Thượng tướng Song Hào - Đẹp mãi trong ký ức

Kỷ niệm 100 năm Ngày sinh Thượng tướng Song Hào, chúng tôi có dịp được nghe và tìm hiểu sâu hơn về cuộc đời và sự nghiệp của vị tướng tài ba, “văn võ song toàn” từ những người đồng chí, đồng đội, người thân.

Người cha mẫu mực, giàu tình yêu thương

Tại ngôi nhà 28D, Điện Biên Phủ (quận Ba Đình, TP Hà Nội), những người con của Thượng tướng Song Hào quây quần bên bàn thờ cha; người chuẩn bị hoa quả, người thắp nén nhang thơm, người nâng niu lau chùi những kỷ vật… Ai cũng muốn, mọi công việc đến ngày sinh nhật của cha được tươm tất, đủ đầy… như những ngày cha còn sống. Cô Nguyễn Thị Chính, con gái của Thượng tướng Song Hào, mắt long lanh ướt lệ nhìn tấm ảnh cha mẹ chụp khi 40 tuổi và tâm sự: “Cha tôi là người rất hiền từ, hầu như chưa khi nào quát mắng hay dùng roi vọt với con cái mỗi khi chúng tôi có lỗi. Lúc nhỏ, chúng tôi rất nghịch, nhưng khi mắc lỗi, cha thường yêu cầu chúng tôi tự viết bản kiểm điểm, hoặc bắt nằm vắt tay lên trán suy nghĩ xem mình làm như vậy đúng hay sai, sau đó trình bày lại với cha và hứa phải sửa chữa khuyết điểm. Cha tôi rất tinh tế, thường chọn những lúc vui vẻ mới nhắc nhở, khuyên bảo chúng tôi. Sự khen, chê đúng lúc của cha khiến chúng tôi vừa cảm động, vừa nghe lời cha hơn...”.

Các con của Thượng tướng Song Hào chia sẻ những kỷ niệm, ký ức về cha với phóng viên Báo Quân đội nhân dân.

Nhớ về những năm tháng bên cha, chú Nguyễn Văn Thắng, con trai thứ của Thượng tướng Song Hào chia sẻ: “Cha tôi là người rất nghiêm cách và liêm khiết. Tôi nhớ một lần mẹ tôi ốm và nằm điều trị tại Viện Quân y 108 (nay là Bệnh viện Trung ương Quân đội 108). Quy định của bệnh viện hồi đó rất nghiêm, người nhà chỉ được đến thăm bệnh nhân duy nhất vào ngày chủ nhật. Anh em chúng tôi ai cũng rất nhớ mẹ, chỉ mong đến chủ nhật để được vào thăm. Một buổi sáng chủ nhật, anh em chúng tôi không ai bảo ai, ăn mặc gọn gàng để sẵn sàng đi thăm mẹ. Thấy chúng tôi còn bé, từ nhà đến bệnh viện quãng đường khá xa. Vì thế, nếu chúng tôi tự đi sẽ không an toàn. Thấy thế, mấy chú thư ký, bảo vệ đề nghị được đưa chúng tôi đi bằng xe ô tô công vụ. Chiếc xe mà thường ngày cha tôi vẫn đi làm. Nhưng cha tôi không đồng ý, ông nói: “Xe đó là phương tiện của Nhà nước để phục vụ công việc, còn đây là việc riêng của gia đình. Các con tự đi đến bệnh viện thăm mẹ, không được sử dụng xe của công...".

Thượng tướng Song Hào đã đi xa, nhưng trong ký ức của các con, cháu, ông luôn là người cha, người ông mẫu mực, giàu tình cảm thương yêu. Những gì ông để lại là hành trang, là nguồn động lực giúp các con tin tưởng, đoàn kết, thương yêu giúp đỡ nhau vượt qua khó khăn, tiến bộ, trưởng thành trên đường đời và trong công tác, sự nghiệp.

