Tăng thuế với xăng dầu là chưa thuyết phục!

Trong khuôn khổ Phiên họp thứ 14 của Ủy ban Thường vụ (UBTV) QH, UBTVQH đã cho ý kiến Dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế BVMT.

Trình bày tờ trình về những nội dung sửa đổi của Dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế BVMT, Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết, xăng dầu là sản phẩm chứa các chất hóa học, khi sử dụng gây ảnh hưởng xấu đến môi trường ở diện rộng. Tỷ lệ thuế bao gồm các loại: thuế nhập khẩu (NK), thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế BVMT, thuế giá trị gia tăng, trên giá cơ sở của Việt Nam đang ở mức thấp. Cụ thể, 37,49% đối với xăng; 20,76% đối với dầu diesel; 11,59% đối với dầu hỏa; và 19,13% đối với dầu mazút. Hiện nhiều nước, vùng lãnh thổ đang duy trì tỷ lệ này khá cao: Hàn Quốc (khoảng 65%), Campuchia (51%), Lào (58%), Philippines (49%), Trung Quốc (56%), Singapore (70%), Thái-lan (57%)...

Chính vì vậy, theo Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng, Chính phủ đề nghị điều chỉnh khung thuế BVMT đối với xăng dầu như sau: Mức thuế tối thiểu điều chỉnh tăng bằng mức thuế cụ thể đang áp dụng; mức thuế tối đa điều chỉnh tăng bằng hai lần mức thuế tối đa trong khung thuế hiện hành. Riêng đối với dầu hỏa, đề nghị giữ khung thuế BVMT như hiện hành vì dầu hỏa là mặt hàng thiết yếu phục vụ đa số người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa.

Giải trình trước UBTVQH, Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng cho rằng, ngân sách nhà nước (NSNN) tăng lên từ nguồn này sẽ được dùng thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, trong đó có chi cho BVMT, đồng thời vẫn bảo đảm tính cạnh tranh của nền kinh tế, các sản phẩm chủ yếu của Việt Nam. Ngoài ra, việc nới mức tối đa khung thuế lên 8.000 đồng mỗi lít xăng ngoài nâng cao hơn nhận thức của người dân về BVMT, còn bảo đảm tính ổn định của chính sách và phù hợp lộ trình thay thế thuế NK phải cắt giảm dần theo cam kết quốc tế, phù hợp mức thu của các nước chung quanh, tránh nạn buôn lậu xăng dầu.

Ở góc độ cơ quan thẩm tra, Thường trực Ủy ban TC-NS của QH cho rằng, việc so sánh về tỷ lệ thuế trên giá cơ sở của Việt Nam với một số nước đang ở mức thấp để làm căn cứ điều chỉnh mức thuế BVMT là chưa phù hợp thực tế thu nhập của người dân Việt Nam hiện khá thấp so khu vực và trên thế giới, dẫn đến chi phí cho xăng dầu so thu nhập của người dân Việt Nam chiếm tỷ trọng rất cao.

Theo cơ quan thẩm tra, tờ trình của Chính phủ chưa có đánh giá tác động trong trường hợp điều chỉnh lên mức trần đối với xăng dầu sẽ góp phần tăng thu NSNN bao nhiêu, tác động như thế nào đến sản xuất trong nước và đời sống của người dân, cũng như tăng trưởng kinh tế; chưa làm rõ cơ sở khoa học về mặt định lượng, các số liệu phân tích, chứng minh việc nâng mức trần khung đối với xăng dầu trong khung thuế hiện hành, mà đề xuất cơ sở tăng thuế theo định tính là chưa thật sự thuyết phục. Xăng dầu không phải là đối tượng gây ô nhiễm môi trường (ONMT) lớn nhất trong các sản phẩm gây ONMT, song lại tiếp tục điều chỉnh ở mức trần cao gấp hai lần mức trần hiện nay là chưa thật sự phù hợp.

