Tranh cử Tổng Giám đốc UNESCO: Phần trình bày thuyết phục của đại diện Việt Nam

Hiện nay, UNESCO đưa ra một quy trình hoàn toàn mới trong việc tuyển chọn Tổng Giám đốc, giống quy trình tuyển chọn Tổng thư ký Liên hợp quốc. Diễn ra trong hai ngày 26 và 27-4, các cuộc phỏng vấn được tổ chức tại phiên họp toàn thể trong khuôn khổ của kỳ họp lần thứ 201 Hội đồng Chấp hành của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO). Quá trình trình bày và phỏng vấn được truyền trực tiếp qua website của UNESCO cho tất cả cán bộ làm việc tại các văn phòng UNESCO và 193 Ủy ban quốc gia UNESCO trên toàn thế giới theo dõi. Trong suốt 90 phút, các ứng cử viên có phần trình bày riêng và sau đó trả lời các câu hỏi bằng tiếng Anh hoặc tiếng Pháp.

Chủ tịch Hội đồng Điều hành bốc phiếu chọn ngẫu nhiên nước thành viên được đặt câu hỏi.

Chương trình hành động

Mở đầu phần trình bày 10 phút, Đại sứ Phạm Sanh Châu bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc tới Đảng, Nhà nước, Chính phủ và nhân dân đã lựa chọn ông làm đại diện đầu tiên của Việt Nam ra tranh cử cho vị trí Tổng Giám đốc của UNESCO. Ông nói rằng đây là niềm vinh dự lớn để có cơ hội phát huy những giá trị cao quý của UNESCO về trí tuệ và phẩm giá con người, và tăng cường sự đóng góp của Việt Nam cho sự phát triển của tổ chức này trong thời gian tới.

Theo Đại sứ Phạm Sanh Châu, nếu được bầu làm Tổng Giám đốc UNESCO, ông sẽ thực hiện ba tầm nhìn chiến lược gồm thúc đẩy hòa bình, đổi mới, mở rộng tuyên truyền- thông tin. Mục đích là để tăng cường vai trò cũng như vị thế và uy tín của UNESCO trong bốn năm tới.

Đầu tiên là UNESCO phải tiếp tục sứ mệnh hòa bình của mình vì đây là sứ mệnh cao cả, thiêng liêng và được quy định trong Hiến chương của UNESCO. Ra đời sau Chiến tranh thế giới thứ 2, UNESCO hiểu hơn ai hết giá trị của hòa bình và triển khai được thông điệp của hòa bình. UNESCO phải tiếp tục sứ mệnh hòa bình, bởi đó là sứ mệnh cao cả, thiêng liêng, đã được Hiến chương của UNESCO quy định. Hòa bình cần là trọng tâm hành động của UNESCO và cụ thể hóa vào tất cả các hoạt động, văn bản và chương trình hành động.

Thứ hai là, UNESCO phải tiến hành tiếp tục cải cách để trở thành tổ chức hiệu quả hơn, năng động hơn, có thể định vị lại vị thế của mình trong hệ thống của Liên hợp quốc. Đây là một yêu cầu cấp bách quyết định vai trò và tầm ảnh hưởng của UNESCO trong giai đoạn mới. Công cuộc đổi mới hiện nay UNESCO cần được cụ thể hóa bằng quyết tâm cao hơn, bằng các ý tưởng, sáng kiến mới nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, đồng thời giảm các thủ tục hành chính. Vì có như vậy UNESCO mới tiếp cận và hỗ hợ tốt hơn người dân ở các nơi trên thế giới, đặc biệt là ở các khu vực kém phát triển, bị ảnh hưởng nặng nề từ các cuộc chiến tranh, xung đột. Bên cạnh đó, UNESCO cũng cần quan tâm nhiều hơn tới thanh niên để lắng nghe và tạo cơ hội cho họ bày tỏ quan điểm vì mục đích chung là quản lý tốt hơn thế giới trong tương lai.

Và thứ ba là, UNESCO phải làm tốt hơn công tác tuyên truyền để cho thế giới hiểu rõ rằng UNESCO không chỉ phải là về văn hóa, giáo dục mà UNESCO còn rất mạnh trên lĩnh vực khoa học tự nhiên - xã hội. Để thực hiện mục tiêu này cần xây dựng một chiến lược thông tin để phổ biến rộng hơn về giá trị và vị thế của UNESCO và khi đó mọi người có thể hiểu rõ về những giá trị mà UNESCO mang lại cho tất cả mọi người, cho mỗi nước và khu vực trên thế giới. Công tác tuyên truyền rất quan trọng trong việc thu hút các ý tưởng cũng như nỗ lực để thúc đẩy những mục tiêu cao cả của UNESCO. Hơn thế nữa, một chiến lược thông tin - tuyên truyền hiệu quả có thể vận động thêm được sự ủng hộ cũng như đóng góp tài chính từ các đối tác và các bên liên quan. Như vậy, UNESCO cần phải quảng bá nhiều hơn và tốt hơn để nâng cao hình ảnh và vị thế.

