Tìm hướng đi cho đổi mới sáng tạo trong thương mại hóa công nghệ

Tuy nhiên hiện nay, hoạt động này ở Việt Nam còn hạn chế đặc biệt là khâu đổi mới sáng tạo trong thương mại hóa. Xung quanh vấn đề này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Trúc – Giám đốc Trung tâm Đào tạo và hỗ trợ phát triển thị trường công nghệ , Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp KH&CN (Bộ KH&CN).

Đổi mới sáng tạo (ĐMST) trong thương mại hóa kết quả nghiên cứu hiện đã được áp dụng thành công tại nhiều nước, còn tại Việt Nam quá trình này đang diễn ra như thế nào, thưa ông?

Ông Nguyễn Văn Trúc: Theo tôi ĐMST không phải là vấn đề mới hay câu chuyện mới. ĐMST là một bộ phận của KH&CN nó bắt nguồn từ đời sống con người và quay trở lại phục vụ cuộc sống con người. Như chúng ta đã biết ngày nay đánh giá một Quốc gia phát triển hay không thông qua chỉ số ĐMST. Vậy suy ra các Quốc gia phát triển thì làm tốt ĐMST. Vậy còn Việt Nam thì sao? Khi chúng ta chưa có kế hoạch hỗ trợ ĐMST thì ĐMST vẫn đang diễn ra hàng ngày một cách tự phát, mà đã là tự phát thì có nghĩa là hiệu quả không cao. Chính vì lẽ đó nên Việt Nam đã xây dựng chính sách và chiến lược hỗ trợ ĐMST Quốc gia và tôi tin ràng khi có chính sách tốt thực hiện tốt thì kết quả sẽ tốt. Cụ thể chỉ số ĐMST Việt Nam năm 2015 đã được sếp hạng 52 trên 141 Quốc gia và lãnh thổ do WIPO tổ chức.

Thúc đẩy thương mại hóa công nghệ đem lại giá trị cao cho sản phẩm

Ông có thể cho biết một số sản phẩm công nghệ nổi bật đã được hỗ trợ thương mại hóa thành công?

Ông Nguyễn Văn Trúc: Các sản phẩm được thí điểm hỗ trợ thương mại hóa phải đáp ứng được các tiêu chí như: sản phẩm do tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp Việt Nam làm chủ công nghệ sản xuất, chế tạo và sản phẩm đầu ra; sản phẩm là kết quả ứng dụng nghiên cứu khoa học và công nghệ có tính mới, ưu việt hơn về chất lượng và giá cả so với các sản phẩm tương tự trên thị trường; đặc biệt là các sản phẩm có nhu cầu lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, có khả năng cạnh tranh vượt trội về chất lượng và giá cả, đáp ứng nhu cầu của thị trường,…

Các sản phẩm được hỗ trợ TMH thành công có nhiều cách đánh giá theo định lượng hoặc định tính. Có những thứ không thế định lượng ví dụ như hiệu ứng lan tỏa trong Khởi nghiệp ĐMST.

Trong thời gian qua, các doanh nghiệp tiêu biểu được hỗ trợ thương mại hóa thành công như: Công ty cổ phần Bóng đèn phích nước Rạng đông, Công ty Cơ khí Quang Trung Ninh Bình, Cá Tầm Việt Nam, các sản phẩm của các Viện Công nghệ thuộc Viện Hàn lâm khoa học công nghệ Việt Nam như Các sản phẩm Nano Bạc, Nano Curcumin, các sản phẩm xử lý môi trường…

Có ý kiến cho rằng, hiện nay ở Việt Nam tỉ lệ thương mại hóa thành công của những kết quả nghiên cứu trong nước vẫn chưa cao? Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?

Ông Nguyễn Văn Trúc: Thứ nhất, theo bối cảnh Việt Nam mà xem xét, các nhà khoa học nhà sáng chế của Việt Nam được đào tạo khá sâu và bài bản về công nghệ nhưng có phần thiếu thực tiễn, mặt khác họ chưa có tinh thần doanh nhân trong nghiên cứu phát triển sản phẩm mới nghĩa là chỉ nghiên cứu những thứ có sẵn trong tư duy chứ chưa phải là sản phẩm xã hội đang cần hay nói cách khác có thể bán được lấy tiền.

