Thi cờ người - một nét độc đáo của ngày hội xuân

Ngày trước, hội cờ người phổ biến khắp các làng quê Việt Nam, trong đó tiêu biểu nhất là ở các làng quê Bình Định. Theo các cụ cao niên ở đây kể lại, hội cờ người ở Bình Định có từ thời phong kiến, bắt nguồn từ làng Phú Đa, thôn Tân Dân, xã Nhơn An, huyện An Nhơn. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, cũng như nhiều lễ hội dân gian khác, hội cờ người đã bị mai một. Gần đây, cùng với chủ trương bảo tồn và chấn hưng văn hóa dân tộc, nhiều lễ hội và các hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian được khôi phục, trong đó có hội cờ người. 32 quân cờ người thường được tuyển chọn từ các nam thanh nữ tú là con cháu trong làng, hoặc các võ sinh của võ đường trong làng. Các quân cờ người thường mặc áo rực rỡ có thêu biểu tượng quân cờ mình thủ vai ở trước ngực và sau áo để người xem dễ theo dõi diễn tiến ván đấu. Bàn cờ được thiết kế vuông vức ở giữa khoảng sân rộng. Trước giờ thi đấu, bên ngoài sân, cổ động viên “tiếp sức” cho đội mình bằng những hồi trống, tiếng chiêng khua liên hồi làm cho không khí hội thi trở nên sôi động. Nghệ thuật thi đấu cờ người thể hiện rất rõ bản sắc văn hóa vùng miền. Ở miền Bắc, tiến trình trong hội cờ người mang đậm dấu ấn diễn xướng dân gian qua các điệu múa kèm theo những bài vè đặc trưng. Ở miền Nam, khi cờ trống lệnh đưa ra, quân cờ phải xuất tiến tới, tấn công quân cờ đối phương bằng các thế võ như đứng tấn, múa đao, giáo, mác, hay đi một bài quyền quật ngã đối phương. Ở miền Trung, điển hình nhất là Bình Định, hội cờ người có nhiều nét tương đồng với miền Nam nhưng diễn ra sống động hơn. Đến với hội cờ người ở Bình Định, người xem được thưởng ngoạn những màn thi triển võ thuật độc đáo như một cuộc đối kháng thật sự chứ không chỉ đơn thuần là những màn biểu diễn. Mỗi nước cờ được gắn liền với thế võ tương ứng khác nhau như con mã muốn sát bất cứ con quân nào khác của đối phương thì dùng thế “Hầu tiểu kiêm kê” - xoay một vòng rồi đánh ngang, hay con xe sát con pháo thì dùng thế “Thừa châu bố địa” - đánh phủ đầu từ trên xuống, quân pháo sát quân mã thì dùng “Đục pháo xuân thiên” - từ dưới đánh lên trên, quân bồ sát quân mã thì dùng thế “ngưu khai giác” - giống như cặp sừng trâu đánh qua, đánh lại... Để thực hiện được điều này đòi hỏi các võ sinh không chỉ am hiểu võ cổ truyền mà còn thành thục từng thế võ. Vì vậy, để được chọn vào đội thi đấu cờ người, các võ sinh được huấn luyện võ thuật rất nhuần nhuyễn, công phu từ ba đến năm năm. Khi quân của một trong hai bên bị sát hạ thì hồi trống cũng vang lên theo nhịp trống sát, còn khi một trong hai kỳ thủ rơi vào thế bí, không chịu xuất quân, khi đó hồi trống thúc giục vang lên liên hồi, nếu kỳ thủ không thể xuất quân sẽ bị xử thua... Với mỗi ván đấu cờ người thường được kéo dài 2 giờ, nếu sau 2 giờ vẫn chưa kết thúc, ban tổ chức cho bốc thăm để phân chia thắng bại. Các đội thi đấu dưới hình thức vòng tròn, thường thì có bốn đội tham gia. Vì thi đấu dưới hình thức biểu diễn, giao lưu học hỏi kinh nghiệm nên cuối hội thi, đội nào cũng được trao giải nhằm động viên tinh thần các kỳ thủ./. Đàm Trung (TTXVN/Vietnam+)