Vị tướng “rau muống”

Mới đây, trả lời phỏng vấn một số cơ quan báo chí, nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu đã nói về Thượng tướng Song Hào-người anh-người đồng chí của mình bằng những câu từ dung dị, nhưng hết sức trân trọng. Nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu, kể lại rằng: Thượng tướng Song Hào từng được Bác Hồ gọi là “Tướng rau muống”. Bởi một lần Bác đến thăm gia đình Thượng tướng Song Hào, trong mảnh vườn nhỏ có trồng rất nhiều rau muống. "Anh Song Hào có đủ các đức tính “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”, thường xuyên quan tâm đến đồng chí, đồng đội. Anh và gia đình sống rất giản dị, khiêm nhường. Gắn bó với anh trong những năm hoạt động cách mạng, tôi thấy rõ, anh là một chiến sĩ cộng sản kiên trung, mẫu mực, suốt đời vì dân, vì nước, là người có uy tín và đóng góp lớn cho cách mạng trên nhiều lĩnh vực; là nhà chỉ huy tài năng của Quân đội ta; người có đóng góp xuất sắc vào xây dựng Đảng, công tác Đảng, công tác chính trị (CTĐ, CTCT) của lực LLVT nhân dân và Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam, cũng như trong xây dựng Tổng cục Chính trị (TCCT) vững mạnh, xứng đáng là cơ quan đảm nhiệm công tác CTĐ, CTCT của QĐND Việt Nam"-nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu, nhớ lại.

Kể về Thượng tướng Song Hào, nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu cho biết: Khoảng tháng 10-1944, đồng chí Song Hào cùng với một số tù chính trị ở Nhà tù Chợ Chu (Việt Bắc) đã vượt ngục thành công và về vùng Tuyên Quang, Thái Nguyên hoạt động cách mạng. Đây cũng là thời gian đồng chí Song Hào cùng đồng chí Võ Nguyên Giáp nỗ lực làm việc để xây dựng ATK Trung ương thành chiến khu cách mạng vững chắc. Đồng chí Song Hào có đóng góp quan trọng trong việc phụ trách công cuộc khởi nghĩa ở các tỉnh Tây Bắc (Tuyên Quang, Phú Thọ, Yên Bái, Hà Giang…) và hạn chế thấp nhất việc phải đổ máu. Đó là một chiến công lớn, cho thấy mưu lược, tài trí của người cán bộ quê hương Thành Nam. Theo nguyên Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu, khi làm Chủ nhiệm TCCT, Thượng tướng Song Hào đã kế thừa và có nhiều sáng tạo trong chỉ đạo các hoạt động CTĐ, CTCT trong quân đội. Đồng chí Song Hào luôn khẳng định, sự lãnh đạo của Đảng là nguồn gốc trưởng thành và chiến thắng của Quân đội ta và nhấn mạnh: Đảng phải lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp, toàn diện lực lượng vũ trang (LLVT).

Là nhà lý luận chính trị sắc sảo, Thượng tướng Song Hào đã để lại nhiều tác phẩm có giá trị được tổng kết từ thực tiễn, nhất là về công tác xây dựng Đảng, CTĐ, CTCT, xây dựng tổ chức và con người LLVT, quân đội, như các tác phẩm: “Sự lãnh đạo của Đảng-Nguồn gốc trưởng thành, chiến thắng của Quân đội ta”; “Về nhiệm vụ công tác chính trị trong QĐND”; “Đào tạo, bồi dưỡng những cán bộ của LLVT cách mạng”; “Rèn luyện đạo đức cộng sản chủ nghĩa, phát huy truyền thống vẻ vang của quân đội cách mạng”...

Người Bộ trưởng trách nhiệm, tâm huyết chăm lo người có công

Trong ký ức của đồng chí Nguyễn Thị Hằng, nguyên Bộ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, Thượng tướng Song Hào như người cha, người chú và là một cán bộ lãnh đạo xuất sắc. Bà kể: “Tôi được sống, học tập và làm việc với bác Song Hào qua 3 giai đoạn: Thời chiến tranh; khi làm cán bộ đoàn và khi công tác ở Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội. Thời kỳ nào, bác Song Hào cũng làm việc tận tâm, tận lực, nhiệt tình, trách nhiệm, quan tâm chỉ bảo chúng tôi…".

