Quản vốn Nhà nước: Đề xuất lập nhiều “siêu” tập đoàn thay vì một “siêu” ủy ban

Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Vũ Tiến Lộc.

Chia sẻ bên hành lang Quốc hội chiều 22/7, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc cho biết không nên thành lập một siêu ủy ban quản lý vốn đầu tư nhà nước tại doanh nghiệp .

Thay vào đó, ông Lộc đề xuất thành lập 2 hay 3 tập đoàn tài chính nhà nước, tập hợp hết vốn của nhà nước lại và thực hiện quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, thực hiện vai trò như nhà đầu tư vốn nhà nước vào các doanh nghiệp, hơn là một cơ quan kiểu Ủy ban của Chính phủ mà Bộ Kế hoạch và đầu tư đã đề xuất.

Ông Lộc lý giải, từ Đại hội 12 đã xác định dứt khoát xỏa bỏ chế độ chủ quản, thành lập một cơ quan quản lý vốn và tài sản nhà nước. Do đó, việc thành lập cơ quan này thay thế cho bộ chủ quản của các bộ chuyên ngành hiện nay là chủ trương phù hợp và đúng đắn, cần triển khai sớm trong nhiệm kỳ này.

"Tuy nhiên, tôi băn khoăn và không nhất trí với phương án mà Bộ đưa ra đó là thành lập một Ủy ban và bộ quản lý doanh nghiệp nhà nước (DNNN). Bởi Ủy ban hay cơ quan thì cũng là đơn vị quản lý hành chính, quản lý vốn và tài sản Nhà nước là không phù hợp".

Trong khi đó, nếu thành lập được các công ty quản lý vốn nhà nước thì vẫn đảm bảo quyền tự chủ trong kinh doanh của các DNNN trong nền kinh tế thị trường, đảm bảo khả năng cạnh tranh và công ty tài chính quản lý vốn nhà nước sẽ hoạt động với tư cách như một nhà đầu tư, chứ không phải tư cách một cơ quan chủ quản, càng không phải là cơ quan quản lý chuyên ngành thì đảm bảo quản lý vốn nhà nước hiệu quả hơn.

Công ty đầu tư tài chính thì chỉ chịu trách nhiệm nguồn vốn đầu tư của mình vào các khoản đầu tư đó, chứ không phải là cơ quan cấp trên, có quyền can thiệp vào doanh nghiệp.

Vị chủ tịch VCCI cho rằng việc có nhiều đơn vị sẽ tạo cơ chế thi đua, vì vốn của nhà nước trong doanh nghiệp rất lớn, một cơ quan đứng ra làm thì không được. Nếu có 2 – 3 cơ quan chịu trách nhiệm và đảm bảo không khí thi đua cạnh tranh, tìm ra mô hình để quản lý tốt hơn. Do đó, tổ chức cơ quan này nên tổ chức hình thức công ty, một tập đoàn tài chính thay vì một bộ hay ủy ban.

Tuy nhiên, dù có chia ra làm 2-3 Tập đoàn, Tổng công ty đầu tư vốn như ông nói thì cơ chế nào để giám sát các tập đoàn này hoạt động hiệu quả, không để thất thoát vốn ?

Tôi nghĩ là phải tăng cường vai trò của Quốc hội ở đây. Hàng năm, các tập đoàn này sẽ phải báo cáo hoạt động của mình trước Quốc hội vì nắm giữ tài sản, nguồn lực tài chính rất lớn của quốc gia.

Nói như vậy, các tập đoàn này sẽ giống mô hình Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn Nhà nước (SCIC) hiện nay?

Hiện nay SCIC trực thuộc bộ Tài chính nên có thể hạn chế về vị thế của nó trong quản lý tập đoàn, tổng công ty. Do vậy, mô hình tập đoàn đầu tư tài chính này không trực thuộc Bộ Tài chính mà do Chính phủ trực tiếp quản lý, Bộ Tài chính sẽ là người giúp việc, giám sát.

Vấn đề là hiệu quả, kết quả hoạt động của các tập đoàn này phải báo cáo với Quốc hội, chịu sự giám sát của Quốc hội.

