Thách thức từ Trung Đông

Chuyến công du kéo dài ba ngày đến Israel và Palestine là chuyến thăm đầu tiên của ông Guterres tới khu vực Trung Đông kể từ khi nhậm chức Tổng Thư ký LHQ vào tháng 1-2017. Trong chuyến công du, ông Guterres đã có các cuộc hội đàm với Tổng thống và Thủ tướng Israel ở Jerusalem, gặp gỡ Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas tại TP Ramallah. Ngoài ra, ông cũng có chuyến thăm dải Gaza, nơi LHQ đang điều phối các chương trình viện trợ nhân đạo để ngăn chặn tình trạng khủng hoảng nhân đạo gia tăng.

Reuters cho biết, nội dung chủ yếu trong các cuộc thảo luận giữa Tổng Thư ký LHQ và lãnh đạo Israel, Palestine xoay quanh việc khôi phục tiến trình hòa bình giữa hai nước vốn bế tắc từ tháng 4-2014, cũng như đề cập cuộc khủng hoảng nhân đạo ở dải Gaza. Cụ thể, trong cuộc gặp Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, Tổng Thư ký LHQ không ngần ngại bày tỏ “mơ ước chứng kiến hai nhà nước Israel và Palestine có thể chung sống trong hòa bình, an ninh và công nhận lẫn nhau”.

Bên cạnh đó, ông Guterres cũng thẳng thắn đề cập những “trở ngại” đối với tiến trình hòa bình, trong đó có việc Israel vẫn tiến hành các hoạt động xây dựng các khu tái định cư tại Bờ Tây và đông Jerusalem. Trước đó, cộng đồng quốc tế đã nhiều lần nhấn mạnh rằng các khu định cư tại khu vực Bờ Tây và đông Jerusalem của Israel là bất hợp pháp, đồng thời khẳng định đây là rào cản lớn nhất đối với thiết lập hòa bình giữa Israel và Palestine. Trước tình hình đó, cuối năm 2016, Hội đồng Bảo an (HĐBA) LHQ đã ra nghị quyết yêu cầu Israel chấm dứt ngay lập tức các hoạt động xây dựng tại các khu vực trên.

Israel sau đó phản đối bằng việc tuyên bố cắt giảm khoảng sáu triệu USD đóng góp hằng năm cho LHQ. Tháng 3 và tháng 5 vừa qua, Tel Aviv cũng tiếp tục giảm khoản viện trợ do bị LHQ cáo buộc vi phạm nhân quyền tại khu Bờ Tây và Cao nguyên Golan mà Israel chiếm đóng của Syria. Trước thềm chuyến thăm của Tổng Thư ký LHQ, Thứ trưởng Ngoại giao Israel Tzipi Hotovely ngày 27-8 cảnh báo nước này có thể tiếp tục thực thi chính sách trên nếu LHQ không thay đổi cách tiếp cận với Nhà nước Do Thái.

Đánh giá về vai trò của ông Guterres trong chuyến công du, giới phân tích cho rằng, Tổng Thư ký LHQ là người thích hợp để góp phần hóa giải xung đột giữa Israel và Palestine. Ông Guterres từng tới Israel nhiều lần, hiểu rõ những phức tạp trong mối quan hệ hai nước. Tổng Thư ký LHQ cũng từng kêu gọi tiến hành các cuộc đàm phán bí mật giữa Israel và Palestine từ khi làm Thủ tướng Bồ Đào Nha giai đoạn 1995-2002.

Kể từ khi chuyến công du của ông Guterres được công bố vào đầu tháng 8, Đại sứ Israel tại LHQ Danny Danon cho biết chuyến thăm này sẽ giúp ông Guterres “xây dựng mối quan hệ” với các lãnh đạo của Israel, từ đó tạo thuận lợi cho việc dẫn dắt tiến trình đàm phán giữa hai nước. Trong khi đó, Đại sứ Palestine tại LHQ Riyad Mansour nhận định chuyến thăm được xem là động thái báo hiệu sự tập trung mạnh mẽ hơn của LHQ đối với hiện trạng của người Palestine.

Dù vậy, một quan chức cấp cao của Phong trào giải phóng dân tộc Palestine (Fatah) cho rằng, chuyến thăm của Tổng Thư ký Guterres nhiều khả năng không thể tạo ra bất cứ kết quả khả quan nào. Arab News cũng dẫn lời nhà vận động chính trị Hussein Sheikh phía Palestine cho biết, Palestine hoan ngênh chuyến thăm của ông Guterres, dù vậy không mong đợi nhiều rằng LHQ có thể giải quyết xung đột giữa hai nước, do Israel luôn gây ra những trở ngại và không tuân thủ những nghị quyết được LHQ đưa ra.

Vì vậy, chuyến công du lần này của Tổng Thư ký LHQ Guterres chỉ được cho là một động thái mang tính biểu tượng, nằm trong nỗ lực vận động duy trì giải pháp hai nhà nước trong bối cảnh giải pháp này đang bị đe dọa do những động thái không nhân nhượng đến từ cả Israel và Palestine.