Trên cương vị Bộ trưởng, ông vẫn dành nhiều thời gian đi thăm các khu điều dưỡng thương binh. Tỉnh nào có trung tâm điều dưỡng thương binh là ông đến… Những năm trước công cuộc đổi mới, đất nước gặp muôn vàn khó khăn; đời sống và việc chăm sóc, chữa trị cho thương binh, bệnh binh càng “nan giải” hơn. Một lần, do bức xúc, một số thương binh, bệnh binh đã kéo về tụ tập trước cổng một cơ quan ở Hà Nội. Nhận được thông tin, ông trực tiếp đến, nhìn hoàn cảnh anh em, người cụt chân, người bị hỏng mắt, người còn lành lặn thì gầy gò, ốm yếu...; tình cảm đồng đội trong ông càng trào dâng... Ông ôn tồn nói với anh em thương binh: “Đúng là còn những bất hợp lý, nhưng anh em phải bình tĩnh, mình làm quá, người ta sẽ cho là công thần, tự phụ, ảnh hưởng đến uy tín, danh dự…”. Cuối cùng anh em thương binh nghe ra và tự động giải tán. Nhưng đối với Thượng tướng Song Hào, ông cho rằng, đó là bài học đắt giá cho những người làm công tác chính sách.

Đồng chí Nguyễn Thị Hằng vẫn nhớ và kể về một việc xảy ra ngay tại nhà riêng của Thượng tướng Song Hào. Hôm đó, ông vừa từ cơ quan bộ về; từ xa đã thấy anh em thương binh vây kín trước cổng nhà. Ông xuống xe và mời anh em vào nhà uống nước. Phòng khách nhỏ mà anh em thì đông, đứng kín cả ngoài sân. Bộ trưởng hỏi tại sao anh em thương binh làm như vậy, thì được trả lời: “Vì đã gửi nhiều đơn thư mà không thấy Bộ trưởng trả lời”. Đồng chí hỏi vậy đơn đâu? Các thương binh đưa đơn cho ông, ngồi trò chuyện khá lâu rồi mới ra về. Đêm đó, Bộ trưởng Song Hào lại mất ngủ vì suy nghĩ nhiều về trách nhiệm của mình. Ông thường nói với cán bộ, nhân viên trong ngành: “Làm công tác chính sách rất khó, nếu chỉ có TÂM mà không có TRÁCH NHIỆM, không có sự nhạy cảm thì chưa làm được. Ngược lại, có TRÁCH NHIỆM, nghĩa vụ mà không có TÂM, không thông cảm, chia sẻ với đối tượng thì cũng khó mà làm tốt được…”.

Nguyên Bộ trưởng Nguyễn Thị Hằng nhớ lại: “Bác Song Hào thường căn dặn chúng tôi, làm chính sách mà không có ngân sách thì mất uy tín của Đảng, Nhà nước, nên phải kết hợp từng bước một, xem nguồn ngân sách của mình đến đâu thì mình làm cho chắc, còn lại tạo điều kiện cho anh em tăng gia sản xuất, kết hợp với nhân dân ủng hộ, để đời sống anh em thương binh được cải thiện hơn, chứ đừng có “vống” chính sách lên mà không giải quyết được cho anh em thì mất uy tín của Đảng… Từ đó, khi làm công tác chính sách, gặp những vấn đề khó, chúng tôi đều đến hỏi ý kiến của bác…”.

Khi thượng tướng Song Hào còn sống, căn phòng ông ở, cạnh giường ông nằm có ô cửa sổ nhìn ra Cột cờ Hà Nội. Đó là nơi ông luôn thích ngồi ngắm lá cờ cách mạng mỗi buổi chiều. Khi Thượng tướng Song Hào qua đời, gia đình quyết định chọn nơi lập bàn thờ ông tại vị trí chiếc giường ông từng nằm, trong căn phòng ông ở suốt mấy chục năm, để khi ô cửa sổ mở ra vẫn thấy Cột cờ Hà Nội vững chãi, vươn cao, cùng lá cờ đỏ sao vàng tung bay trong gió…

Bài và ảnh: TRỊNH DŨNG - THU HẰNG