Chủ nhiệm Ủy ban TC-NS của QH Nguyễn Đức Hải lưu ý, xăng dầu là mặt hàng thiết yếu cho toàn xã hội, là đầu vào của hầu hết các ngành, lĩnh vực sản xuất và đời sống của người dân và mức thuế cụ thể đối với xăng dầu hiện nay vẫn chưa điều chỉnh tăng đến mức trần đã được quy định tại luật hiện hành. Trong khi thông điệp của Chính phủ là tạo điều kiện, tăng tính cạnh tranh và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp nhưng lại đề nghị điều chỉnh chính sách thuế một cách đột ngột như dự thảo Tờ trình là chưa thật phù hợp. Theo đánh giá của một số chuyên gia, đốt than gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng vượt bậc so đốt xăng dầu. Tuy nhiên, so sánh giữa tác động ONMT của xăng dầu và than đá với khung mức thuế BVMT đối với các nhiên liệu này, thì Luật Thuế BVMT hiện hành và Dự thảo Sửa đổi Luật đã, đang tạo ra sự chênh lệch lớn rất không hợp lý, có thể là nguyên nhân khiến cho đầu tư phát triển các ngành công nghiệp nặng sử dụng rộng rãi than đá, có nguy cơ ONMT cao như nhà máy nhiệt điện than, công nghiệp luyện thép, xi-măng, hóa chất... tăng cao trong thời gian qua.

Ủy ban TC-NS của QH đề nghị, nghiên cứu tăng trần thuế suất đối với than lên mức tương ứng tỷ lệ tăng đối với xăng dầu và phù hợp mức độ gây ONMT do than gây ra. Chính phủ cần làm rõ cơ sở khoa học; đánh giá tác động đến hoạt động sản xuất, kinh doanh và sức cạnh tranh của doanh nghiệp, đời sống của người dân, tăng trưởng kinh tế…

Với nhiều ý kiến khác nhau giữa cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra, theo Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân, trong tình hình hiện nay việc tăng thuế suất không thuận. Tờ trình có tính thuyết phục chưa thật sự cao, cần xem xét lại. Đề nghị Bộ Tài chính báo cáo Chính phủ để chuẩn bị toàn diện hơn, bao quát hơn những đối tượng phải chịu thuế BVMT và hợp lý giữa những đối tượng chịu thuế, những sản phẩm mặt hàng chịu thuế.

Kết luận thảo luận, Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển nêu rõ, Dự luật còn nhiều ý kiến quá khác nhau, nhất là giữa cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo. Nếu đưa ra chắc chắn sẽ khó thuyết phục được QH. UBTVQH đề nghị Chính phủ nghiên cứu thêm, tiếp thu đầy đủ ý kiến, hoàn thiện Dự án Luật để trình xem xét tại các phiên họp sau.

Trong khuôn khổ Phiên họp thứ 14 của Ủy ban Thường vụ (UBTV) QH, UBTVQH đã cho ý kiến Dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế BVMT.

Trình bày tờ trình về những nội dung sửa đổi của Dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế BVMT, Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết, xăng dầu là sản phẩm chứa các chất hóa học, khi sử dụng gây ảnh hưởng xấu đến môi trường ở diện rộng. Tỷ lệ thuế bao gồm các loại: thuế nhập khẩu (NK), thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế BVMT, thuế giá trị gia tăng, trên giá cơ sở của Việt Nam đang ở mức thấp. Cụ thể, 37,49% đối với xăng; 20,76% đối với dầu diesel; 11,59% đối với dầu hỏa; và 19,13% đối với dầu mazút. Hiện nhiều nước, vùng lãnh thổ đang duy trì tỷ lệ này khá cao: Hàn Quốc (khoảng 65%), Campuchia (51%), Lào (58%), Philippines (49%), Trung Quốc (56%), Singapore (70%), Thái-lan (57%)...

Chính vì vậy, theo Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng, Chính phủ đề nghị điều chỉnh khung thuế BVMT đối với xăng dầu như sau: Mức thuế tối thiểu điều chỉnh tăng bằng mức thuế cụ thể đang áp dụng; mức thuế tối đa điều chỉnh tăng bằng hai lần mức thuế tối đa trong khung thuế hiện hành. Riêng đối với dầu hỏa, đề nghị giữ khung thuế BVMT như hiện hành vì dầu hỏa là mặt hàng thiết yếu phục vụ đa số người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa.

Giải trình trước UBTVQH, Bộ trưởng Tài chính Đinh Tiến Dũng cho rằng, ngân sách nhà nước (NSNN) tăng lên từ nguồn này sẽ được dùng thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, trong đó có chi cho BVMT, đồng thời vẫn bảo đảm tính cạnh tranh của nền kinh tế, các sản phẩm chủ yếu của Việt Nam. Ngoài ra, việc nới mức tối đa khung thuế lên 8.000 đồng mỗi lít xăng ngoài nâng cao hơn nhận thức của người dân về BVMT, còn bảo đảm tính ổn định của chính sách và phù hợp lộ trình thay thế thuế NK phải cắt giảm dần theo cam kết quốc tế, phù hợp mức thu của các nước chung quanh, tránh nạn buôn lậu xăng dầu.