Chín ứng cử viên chụp ảnh cùng Chủ tịch Hội đồng Chấp hành UNESCO Michel Worbs. Ảnh: UNESCO

Khả năng xử lý các vấn đề toàn cầu

Phần trả lời câu hỏi có ý nghĩa quan trọng để đánh giá khả năng của các ứng cử viên trong việc xử lý hàng loạt vấn đề từ công tác quản lý UNESCO cho đến sự tham gia cũng như vai trò của người đứng đầu tổ chức này đối với những thách thức hiện nay trên thế giới. Theo quy trình phỏng vấn, đại diện của sáu khu vực trên thế giới gồm Serbia (Đông Âu), Cộng hòa Dominica (châu Mỹ Latin), Malaysia (châu Á -Thái Bình Dương), Nam Phi (châu Phi), Morocco (Trung Đông), và Anh (Tây Âu) được chỉ định để đặt câu hỏi cho đại diện của Việt Nam. Tiếp đó Chủ tịch Hội đồng Chấp hành bốc thăm phiếu có ghi tên chín nước cử đại diện để hỏi gồm Slovenia, Đức, Iran, Cộng hòa Dominica, Togo, Paraguay, Sri Lanka, El Salvador và Nepal.

Đây là phần thử thách kiến thức, kinh nghiệm cũng như khả năng xử lý của ứng cử viên cho vị trí đứng đầu tổ chức quan trọng của Liên hợp quốc về hàng loạt vấn đề từ quản trị nội bộ UNESCO, tài chính, bình đẳng giới, vấn đề của các khu vực kém phát triển như châu Phi, cho đến chủ nghĩa khủng bố. Đại sứ Phạm Sanh Châu đã trả lời các câu hỏi đặt ra bằng tiếng Anh và tiếng Pháp trước đại diện 58 nước thành viên của Hội đồng Chấp hành.

Cách thức giải quyết sự mất cân bằng hiện nay trên thế giới là câu hỏi đầu tiên từ đại diện của Cộng hòa Serbia. Theo Đại sứ Phạm Sanh Châu, nhiệm vụ trước tiên của UNESCO là phải giải quyết vấn đề nội bộ và tầm nhìn. UNESCO cần phải là một tập thể gắn kết. Chỉ có sự đồng thuận trong nội bộ, thống nhất về tầm nhìn, UNESCO mới có thể giải quyết sự mất cân bằng mà thế giới đang đối mặt. Tiếp đó là UNESCO cần xây dựng một hình ảnh tích cực hơn trong cộng đồng quốc tế.

Quan hệ chặt chẽ và hiệu quả giữa ba cơ quan điều hành gồm Đại hội đồng, Hội đồng chấp hành và Ban Thư ký là vấn đề quan trọng của Tổng Giám đốc UNESCO. Trả lời câu hỏi này của đại diện Malaysia, Đại sứ Phạm Sanh Châu cho rằng, muốn có người đứng đầu tốt thì cần những trợ lý tốt. Điều quan trọng là phải xây dựng được mối quan hệ khăng khít giữa Tổng Giám đốc và những người trợ lý. Vì vậy vai trò của Tổng Giám đốc UNESCO rất quan trọng để đưa ra được những ý tưởng và truyền đạt tới tất cả các thành viên của tổ chức này. Vì vậy muốn làm được điều này cần phải hiểu được sứ mệnh, tầm nhìn, mục tiêu của UNESCO.

Với những kinh nghiệm trong thời gian đảm nhiệm các vị trí quan trọng như Đại sứ - Trưởng phái đoàn Việt Nam bên cạnh UNESCO, Vụ trưởng Vụ Văn hóa Đối ngoại và UNESCO kiêm Tổng Thư ký Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, Đại sứ Phạm Sanh Châu cho biết ông hiểu rõ quy trình làm việc cũng như các ưu tiên và các mối quan tâm của từng nước thành viên để phát huy vai trò của người đứng đầu tổ chức này.

