Tìm giải pháp vượt qua 'vòng xoáy' thực phẩm bẩn

An toàn, chất lượng là yếu tố then chốt để xây dựng thương hiệu cho ngành thực phẩm. Ảnh: Nguyễn Huế

Theo số liệu thống kê của các cơ quan quản lí nhà nước, số lượng các nhà sản xuất thực phẩm sạch trên cả nước là khá nhiều, cùng với đó theo quy định của pháp luật, các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm nếu muốn hoạt động đều phải được chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm. Vậy vì sao thực phẩm vẫn không an toàn?

Lý giải nguyên nhân của tình trạng trên bà Nguyễn Hồng Minh Nguyên Thứ trưởng Bộ Thủy Sản cho rằng, việc kiểm soát an toàn thực phẩm hiện nay mới chỉ theo chiến dịch và áp dụng với từng lô hàng, không bắt buộc kiểm soát theo quá trình (HACCP, GAP) và báo cáo thường xuyên với cơ quan thẩm quyền. Bên cạnh đó cũng không có kiểm soát hiệu quả tại các điểm đầu tiên của chuỗi thực phẩm như biên giới, các chợ đầu mối, các cảng bao gồm cảng cá, các cơ sở sản xuất, kinh doanh thuốc, hóa chất thức ăn, phân bón. Thực phẩm của không bắt buộc thực hiện truy xuất nguồn gốc và có quá nhiều cơ quan chịu trách nhiệm về VSATTP.

Ngoài ra, mặc dù có nhà sản xuất thực phẩm sạch nhưng do không sản xuất theo chuỗi nên một bộ phận trong chuỗi cung ứng thực phẩm đang bị lôi kéo vào vòng xoáy thực phẩm bẩn vì lợi nhuận; Người tiêu dùng vẫn có thói quan tiêu dùng theo cảm tính, chạy theo truyền thông trong khi một bộ phận truyền thông còn thiếu trách nhiệm và kiến thức về an toàn thực phẩm; DN sản xuất thực phẩm chủ yếu là DN nhỏ, không có kĩ năng, nguồn lực làm truyền thông, marketing, không đủ nguồn lực để lội ngược vòng xoáy thực phẩm bẩn...

Thảo luận về các giải pháp nâng cao chất lượng và xây dựng thương hiệu cho ngành thực phẩm Việt Nam, các chuyên gia cho rằng, cần phải có sự thay đổi từ cách tiếp cận trong kiểm soát thực phẩm và nâng cao vai trò của các bên liên quan trong chuỗi cung ứng.

Từ thực tế triển khai các dự án hỗ trợ sản xuất sạch tại một số địa phương của Việt Nam, bà Võ Ngân Giang, Phụ trách chương trình sản phẩm nông nghiệp an toàn của FAO cho rằng, các nhóm đối tác tư nhân như các hợp tác xã, các DN có vai trò rất quan trọng trong việc kết nối và hỗ trợ nông dân tham gia vào các chương trình sản xuất thực phẩm sạch. Bên cạnh đó để có sản phẩm an toàn phải chú ý đến việc kiểm soát chất lượng từ các mắt xích khác nhau trong chuỗi cung ứng và đặc biệt là chú ý đến việc truy xuất nguồn gốc để gắn trách nhiệm đảm bảo an toàn cho sản phẩm cuối cùng.

Chia sẻ kinh nghiệm đảm bảo an toàn thực phẩm tại Italia, TS. Giuseppe Ruocco, Vụ trưởng Vụ Vệ sinh, an toàn và dinh dưỡng thực phẩm, Bộ Y tế Italia cho biết kiểm soát VSATTP tại các nước châu Âu nói chung và Italia nói riêng được thực hiện từ khâu sản xuất, chế biến, đóng gói, trữ hàng đến bán hàng. Quản lý theo chuỗi từ đầu vào sản xuất – phân phối – tiêu dùng. Thị trường Châu Âu có một số quy định chung áp dụng cho 28 nước trong châu Âu và có hệ thống cảnh báo sớm để cảnh báo về các nguy cơ rủi ro có thể xảy ra cho các bên liên quan...Ngoài quy định chung thì tùy vào lĩnh vực mà còn có những quy định riêng khác, phù hợp từng loại thực phẩm và đặc thù của nước thành viên.

Theo bà Nguyễn Hồng Minh, vấn đề cải thiện vấn đề VSATTP và nâng cao uy tín cho ngành thực phẩm có nhiều bên liên quan tuy nhiên quan trọng nhất là cơ quan quản lý nhà nước và nhà sản xuất. Theo đó, về phía cơ quan quản lí nhà nước phải có sự điều chỉnh về cách tiếp cận, thay vì chỉ kiểm tra sản phẩm cuối cùng, kiểm soát theo chiến dịch phải thực hiện kiểm soát theo hệ thống. Bên cạnh đó, Nhà nước không nên “ôm” hết như hiện nay mà phải quan tâm đến việc phát triển các tổ chức độc lập được xây dựng từ sự kết nối của các nhà sản xuất đơn lẻ để hình thành nên các hội. Các hội này sẽ xây dựng các tiêu chuẩn chuẩn mực riêng cho từng ngành hàng và kiểm soát các chuẩn mực đó .

Cùng với đó Nhà nước phải có công bố về thời hạn bắt buộc các nhà sản xuất phải đáp ứng các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm. Hiện nay maketting, xây dựng nhãn hiệu và truyền thông, cạnh tranh trên thị trường đang là khó khăn lớn với các DN thực phẩm do vậy chức năng của Chính phủ không chỉ là kiểm soát mà còn là hỗ trợ các bên liên quan trong chuỗi cung ứng thực phẩm sạch...

Theo thống kê của Cục Chất lượng và nông lâm thủy sản Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn trên cả nước có 621 DN sản xuất thực phẩm sạch; Cục An toàn thực phẩm Bộ Y tế cũng cho biết có 2.465 cơ sở được chứng nhân đủ điều kiện an toàn thực phẩm; Cục Trồng trọt Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn chứng nhận có 1.585 cơ sở đạt GAP; Một trang web của một tổ chức cũng đã chứng nhận đã cấp 3.500 chứng chỉ Vietgap.

Nguyễn Huế