Thứ hai, chúng ta đang rất thiếu các phòng thí nghiệm, các trung tâm hỗ trợ sản xuất thử để các nhà nghiên cứu sáng chế có thể sử dụng các máy móc thiết bị để hoàn thiện sản phẩm của mình.

Bên cạnh đó, các nhà đầu tư chưa hiểu và chưa quan tâm đúng mức tới đầu tư mại nghĩa là không có tiền đầu tư thích hợp cho các nhà nghiên cứu sáng chế có đủ máy móc thiết bị tiền bạc để hoàn thành đứa con tinh thần của mình từ đó dẫn đến thất bại nên ít người dám dấn thân vào lĩnh vực này. Có nhiều người làm ĐMST phải bán cả nhà đi nhưng do không quen quản lý tài chính, kế hoạch, bán hàng nên cũng bị thất bại mà không thể đưa được sản phẩm ra thị trường được.

Ngoài ra, có một số người nghiên cứu tự do lại đi nghiên cứu lại ví dụ sản xuất máy bay, Tầu Ngầm, cái đó sẽ không cho kết quả cuối cùng cho thị trường được.

Tuy vậy có một số người sáng chế tự do không chuyên thì đã rất thành công do nắm bắt được nhu cầu xã hội và có quan hệ tốt với các nhà đầu tư và các doanh nghiệp nên sản phẩm bán tốt trên thị trường và lại có tiền để hoàn thiện nâng cấp các vòng đời tiếp theo để sản phẩm ngày càng tốt hơn.

Theo ông cần những giải pháp như thế nào để thúc đẩy hơn nữa hoạt động đổi mới sáng tạo trong thương mại hóa kết quả nghiên cứu trong thời gian tới?

Ông Nguyễn Văn Trúc: Để thúc đẩy hơn nữa việc hỗ trợ phát triển thị trường công nghệ hay hoạt động đổi mới sáng tạo thành công cần quan tâm đúng mức tới 6 trụ cốt chính của thị trường công nghệ. Về phía nhà nước cần có chính sách thiết thực và phù hợp với bối cảnh và tình hình thực tiễn của đất nước. Đầu tư hạ tầng và kinh phí hỗ trợ thích đáng để xây dựng những mô hình, quy trình thành công sau đó nhân rộng. Xây dựng một số Trung tâm có trang bị các thiết bị dùng chung cho các doanh nghiệp và nhà nghiên cứu sản xuất thử. Vì các thiết bị sản xuất thử và kiểm tra chất lượng có thể phải đầu tư kinh phí rất lớn mà hiệu xuất xử dụng không nhiều dẫn đến lãng phí và các doanh nghiệp, viện trường không đủ vốn để đầu tư.

Viện nghiên cứu trường đại học cần tăng cường đào tạo và định hướng tư duy doanh nhân trong nghiên cứu khoa học, hỗ trợ đào tạo các khóa trong và ngoài nước, nghiên cứu thực tiễn các mô hình thành công để áp dụng phù hợp theo thực tiễn. Nghiên cứu các sản phẩm doanh nghiệp và xã hội cần. Doanh nghiệp đào tạo các kiến thức kỹ năng về đầu tư mạo hiểm, định hướng tầm nhìn chiến lược đầu tư phát triển sản phẩm mới.

Nhà Đầu tư, Quỹ đầu tư cần xây dựng chính sách phù hợp và thực tiễn cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước có cơ hội tham gia thị trường đầu tư mạo hiểm để đảm bảo huy động được nguồn vốn đầu tư và đạt hiệu quả cao nhất, an toàn nhất cho nhà đầu tư.. Để gọi vốn của nhà đầu từ chính sách thu hút quan trọng với họ là đảm bảo tối đa hóa lợi ích trong đó lợi nhuận đôi khi đặt lên hàng đầu đó là lãi xuất cao và dễ thoái vốn cho các vòng đầu tư các dự án tiếp theo.

Xây dựng và tổ chức vận hành các tổ chức trung gian của thị trường công nghệ đạt hiệu quả cao nhất, là địa chỉ tin cậy của các đối tượng cung công nghệ và cầu công nghệ. Đặc biệt phải xây dựng được cơ sở dữ liệu của doanh nghiệp, viện trường và các chuyên gia, nhà môi giới. Đào tạo được các chuyên gia tư vấn, chuyên gia môi giới chuyển giao công nghệ chuyên nghiệp.

Xin cảm ơn ông!

Minh Hà