Đại sứ Phạm Sanh Châu cho rằng cộng đồng quốc tế cần tăng cường sự quan tâm đối với các khu vực còn nhiều khó khăn, chậm phát triển, trong đó có việc phát huy việc bảo tồn di sản cũng như tăng cường việc phổ biến thông tin về tất cả các lĩnh cực của châu Phi. Giảm tình trạng bất bình đẳng giới thông qua cải thiện giáo dục cho phụ nữ là vấn đề được đại diện Ukraine đặt ra. Đại sứ Phạm Sanh Châu cho biết, việc cải thiện nền giáo dục cho phụ nữ, qua đó giảm thiểu tình trạng bất bình đẳng giới là một trong những ưu tiên hàng đầu của ông, cũng như đã được nêu trong chín mục tiêu thiên niên kỷ của UNESCO. Theo ông, giáo dục là cốt lõi và cần được quan tâm nhiều hơn nữa, đặt biệt là cho phụ nữ. UNESCO cần đưa ra những khuôn khổ phù hợp và cụ thể hơn cho từng nước trong việc nâng cao giáo dục cho phụ nữ.

Về chương trình cải cách UNESCO, Đại sứ Phạm Sanh Châu nhấn mạnh, các chương trình của tổ chức này cần phải cụ thể, tập trung hơn vì hiện đang có một nghịch lý rằng, các tổ chức luôn có nhu cầu cải cách nhưng các chương trình đưa ra nhiều khi không đem lại hiệu quả. Vì vậy, ông cho biết có một chương trình riêng của mình, hứa hẹn sẽ nâng cao chất lượng cho các chương trình của UNESCO.

Liên quan tới việc mở rộng phạm vi bao trùm của UNESCO và phát triển các chương trình nghị sự, Đại sứ Phạm Sanh Châu cho rằng, UNESCO là một “phòng thí nghiệm” của các ý tưởng và thực thể đại diện cho trí tuệ, hỗ trợ sự phát triển xã hội trên thế giới. UNESCO đóng vai trò gìn giữ những bản sắc đa dạng của thế giới. Vì vậy, các chương trình hoạt động hiệu quả của UNESCO cần được nhân rộng nhằm chia sẻ những thực tiễn tích cực.

Một vấn đề được nhiều đại diện các nước quan tâm hiện nay là sự lan truyền của làn sóng chủ nghĩa cực đoan, ảnh hưởng nhiều đến giới trẻ. Vì vậy đại diện El Salvador đặt câu hỏi: UNESCO cần làm gì để chống lại làn sóng cực đoan này? Đại sứ Phạm Sanh Châu nhấn mạnh, một trong những mục tiêu của UNESCO là thúc đẩy hòa bình và UNESCO cần tiếp tục giữ vững và phát triển mục tiêu đó. UNESCO cần tuyên truyền rộng rãi hơn rằng ưu tiên của tổ chức này là vì hòa bình, đồng thời hỗ trợ Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres trong việc ngăn chặn các thảm họa khủng bố. Theo Đại sứ Phạm Sanh Châu, con người cần tôn trọng những khác biệt vốn có của nhau, có vậy mới có thể thấu hiểu, chia sẻ và cùng chung sống trong hòa bình.

Về khả năng quản lý một tổ chức lớn như UNESCO, Đại sứ Phạm Sanh Châu cho biết, mặc dù chưa có kinh nghiệm quản lý một tổ chức quốc tế lớn, nhưng có nhiều năm gắn bó với các hoạt động văn hóa, di sản và UNESCO. Vì vậy ông có nhiều kinh nghiệm thực tiễn trong các vấn đề liên quan đến UNESCO, hiểu rõ quy trình làm việc cũng như các ưu tiên, các mối quan tâm của từng nước thành viên, qua đó có thể áp dụng tốt vào việc quản lý tổ chức. Điều quan trọng là phải xây dựng được mối quan hệ tốt giữa Tổng Giám đốc với các ban quản trị và những người trợ lý để đưa ra được những ý tưởng và truyền đạt cho tất cả các thành viên của tổ chức. Muốn làm được điều này, người đứng đầu UNESCO cần phải hiểu được sứ mệnh, tầm nhìn, mục tiêu của tổ chức này.

