Sửa đổi, bổ sung một số điều Bộ luật Hình sự: Tránh tình trạng khi thi hành lại phát hiện sai sót

Chính sách nhân đạo với người chưa thành niên phạm tội

UBTP cơ bản tán thành với quan điểm của Chính phủ sửa đổi, bổ sung tối đa các sai sót đã được phát hiện, không làm thay đổi các chính sách lớn của BLHS đã được Quốc hội thông qua, bảo đảm góp phần đáp ứng yêu cầu thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm. Đồng thời, UBTP nhấn mạnh việc sửa đổi phải trên cơ sở rà soát, phát hiện hết các sai sót trong BLHS năm 2015, tránh tình trạng sau khi thi hành lại phát hiện sai sót khác.

Về thời gian trình Quốc hội xem xét thông qua dự án Luật, đa số ý kiến UBTP và ý kiến của Cơ quan tham gia thẩm tra đều đề nghị Quốc hội cho phép thông qua dự án Luật tại 2 kỳ họp (tại Kỳ họp thứ 2 Quốc hội cho ý kiến và tại Kỳ họp thứ 3 thông qua) do dự án Luật bao gồm rất nhiều vấn đề liên quan đến sửa đổi, bổ sung 141 điều do Chính phủ trình.

Bên cạnh đó, dự án Luật vẫn còn rất nhiều nội dung liên quan đến định lượng chi tiết thuộc chuyên ngành sâu chưa thống nhất được giữa các bộ, ngành có liên quan như cách tính tỷ lệ tổn thương cơ thể, định mức xả thải ra môi trường, chỉ số gây ô nhiễm môi trường, danh mục hàng cấm, số lượng và chủng loại vũ khí quân dụng, việc có hay không giám định hàm lượng chất ma túy…

Quang cảnh phiên họp

Mặt khác, điều này nhằm rút kinh nghiệm sâu sắc từ nguyên nhân chính dẫn đến sai sót của BLHS năm 2015 là do sức ép quá lớn về thời gian. Hơn nữa, việc thông qua dự án Luật tại 22 kỳ họp của Quốc hội không làm ảnh hưởng đến việc áp dụng các quy định của BLHS năm 2015 có lợi cho người phạm tội đã được quy định tại Nghị quyết số 144/2015/QH13 của Quốc hội khóa XIII.

Về phạm vi sửa đổi, bổ sung của BLHS năm 2015, UBTP nhấn mạnh, đối với những quy định có thể dẫn đến tùy tiện trong áp dụng, thiếu nhất quán về chính sách hình sự, chưa phân hóa tội phạm, nội dung thiếu rõ ràng, mâu thuẫn với luật chuyên ngành… thì cần nghiên cứu để sửa đổi nhằm bảo đảm tính thống nhất của cả Bộ luật cũng như với các đạo luật khác.

Về phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi, đa số ý kiến UBTP tán thành với loại ý kiến thứ nhất của Chính phủ, theo đó không xử lý hình sự hành vi “cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác”, “hiếp dâm”, “bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản” đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thuộc loại tội ít nghiêm trọng, tội nghiêm trọng với những lý do như đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ. Quy định này bảo đảm phù hợp với chính sách nhân đạo đối với người chưa thành niên phạm tội.

Phân loại tội phạm đối với pháp nhân khá phức tạp

Về bổ sung chất ma túy, cây có chứa chất ma túy mới xuất hiện vào BLHS năm 2015, đa số ý kiến Ủy ban Tư pháp tán thành với quan điểm của Chính phủ về việc bổ sung chất ma túy XLR-11 (được tẩm trong cỏ Mỹ) và lá cây khat (có chứa chất ma túy Cathinone) đồng thời tán thành việc bổ sung quy định “các loại cây khác có chứa chất ma túy thuộc danh mục do Chính phủ ban hành” vào BLHS.

Tuy nhiên, mức định lượng của “cây khác có chứa chất ma túy” như thế nào cho phù hợp làm cơ sở định tội, định khung hình phạt thì cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để bảo đảm tính khoa học, hợp lý trong các quy định cụ thể của BLHS năm 2015.

Đối với việc cụ thể hóa các tình tiết định tính, định lượng trong BLHS làm căn cứ để định tội hoặc định khung hình phạt, về cơ bản, UBTP tán thành với quan điểm của Chính phủ về việc cụ thể hóa tối đa các tình tiết định tính đã được quy định trong BLHS năm 2015 nhằm tăng tính minh bạch, rõ ràng, thuận lợi cho việc áp dụng, bảo vệ có hiệu quả hơn quyền con người, quyền công dân.

Từ thực tiễn thi hành BLHS năm 1999 và hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng cho thấy, cần thiết phải đề nghị Quốc hội cho phép ở mức độ nhất định trong BLHS năm 2015 có một vài quy định mang tính định tính và để thi hành những quy định này thì vẫn phải áp dụng quy định có liên quan của các luật chuyên ngành, văn bản quy định chi tiết của Chính phủ, Nghị quyết hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật và án lệ của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao.

Về tránh nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại, đa số ý kiến UBTP tán thành với việc cần thiết phải bổ sung quy định về phân loại tội phạm đối với pháp nhân thương mại trong dự thảo Luật để làm căn cứ xác định thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự, miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt, xác định thẩm quyền tố tụng… Tuy nhiên, đây là vấn đề mới, phức tạp nên việc giải quyết căn bản, triệt để về phân loại tội phạm đối với pháp nhân thương mại tại lần sửa đổi này là chưa thể thực hiện được.

Với nội dung bỏ tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông (Điều 292 BLHS năm 2015), đa số ý kiến UBTP tán thành với dự thảo Luật về việc bỏ điều luật này.

Huệ Linh