Đặt vấn đề lập ra các tập đoàn, tổng công ty tài chính, điều này có mâu thuẫn với chủ trương cổ phần hóa, khi Chính phủ muốn giảm vớt vốn nhà nước, quy mô hoạt động để chỉ tập trung vào một số lĩnh vực Nhà nước cần nắm giữ ?

Tôi cho rằng không có mâu thuẫn gì cả. Bởi vì khi các tập đoàn, tổng công ty nhà nước hiện nay đẩy mạnh cổ phần hóa, nó vẫn cần phải có một tổ chức chịu trách nhiệm về việc rút vốn hay đầu tư tiếp. Ví dụ khi một doanh nghiệp chuyển đổi thành công ty cổ phần thì công ty đầu tư tài chính này sẽ quyết định Nhà nước còn giữ bao nhiêu cổ phần ở đó, đại diện cho vốn nhà nước tại doanh nghiệp được cổ phần hóa mà có tư nhân tham gia.

Sau này, hầu hết các doanh của Nhà nước cổ phần hóa thì các tập đoàn tài chính này sẽ giống như tập đoàn đầu tư tài chính của tư nhân, đầu tư vào các doanh nghiệp A hay B, C...và nó hoạt động với tư cách một cổ đông chứ nó không can thiệp vào hoạt động của doanh nghiệp đó vì doanh nghiệp đó hoạt động theo mô hình của công ty cổ phần.

Khi doanh nghiệp hoạt động theo nguyên tắc cổ phần, thì tùy theo cổ phần mà nhà nước chiếm bao nhiêu, tập đoàn công ty tài chính này sẽ cử đại diện tham gia vào và có tiếng nói trong việc cổ phần hóa, hoạt động kinh doanh nên không mâu thuẫn mà thúc đẩy cổ phần hóa DNNN.

Tôi không ủng hộ mô hình bộ hay ủy ban. Chúng ta không nên tập trung quyền lực tài chính và quyền lực quản lý vốn vào một cơ quan.

Việc này cũng phù hợp với chủ trương của Thủ tướng đã nói, là cần cổ phần hóa mạnh mẽ DNNN, rút vốn nhà nước ra khỏi những lĩnh vực, ngành nghề kinh doanh thuần túy và chỉ giữ lại vốn nhà nước trong 1 số lĩnh vực thôi, để dân và doanh nghệp đầu tư vào.

Điều này cũng nhằm tạo việc đa dạng hóa thành phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả của chính DNNN, vì khi thành lập công ty cổ phần có sự tham gia của công ty tư nhân, người ta sẽ tạo áp lực lớn để kiểm soát và nâng cao hiệu quả hoạt động.

Đồng thời tạo cơ hội cho người dân và doanh nghiệp có cơ hội đầu tư vào những DNNN, kể cả doanh nghiệp quan trọng. Việc này như mũi tên trúng 2 đích, đảm bảo nâng cao hiệu quả hoạt động vốn nhà nước và giúp nhà nước rút vốn để đầu tư vào những lĩnh vực hiệu quả và quan trọng hơn như hạ tầng, giáo dục và y tế.

Làm sao để tránh mô hình là vỏ là tập đoàn đầu tư tài chính mà ruột vẫn là cơ quan quản lý hành chính? Rồi phát sinh bộ máy, thêm người, làm tăng gánh nặng cho ngân sách?

Nó phải khác chứ. Các Tổng công ty, DNNN hiện nay vẫn hoạt động bình thường. Các tập đoàn tài chính mà tôi đề xuất sẽ theo dõi, quản lý vốn còn ở doanh nghiệp, người đại diện vốn, hội đồng quản trị phải chịu trách nhiệm.

Còn nguồn nhân lực, nếu có các tập đoàn như vậy tôi cho là phát sinh không nhiều. Chúng ta có thể điều chuyển từ các tập đoàn, tổng công ty, những người có năng lực, khả năng điều hành, quản lý tốt sang. Các tập đoàn này sẽ phải cơ chế hoạt động công khai, minh bạch, được kiểm toán hàng năm và như tôi nói, luôn được đặt dưới sự giám sát chặt chẽ của Quốc hội do sử dụng nguồn lực tài chính lớn của nhà nước.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

QUANG SƠN - MẠNH NGUYỄN