Thành tựu muôn đời về kiến trúc đấu trường Coliseé

Kiến trúc thành Rome quanh Đấu trường Coliseé.

Về kích thước và sức chứa, công trình này chỉ thua kém nhà thờ Maximux (dài 600m, rộng 200m chứa được 26.000 người) nhưng lại có phần “nhỉnh” hơn về độ phức tạp của công năng, kết cấu thẩm mỹ.

Roma có một thời kỳ thịnh vượng kéo dài mấy thế kỷ từ năm 27 trước Công nguyên đến năm 476 sau Công nguyên. Các thành tựu về kiến trúc và xây dựng đều tập trung vào thời kỳ này.

Tuy ngày nay đấu trường Coliseé không còn được nguyên vẹn nhưng ý nghĩa của nó đối với Roma thì không thay đổi.

Người La Mã chú trọng công năng, ưa thích sự bề thế, đồ sộ. Kiến trúc có hình thức lớn đáp ứng những chức năng sử dụng muôn vẻ, còn đường phố và cầu cống thì phẳng phiu, bền chắc.

Đấu trường Coliseé là một công trình vật chất nhưng phản ảnh rất đầy đủ đời sống tinh thần của người La Mã Cổ đại. Vào thời kỳ ấy, người La Mã rất thích xem đấu mãnh thú, đấu vật giữa người với người, người với mãnh thú, và đua xe ngựa cùng các trò vui biểu diễn khác.

Những trò vui Circence - trong đó có nhiều trò phải đổi bằng nhiều máu người - lại được coi là một nhu cầu cần thiết không kém bánh mì. Vì vậy, nhà Vua cho xây dựng nhiều hý trường và đấu trường Coliseé là một công trình cổ lớn thuộc loại hình này.

Được đặt giữa hai Quảng trường Caésar và Rômurô, mặt bằng của công trình có dạng hình elíp với chu vi 527m, được chia làm bốn phần đối xứng bởi hai trục dài và ngắn, trục dài có kích thước 188m, trục ngắn có kích thước 156m.

Khán đài hình elíp của đấu trường được nâng cao dần lên, tổ chức theo kiểu nền dốc bậc Amphitheatre và chứa được 50.000 người trong đó có 45.000 chỗ ngồi và 500 chỗ đứng. Số dãy ghế chạy vòng tròn từ dưới lên trên có tới 60 hàng, chia làm 5 khu vực theo chiều cao, riêng rẽ thoát người vào những lối ra và cầu thang của mình. Dưới khán đài có những hệ thống không gian dành cho việc nghỉ ngơi, chạy vòng tương ứng với ba tầng nhà.

Hàng khán giả đầu tiên cao hơn bãi đấu 5m bảo đảm an toàn cho người xem, còn hàng khán giả cuối cùng có độ cao tương đương với 5 tầng nhà. Toàn bộ công trình có 80 lối thoát như vậy, nhà Vua có lối ra vào riêng gắn với đường ngầm dưới đất, đảm bảo đường đi lại ngắn giữa chỗ ngồi danh dự trên khán đài với cung điện Hoàng gia.

Công trình có phong cách hùng vĩ nhờ ở kích thước to lớn và vẻ khoa trương của các vòm cuốn từ các tầng. Các chi tiết kiến trúc cũng được chú ý để tạo nên không khí kịch tính trong trường đấu. Không chỉ là hệ thống kết cấu hợp lý mà còn cách tuyển chọn vật liệu đã chứng tỏ người La Mã Cổ đại nắm vững một số kỹ thuật xây dựng quan trọng. Hình thức kết cấu ở mặt ngoài đấu trường đã sử dụng hai yếu tố cuốn và cột thức rất thành công.

Đấu trường có hệ thống kết cấu hoàn thiện, hệ tường cột chạy vòng quanh mặt đứng công trình tạo nên 80 cái vòm cuốn đá cùng với hệ thống tường ngang hình rẻ quạt đỡ toàn bộ khán đài và các sàn tầng của công trình. Tuy ngày nay đấu trường Coliseé không còn được nguyên vẹn nhưng vị trí và ý nghĩa của nó đối với Roma thì không thay đổi.

Tài liệu tham khảo: Le Coliseé de Rome en Italie; Colisee Voyage

Khánh Phương