Thể nghiệm là nhu cầu nội tại

- Giá vé của những chương trình như Liên hoan âm nhạc mới 2013 hoặc gần đây nhất là của Nhóm nhạc New Hanoi của Đom Đóm đều khá thấp, hoặc miễn phí. Vậy chị có thể cho biết thêm là Trung tâm Đom Đóm vận hành theo một cơ chế tài chính như thế nào? Nguồn kinh phí chủ yếu là từ đâu?

- Đom Đóm vận hành trên cơ cấu tài chính kiểu kiềng ba chân, gồm các nguồn từ tình nguyện (hoặc bán tình nguyện), xây dựng các dự án và lập hồ sơ (cạnh tranh) xin tài trợ từ các quỹ hoặc tổ chức phát triển văn hóa và nghệ thuật quốc tế, hỗ trợ bằng hiện vật từ các tổ chức và cá nhân yêu nghệ thuật tại Việt Nam.

- Dư luận cho rằng khi các nguồn quỹ hỗ trợ hoạt động văn hóa của nước ngoài đóng thì sự thể nghiệm sáng tạo trong đời sống nghệ thuật đương đại Việt Nam có sự trầm lắng hẳn. Chị có suy nghĩ gì về điều này?

- Có một phần đúng như thế. Do không có một cơ chế tài chính bảo trợ nghệ thuật thật sự nào được xây dựng (hoặc nằm trong chiến lược phát triển văn hóa quốc gia), từ sau thời kỳ xóa bỏ bao cấp, nên nghệ thuật đương đại thử nghiệm, vốn không nằm trong ngành công nghiệp giải trí và chịu sự chi phối của quy luật kinh tế thị trường, chủ yếu phát triển dựa vào các chương trình hỗ trợ của các quỹ và tổ chức văn hóa nước ngoài. Đương nhiên, khi các quỹ, tổ chức này cắt giảm ngân sách hay đóng cửa thì gây ra tác động ngay lập tức tới tình hình hoạt động, ít nhất xét về mặt số lượng của nghệ thuật đương đại.

Nhưng nếu nhìn xa ra và kiên nhẫn hơn thì thời gian gần 20 năm qua với sự hỗ trợ của hệ thống bảo trợ nghệ thuật quốc tế, Việt Nam đã tranh thủ xây dựng cho mình một vài thế hệ các nghệ sĩ đương đại và đi kèm theo nó là một cơ chế tự chủ và độc lập phát triển ở địa phương, chính là sự ra đời của các không gian và tổ chức/nhóm nghệ thuật độc lập. Tuy mới manh nha và còn cần nhiều thời gian để “khôn lớn”, có thể nói cơ chế này đang tạo ra một diện mạo nghệ thuật đương đại Việt Nam như một phần vô cùng quan trọng của đời sống văn hóa hiện nay. Có thể giữa buổi giao thời này là lúc mỗi tổ chức nghệ thuật độc lập ở Việt Nam sẽ phải mày mò tìm cách thật sự “độc lập” về mọi mặt, không lệ thuộc vào sự đóng cửa của một CDEF hay một giám đốc Goethe mới không ưa thích nghệ thuật đương đại…

- Chị có thể cho biết cụ thể hơn về hoạt động của Đom Đóm nói riêng, cũng như các hoạt động thể nghiệm âm nhạc khác ở Việt Nam hiện nay đang diễn tiến như thế nào?

- Thẳng thắn mà nói là rất cam go, nhưng điều thuận lợi là chúng ta đã có nhiều nghệ sĩ hơn và đây là những nghệ sĩ thực thụ, họ có nhu cầu làm nghệ thuật chứ không phải làm nghệ thuật để... kiếm tiền từ tài trợ bên ngoài. Thách thức thực sự hiện nay là nguồn nhân sự - những con người có chuyên môn trong lĩnh vực quản lý và vận hành tổ chức các hoạt động âm nhạc đương đại thể nghiệm. Nhưng đấy cũng là việc tự nhiên phải đối mặt khi bạn muốn độc lập ở bất cứ nơi đâu, tôi không coi đây là khó khăn, mà là điều kiện cần thiết để phát triển. Tin vui là Liên hoan âm nhạc mới Hà Nội của chúng tôi sẽ trở lại vào tháng 11-2017, tuy có trễ hẹn một chút.

- Theo chị, trong khi chưa có được một hệ thống quỹ tài trợ ổn định từ trong nước, có thể có những cách thức nào từ hệ thống xã hội nói chung nhằm khuyến khích tinh thần thể nghiệm trong nghệ thuật của thế hệ trẻ?

- Làm nghệ thuật đối với tôi là nhu cầu nội tại. Còn chữ “thể nghiệm” thì cũng tùy hoàn cảnh mà dùng. Tôi dùng từ “thể nghiệm” cho trung tâm Đom Đóm với hàm ý đây là nơi sẽ dung dưỡng cho những tìm tòi, và cách tân trong sáng tạo âm nhạc. Thật ra tinh thần thể nghiệm không cần khuyến khích. Tin tôi đi, tâm trí con người được “thiết kế” để phát triển bằng thể nghiệm, bằng sáng tạo. Tuy nhiên, tinh thần thể nghiệm chung của cả xã hội sẽ bung ra mạnh mẽ hơn, từ nhiều người thuộc nhiều thế hệ hơn khi gặp điều kiện thuận lợi của hoàn cảnh.

- Chân thành cảm ơn chị!