Sửa Bộ luật Hình sự năm 2015: Không vội vàng để tránh lặp lại sai sót

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân phát biểu khai mạc phiên họp thứ 4

của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XIV

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày tờ trình về dự án luật này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nhắc lại, vừa qua trong quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về việc thi hành Bộ luật Hình sự năm 2015, các cơ quan hữu quan đã phát hiện và phản ánh về một số sai sót kỹ thuật, một số quy định chưa hợp lý hoặc khó áp dụng trong Bộ luật. Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo các cơ quan liên quan tiến hành rà soát tổng thể các quy định của Bộ luật hình sự năm 2015 để phát hiện những sai sót và đề xuất phương án khắc phục.

Qua rà soát sửa đổi, Chính phủ đã thiết kế dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự năm 2015 theo hướng sửa đổi, bổ sung ở mức tối đa những quy định có lỗi kỹ thuật đã được phát hiện và những nội dung rõ ràng là chưa hợp lý hoặc có thể khó áp dụng trên thực tế; tuy nhiên không làm thay đổi những chính sách lớn của Bộ luật Hình sự 2015 đã được Quốc hội thông qua và không đặt ra vấn đề mới, dẫn đến việc phải sửa đổi, bổ sung các luật khác đang được lùi hiệu lực thi hành cùng Bộ luật Hình sự năm 2015.

Theo đó, phạm vi sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự năm 2015 lần này liên quan đến 141 điều, trong đó có 43 điều sửa đổi về kỹ thuật, 97 điều sửa đổi về nội dung và bãi bỏ 1 điều.

Cụ thể, dự thảo luật sửa đổi, bổ sung, điều chỉnh mức định lượng tại các khoản của 64 điều luật của Bộ luật Hình sự năm 2015; trong đó có 49 điều liên quan đến mức định lượng về tỷ lệ thương tích, tổn hại cho sức khỏe, 15 điều luật liên quan đến các mức định lượng khác thuộc cấu thành một số tội phạm về kinh tế, môi trường, ma túy, xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng và một số tội khác.

Đặc biệt, dự thảo Luật đã điều chỉnh mức định lượng về khối lượng, thể tích các chất ma túy tại các khoản của các điều luật để tránh trùng lặp và phù hợp với thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử từ trước đến nay, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm về ma túy.

Ngoài ra, dự thảo luật cũng sửa đổi, bổ sung mức hình phạt trong các khung hình phạt của 12 điều luật liên quan đến tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, một số tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, xâm phạm an toàn giao thông và trật tự công cộng nhằm bảo đảm phân hóa chính sách xử lý đối với từng trường hợp phạm tội, nhất là giữa trường hợp phạm tội đã gây ra hậu quả với trường hợp phạm tội có khả năng gây ra hậu quả.

Dự thảo luật cũng đã có những sửa đổi, bổ sung liên quan đến cấu thành của một số tội phạm quy định tại 44 điều luật của Bộ luật Hình sự năm 2015 để phù hợp thực tiễn, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, như: bổ sung hành vi “cướp phá tài sản” vào cấu thành tội bạo loạn (Điều 112); bổ sung các chất ma túy mới phát hiện vào cấu thành các tội phạm về ma túy (các Điều 248, 249, 250, 251, 252); sửa đổi, bổ sung cấu thành giảm nhẹ của một số tội phạm theo hướng giới hạn phạm vi xử lý hình sự đối với trường hợp phạm tội có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả; bổ sung tình tiết tăng nặng đối với một số tội phạm…

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga trình bày báo cáo thẩm tra về

dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự năm 2015

Đại diện cơ quan thẩm tra về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự năm 2015, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga nhấn mạnh, việc Quốc hội quyết định lùi thời hạn thi hành của Bộ Luật Hình sự năm 2015 cùng một số bộ luật, luật liên quan để rà soát, sửa đổi, bổ sung nhằm khắc phục các lỗi được phát hiện là rất cần thiết. Sau khi thiết kế lại, hiện về cơ bản, hồ sơ dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự 2015 đã đủ điều kiện trình Quốc hội.

Tuy nhiên, rút kinh nghiệm sâu sắc từ nguyên nhân chính dẫn đến sai sót của Bộ luật Hình sự năm 2015 là do sức ép quá lớn về thời gian và tránh những sai sót có thể tái diễn nếu thông qua luật một cách gấp gáp, thay vì trình Quốc hội xem xét thông qua dự thảo Luật này tại kỳ họp thứ 2 – Quốc hội khóa XIV, đa số ý kiến trong Ủy ban Tư pháp đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình Quốc hội cho phép thông qua dự án Luật tại 2 kỳ họp (tại Kỳ họp thứ 2 Quốc hội thảo luận cho ý kiến và tại Kỳ họp thứ 3 thì thông qua).

Bà Lê Thị Nga tán thành với quan điểm của Chính phủ về phạm vi sửa đổi, bổ sung của dự án luật lần này theo hướng chỉ tập trung sửa đổi những quy định rõ ràng có sai sót dẫn đến bỏ lọt tội phạm (các điều luật bỏ trống mức định lượng), có thể dẫn đến tùy tiện trong áp dụng (cùng một đối tượng tác động nhưng lại quy định ở các điều luật khác nhau mà không có quy định loại trừ), hoặc thiếu nhất quán về chính sách hình sự, chưa phân hóa tội phạm…

“Tuy nhiên, việc sửa đổi phải bảo đảm là đã khắc phục hết được những sai sót nêu trên, tránh tình trạng sau khi thi hành lại tiếp tục phát hiện có sai sót. Đồng thời, một số điều luật được sửa đổi lần này có liên quan đến chính sách hình sự như: không xử lý hình sự đối với tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi, hay bổ sung 2 loại chất ma túy mới, bổ sung hàng cấm là thuốc lá điếu có nguồn gốc, xuất xứ nước ngoài, pháo các loại… thì đề nghị Chính phủ cần giải trình cụ thể hơn nữa” – Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội nêu quan điểm.