Ở góc độ cơ quan thẩm tra, Thường trực Ủy ban TC-NS của QH cho rằng, việc so sánh về tỷ lệ thuế trên giá cơ sở của Việt Nam với một số nước đang ở mức thấp để làm căn cứ điều chỉnh mức thuế BVMT là chưa phù hợp thực tế thu nhập của người dân Việt Nam hiện khá thấp so khu vực và trên thế giới, dẫn đến chi phí cho xăng dầu so thu nhập của người dân Việt Nam chiếm tỷ trọng rất cao.

Theo cơ quan thẩm tra, tờ trình của Chính phủ chưa có đánh giá tác động trong trường hợp điều chỉnh lên mức trần đối với xăng dầu sẽ góp phần tăng thu NSNN bao nhiêu, tác động như thế nào đến sản xuất trong nước và đời sống của người dân, cũng như tăng trưởng kinh tế; chưa làm rõ cơ sở khoa học về mặt định lượng, các số liệu phân tích, chứng minh việc nâng mức trần khung đối với xăng dầu trong khung thuế hiện hành, mà đề xuất cơ sở tăng thuế theo định tính là chưa thật sự thuyết phục. Xăng dầu không phải là đối tượng gây ô nhiễm môi trường (ONMT) lớn nhất trong các sản phẩm gây ONMT, song lại tiếp tục điều chỉnh ở mức trần cao gấp hai lần mức trần hiện nay là chưa thật sự phù hợp.

Chủ nhiệm Ủy ban TC-NS của QH Nguyễn Đức Hải lưu ý, xăng dầu là mặt hàng thiết yếu cho toàn xã hội, là đầu vào của hầu hết các ngành, lĩnh vực sản xuất và đời sống của người dân và mức thuế cụ thể đối với xăng dầu hiện nay vẫn chưa điều chỉnh tăng đến mức trần đã được quy định tại luật hiện hành. Trong khi thông điệp của Chính phủ là tạo điều kiện, tăng tính cạnh tranh và tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp nhưng lại đề nghị điều chỉnh chính sách thuế một cách đột ngột như dự thảo Tờ trình là chưa thật phù hợp. Theo đánh giá của một số chuyên gia, đốt than gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng vượt bậc so đốt xăng dầu. Tuy nhiên, so sánh giữa tác động ONMT của xăng dầu và than đá với khung mức thuế BVMT đối với các nhiên liệu này, thì Luật Thuế BVMT hiện hành và Dự thảo Sửa đổi Luật đã, đang tạo ra sự chênh lệch lớn rất không hợp lý, có thể là nguyên nhân khiến cho đầu tư phát triển các ngành công nghiệp nặng sử dụng rộng rãi than đá, có nguy cơ ONMT cao như nhà máy nhiệt điện than, công nghiệp luyện thép, xi-măng, hóa chất... tăng cao trong thời gian qua.

Ủy ban TC-NS của QH đề nghị, nghiên cứu tăng trần thuế suất đối với than lên mức tương ứng tỷ lệ tăng đối với xăng dầu và phù hợp mức độ gây ONMT do than gây ra. Chính phủ cần làm rõ cơ sở khoa học; đánh giá tác động đến hoạt động sản xuất, kinh doanh và sức cạnh tranh của doanh nghiệp, đời sống của người dân, tăng trưởng kinh tế…

Với nhiều ý kiến khác nhau giữa cơ quan soạn thảo và cơ quan thẩm tra, theo Chủ tịch QH Nguyễn Thị Kim Ngân, trong tình hình hiện nay việc tăng thuế suất không thuận. Tờ trình có tính thuyết phục chưa thật sự cao, cần xem xét lại. Đề nghị Bộ Tài chính báo cáo Chính phủ để chuẩn bị toàn diện hơn, bao quát hơn những đối tượng phải chịu thuế BVMT và hợp lý giữa những đối tượng chịu thuế, những sản phẩm mặt hàng chịu thuế.

Kết luận thảo luận, Phó Chủ tịch QH Phùng Quốc Hiển nêu rõ, Dự luật còn nhiều ý kiến quá khác nhau, nhất là giữa cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo. Nếu đưa ra chắc chắn sẽ khó thuyết phục được QH. UBTVQH đề nghị Chính phủ nghiên cứu thêm, tiếp thu đầy đủ ý kiến, hoàn thiện Dự án Luật để trình xem xét tại các phiên họp sau.