Trong suốt 90 phút, Đại sứ Phạm Sanh Châu đã thể hiện sự tự tin, khả năng thuyết phục cao về chương trình hành động nhằm đưa UNESCO trở thành một ngôi nhà chung năng động và đoàn kết. Các thành viên nhiệt tình đóng góp hết khả năng để thực hiện những mục tiêu cao cả của tổ chức này. Cụ thể là khi trả lời câu hỏi của đại diện nước Đức rằng, nếu được bầu làm Tổng Giám đốc, ông sẽ đảm đương trách nhiệm đó như thế nào? Đại sứ Phạm Sanh Châu cho biết, ông sẽ dồn hết tâm sức để trở thành người bạn tin cậy, biết lắng nghe, quan tâm và kết nối tất cả các thành viên. UNESCO là một tổ chức chuyên môn lớn gồm nhiều lĩnh vực như văn hóa, giáo dục, khoa học xã hội, truyền thông, vì vậy người đứng đầu phải am hiểu và có kỹ năng giải quyết tất cả các vấn đề phát sinh cũng như thách thức về ngân sách hiện nay.

Hướng tới một UNESCO đoàn kết, hiệu quả

Lần bầu chọn này, UNESCO đưa ra quy trình hoàn toàn mới trong việc chọn Tổng Giám đốc như chọn Tổng thư ký LHQ. Đây là lần đầu tiên UNESCO cho phép mọi người vào phòng để nghe, tăng thời lượng hỏi từ 60 phút lên 90 phút, cho phép hỏi trực tiếp, cho truyền hình trực tiếp. Các ứng cử viên được hỏi tại chỗ và bốc thăm để hỏi nhằm tránh việc nước này có thể cài câu hỏi của nước kia hỏi câu hỏi cho mình. Tính bất ngờ rất lớn, sức ép cũng lớn vì truyền hình trực tiếp. Đó là những điểm mới của lần tranh cử này. Đại sứ Phạm Sanh Châu đã thể hiện khả năng của một ứng cử viên có tầm nhìn, đưa ra những kế hoạch hành động cụ thể, dài hơi và bền vững, đồng thời có thể gắn kết mọi người, phát huy sức mạnh tập thể.

Trả lời phỏng vấn của phóng viên Báo Nhân Dân, Đại sứ Phạm Sanh Châu chia sẻ: "Trong quá trình phỏng vấn đã có rất nhiều các câu hỏi khác nhau, trong đó có nhiều câu rất thú vị. Đáng chú ý là câu hỏi về các thách thức hiện nay của UNESCO. Làm thế nào để giải quyết tình trạng ngân sách ngày càng bị eo hẹp hơn trong khi đòi hỏi càng lớn hơn, rồi việc làm thế nào để UNESCO vừa là tổ chức trí tuệ nhưng cũng là tổ chức hành động ở cấp địa phương. Đó là yếu tố rất quan trọng. Tôi đã đưa ra giải pháp về tầm nhìn. Chúng ta ý thức được chúng ta muốn cái gì và định hướng tổ chức của mình đi đến đâu và sẽ làm gì trong tương lai. Hai là chúng ta phải biết thu hẹp lại các ưu tiên của mình vì hiện nay UNESCO bản chất đang làm quá nhiều lĩnh vực nếu tiếp tục mở ra thì sẽ khó có kết quả cao vì lực lượng và ngân sách rất mỏng. Để triển khai một dự án hay một ý tưởng thành công cần phải tối ưu hóa lại. Thứ ba, UNESCO cần tăng cường đối thoại giữa các bên để các vấn đề chính trị chiếm ít thời gian hơn trong các cuộc thảo luận của UNESCO. Đó là những thách thức cần xử lý.

Cảm xúc của tôi là thấy rất hài lòng. Tôi cũng không hình dung được mình thành công đến như vậy, khi tôi ra rất nhiều người đến chúc mừng. Khi tôi trình bày 10 phút xong tôi thấy tất cả các bảng đều giơ lên đề nghị được hỏi tôi. Chủ tịch Hội đồng Điều hành nói rằng chưa có ai được nhiều người giơ bảng hỏi đến thế. Các đại biểu cho biết tôi đã thể hiện được phẩm chất của nhà lãnh đạo, đó là biết về chiều sâu chiến lược nhưng cũng thuộc rất nhiều vấn đề cụ thể mà không cần kể ra. Sẵn sàng lắng nghe mọi người, đối thoại tích cực và có cá tính, có cái tôi mà mọi người rất thích, đó là sự gần gũi, thân thiện, mộc mạc, đó là những cái mà họ đánh giá cao.

