Tổng thống Trump ra lệnh rà soát mậu dịch với Trung Quốc

Tổng thống Hợp chủng quốc Hoa Kỳ Donald Trump đang cố gắng cân bằng giữa việc hợp tác với Trung Quốc đối với quan hệ với Triều Tiên và lập trường thương mại "Hoa Kỳ là trên hết" của mình. Đáp lại, Bắc Kinh cảnh báo "sẽ không ngồi yên" nếu việc điều tra này dẫn đến các biện pháp trừng phạt.

Ông Trump theo dự kiến sẽ ký lệnh cho phép Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer điều tra xem có nên thực hiện cuộc điều tra sâu rộng hơn theo Điều khoản 301 hay không. Nếu cuộc điều tra như vậy xảy ra và phát hiện những bất lợi mà Trung Quốc gây ra, thì tổng thống có thể đơn phương áp đặt thuế quan, các biện pháp trừng phạt hoặc hạn chế thương mại để bảo vệ ngành công nghiệp Mỹ.

Tại sao chính quyền ông Trump quan ngại?

Tổng thống Trump từ lâu đã nói về Hoa Kỳ bị thâm hụt thương mại lớn với Trung Quốc. Tổng mậu dịch song phương có trị giá 648 tỉ USD vào năm ngoái nhưng Hoa Kỳ bị thâm hụt gần 310 tỉ USD. Người ta cho rằng một số trong thâm hụt đó là vì các doanh nghiệp Trung Quốc đang nhái lại các sản phẩm và ý tưởng của Mỹ và bán lại hàng sang Mỹ với giá thấp hơn, hoặc ép để hàng Mỹ không xuất được vào được thị trường Trung Quốc.

Tổng thống Trump ra lệnh rà soát mậu dịch với Trung Quốc (Ảnh: AFP)

Lo ngại về hàng giả và vi phạm bản quyền cũng tồn tại trước ngày chính quyền ông Trump lên cầm quyền. Các công ty Mỹ đặc biệt khó chịu về quy định đòi hỏi doanh nghiệp Mỹ phải có đối tác Trung Quốc hoặc phải tiết lộ sở hữu trí tuệ để vào thị trường Trung Quốc, mà họ nói là các qui định này tạo điều kiện chuyển giao ý tưởng của phía Mỹ.

Vi phạm quyền sở hữu trí tuệ làm Mỹ mất bao nhiêu?

Ủy ban về theo dõi sở hữu trí tuệ Mỹ bị đánh cắp ước tính rằng tổn thất hàng năm mà nền kinh tế Mỹ vì hàng giả, phần mềm lậu và thực trạng đánh cắp bí mật thương mại là từ khoảng 225 USD tới 600 tỉ USD. Ủy ban này nói rằng Trung Quốc là nước vi phạm sở hữu trí tuệ chính trên thế giới, và rằng Trung Quốc chiếm 87% các mặt hàng giả đi vào thị trường Mỹ.

Trong tháng 11/2015, Văn phòng Giám đốc Tình báo quốc gia nói hoạt động gián điệp kinh tế qua xâm nhập mạng gây thiệt hại 400 tỉ USD mỗi năm. Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Đức và Canada đã bày tỏ quan ngại về hành vi vi phạm sở hữu trí tuệ của Trung Quốc.

Một số người chỉ trích nói bước đi của Tổng thống Trump là một động thái nguy hiểm và có thể gây sụp đổ hệ thống thương mại quốc tế. Trong khi hành vi đánh cắp tài sản trí tuệ và vi phạm bản quyền là vấn đề lớn, động thái điều tra như vậy có thể khiến Trung Quốc có biện pháp trả đũa, theo Deborah Elms từ Trung tâm Thương mại châu Á.

Bộ Thương mại Trung Quốc ra một tuyên bố bày tỏ "quan ngại sâu sắc" về chế tài mới về thương mại của ông Trump (Ảnh: Reuters)

Bà Elms nói sẽ có thiệt hại cho cả Hoa Kỳ, và nếu bà có công ty ở Trung Quốc thì bà sẽ rất lo lắng.

Trung Quốc nói gì?

Để phản ứng lại động thái này, Bộ Thương mại Trung Quốc ra một tuyên bố bày tỏ "quan ngại sâu sắc" và cảnh báo điều này sẽ "chắc chắn gây tổn hại cho quan hệ thương mại song phương".

"Nếu phía Mỹ có những hành động làm suy yếu các quan hệ thương mại song phương, bất chấp thực tế và không tôn trọng quy tắc thương mại đa phương, Trung Quốc sẽ không ngồi yên", tuyên bố cho biết.

Truyền thông chính thức ở Trung Quốc đã chỉ trích các biện pháp này. Một bài bình luận của Tân Hoa Xã nói động thái này là "lỗi thời" và cho biết nó sẽ làm tổn thương cả hai nước.

Trong một bài xã luận, tờ China Daily đã thúc giục chính quyền Trump theo đuổi một cách thức khác. Theo các chuyên gia, việc Tổng thống Trump ra lệnh rà soát lại các mối quan hệ thương mại với Trung Quốc sẽ còn gây phản ứng từ phía chính phủ Bắc Kinh trong tương lai.

Lê Miên Tường