nhưng không có cơ chế giám sát quyền lực ngang cấp, tại chỗ mà thực hiện giám sát từ trên xuống sẽ không tránh khỏi hình thức, dễ dẫn tới tình trạng lạm quyền, mất dân chủ”.

Hơn nữa, theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của QH Nguyễn Khắc Định, nếu dự thảo Luật chỉ quy định vượt trội về giao thẩm quyền mà không vượt trội về cơ chế giám sát, không làm rõ được phương thức thực thi quyền lực của người giữ chức danh này là không bảo đảm tính đồng bộ, hiệu quả, cũng như chưa thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng và quy định của Hiến pháp về kiểm soát quyền lực. Mặt khác, với chính sách liên quan đất đai, tài nguyên thiên nhiên dự thảo cần bảo đảm nguyên tắc hiến định.Thường trực Ủy ban Pháp luật nhận thấy, các cơ chế, chính sách đặc thù đã thể hiện tính vượt trội. Tuy nhiên, đề nghị cân nhắc, rà soát từng nhóm chính sách để bảo đảm hài hòa giữa lợi ích quốc gia với lợi ích của các nhà đầu tư, bảo đảm phù hợp định hướng phát triển của từng vùng, không ảnh hưởng đến văn hóa, môi trường và thiên nhiên… Thu hút đầu tư đặc biệt đối với ba đơn vị HCKTĐB không làm ảnh hưởng môi trường đầu tư, kinh doanh nói chung trên cả nước; xác định cạnh tranh chủ yếu với các nước trong khu vực và quốc tế.

Về cơ chế tài chính, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của QH Nguyễn Đức Hải đề xuất, ưu đãi của dự thảo Luật là xin cơ chế, chứ không xin ngân sách. Ở thời điểm đầu, ngân sách nhà nước (NSNN) có thể hỗ trợ đơn vị HCKTĐB, nhưng sau này, đơn vị HCKTĐB phải từ cơ chế tạo ra tiền, tạo ra ngân sách, tự quyết ngân sách của mình và đóng góp cho NSNN.

Nêu quan điểm đồng tình với phương án của Chính phủ, nhưng theo Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng - An ninh của QH Võ Trọng Việt, cần quy định rõ, Trưởng Đơn vị được làm gì, không được làm gì, trách nhiệm ra sao, tránh tình trạng giám sát yếu dẫn đến lạm quyền.

Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh, bộ máy ở các đơn vị HCKTĐB cần phải rất gọn nhẹ. Một người có thể được trao quyền rất lớn nhưng việc kiểm soát quyền lực cũng phải đặc biệt để anh hành động vì lợi ích quốc gia chứ không lồng lợi ích cá nhân. Đây là DA Luật quan trọng, chủ trương đúng đắn nhưng phải rất cân nhắc, thận trọng; thảo luận thật kỹ, không chỉ ở hai kỳ họp, mà có thể là ba kỳ họp của QH.

Theo Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển, cả ba đơn vị Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc đều đã có sự phát triển nhất định. Đặc biệt, khi chưa cần có ưu đãi, Phú Quốc đã thu hút rất nhiều nhà đầu tư và đã rất phát triển. Cho nên, không thể áp dụng chung những chính sách ưu đãi cho cả ba đơn vị này. Các chính sách ưu đãi về thuế hay quyền sử dụng đất cần phải rà soát lại.

Phát biểu ý kiến tại phiên thảo luận, Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, quy định trong luật này phải có tính đột phá, vượt trội thì mới “đặc biệt”, mới tạo môi trường đầu tư hấp dẫn, bộ máy đủ quyền lực để thực hiện nhiệm vụ. Cho nên, cần tiếp tục lấy ý kiến, nghiên cứu quy định liên quan mô hình tổ chức chính quyền. Hơn thế, chính sách áp dụng ở Phú Quốc không thể giống với chính sách áp dụng cho Vân Đồn, càng không thể giống với chính sách áp dụng cho Bắc Vân Phong.

Tiếp thu ý kiến của UBTVQH, Bộ trưởng KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng thừa nhận, Phú Quốc, Vân Đồn, Bắc Vân Phong đều là “các khu đất tốt”, nhưng có sự khác nhau. Nếu áp dụng chung chính sách ưu đãi về thuế, đất đai ở cả ba đơn vị này thì không hợp lý. Bộ KH&ĐT “hứa” sẽ lưu ý vấn đề này để hoàn thiện DA luật.

DA Luật Đơn vị HCKTĐB gồm: 6 Chương với 78 Điều và 4 Phụ lục; quy định về quy hoạch, chính sách phát triển KT-XH, tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương và cơ quan nhà nước tại ba đơn vị HCKTĐB là Vân Đồn; Bắc Vân Phong và Phú Quốc. DA Luật này sẽ được trình QH lần đầu tại Kỳ họp thứ 4, QH khóa XIV vào tháng 10 tới.