Trong phần trình bày, tôi đã lồng ghép giới thiệu về Việt Nam là đất nước đã trải qua nhiều cuộc chiến tranh nhưng tự hào về quá khứ hào hùng của mình, đã đạt được nhiều thành công trong quá trình đổi mới, chuyển biến xã hội và kinh tế, là nước thực hiện đường lối đối ngoại tự chủ, là bạn với tất cả các nước. Chính vì vậy đây là dịp để quảng bá, tuyên truyền về Việt Nam. Các đại biểu quốc tế thấy được đây là lần đầu tiên Việt Nam cử ứng cử viên và hội tụ đủ cả thế mạnh quốc gia và cá nhân."

Tổng Giám đốc của UNESCO, tổ chức có ngân sách 567 triệu USD với 3.000 nhân sự tại hơn 200 quốc gia trên thế giới, phải là người có tầm nhìn, có khả năng thuyết thục, thấu hiểu các vấn đề chính trị, có thể điều phối các tổ chức phi chính phủ, dân sự, am hiểu địa bàn. Vì vậy kết thúc 90 phút trình bày và trả lời câu hỏi, Đại sứ Phạm Sanh Châu nói: "Nếu được bầu làm Tổng Giám đốc mới, với sự hỗ trợ của mọi người, tôi sẽ luôn lắng nghe, quan tâm đến lợi ích của tất cả các thành viên, nỗ lực hết khả năng để thực hiện những mục tiêu cao cả của tổ chức này và đưa UNESCO trở thành một tổ chức mạnh hơn, năng động và hiệu quả hơn vì hòa bình và sự phát triển ổn định."

Sau khi chương trình phỏng vấn trực tiếp, Hội đồng Chấp hành sẽ bỏ phiếu kín chọn ứng cử viên duy nhất vào tháng 10-2017. Tiếp đó vào tháng 11-2017, Chủ tịch Hội đồng Chấp hành sẽ thông báo cho Đại hội đồng tên ứng cử viên được chọn. Đại Hội đồng UNESCO sẽ xem xét đề cử này và bỏ phiếu kín bầu người thắng cử chính thức để thay thế Tổng Giám đốc Irina Bokova người Bulgaria, mãn nhiệm vào năm nay sau hai nhiệm kỳ.

Để trở thành ứng cử viên cho vị trí Tổng Giám đốc UNESCO, các ứng cử viên phải hội đủ năm tiêu chí: biết về hệ thống Liên hợp quốc; có đủ số năm công tác tại UNESCO; có kinh nghiệm quản lý, lãnh đạo ở đất nước mà họ sống; có khả năng truyền thông, khả năng hùng biện; Và có thể sử dụng thành thạo ít nhất hai ngôn ngữ là tiếng Anh và tiếng Pháp. Trong số chín ứng cử viên, có ba nữ và sáu nam:

1. Ông Phạm Sanh Châu: Sinh năm 1961, là một nhà ngoại giao Việt Nam nhiều kinh nghiệm trên lĩnh vực quan hệ đa phương, ngoại giao văn hóa, di sản thế giới… Trong giai đoạn 2006-2010, ông là vụ trưởng Vụ Văn hóa Đối ngoại và UNESCO, Bộ Ngoại giao, kiêm Tổng thư ký Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam. Từ năm 2011-2014: Đại sứ Việt Nam tại Vương quốc Bỉ và Liên minh châu Âu (EU). Năm 1999-2003, là Đại sứ-Trưởng phái đoàn Đại diện Việt Nam bên cạnh UNESCO.

2. Bà Audrey Azoulay: Sinh năm 1972, Bộ trưởng Văn hóa và Truyền thông của Pháp

3. Ông Juan Alfonso Fuentes Soria: Sinh năm 1947, nguyên Phó Tổng thống Guatemala

4. Bà Moushira Khattab: Sinh năm 1944, nguyên Bộ trưởng Gia đình và Dân số Ai Cập

5. Ông Polad Bulbuloglu: Sinh năm 1945, nguyên Bộ trưởng Văn hóa Azerbaijan

6. Ông Hamad bin Abdulaziz Al-Kawari: Sinh năm 1948, nguyên Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Nghệ thuật, và Di sản Qatar

7. Ông Qian Tang (Trung Quốc): Sinh năm 1950, Trợ lý Tổng giám đốc UNESCO, phụ trách giáo dục, nhóm các nước Châu Á Thái Bình Dương

8. Ông Saleh Al-Hasnawi: Sinh năm 1960, nguyên Bộ trưởng Y tế Iran

9. Bà Vera El-Khoury Lacoeuilhe: Sinh năm 1959, Cố vấn cấp cao Bộ Văn hóa Li Băng