Qua lâu nhuận phổi, cầm ho

Nhân hạt qua lâu còn gọi là qua lâu nhân, ép bỏ dầu gọi là qua lâu sương. Vỏ quả gọi qua lâu bì. Qua lâu có các hợp chất triterpenoid, steroids, đường saccharids, tinh bột, protei và amin (choline), các acid béo (acid oleic, acid linolic,...); có tác dụng chống viêm loét đường tiêu hóa, tăng cường khả năng miễn dịch, giảm ho long đờm, giảm mỡ máu, chống u bướu.

Theo Đông y, qua lâu và qua lâu nhân có vị ngọt, tính hàn; vào kinh phế, vị và đại trường. Có tác dụng thanh nhiệt hóa đàm, khoan hung khai kết, nhuận tràng thông tiện. Trị viêm khí phế quản nóng sốt, ho khan ít đờm, đau tức vùng ngực, táo bón. Ngày dùng 8-20g dưới dạng nấu, xào, hầm, ngâm ướp, pha hãm. Sau đây là một số cách dùng qua lâu làm thuốc.

Hóa đàm tiêu tan chất kết tụ: Trị chứng bệnh do nhiệt đàm kèm đau lưng, đau ngực hoặc nổi mụn nhọt sưng loét.

Qua lâu (quả chín già khô của cây qua lâu) và qua lâu nhân (nhân hạt khô của cây qua lâu) là vị thuốc trị viêm phế quản, sốt, đau tức ngực, táo bón...

Bài 1: toàn qua lâu 16g, bán hạ 12g, hoàng liên 4g. Sắc uống. Chữa đau ngực kèm với nhiệt đàm.

Bài 2: toàn qua lâu 20g, kim ngân hoa 20g, bồ công anh 20g. Sắc uống. Trị viêm tuyến vú sưng đỏ, đau nhức và nóng.

Nhuận phổi, cầm ho: Chữa ho, ráo phổi, đờm dãi kết dính đặc khó khạc ra ngoài.

Bài 1: toàn qua lâu 12-20g. Sắc uống.

Bài 2 - hoàn qua lâu bán hạ: bán hạ 12g, qua lâu 12g, hạnh nhân 12g, khoản đông hoa 12g, ma hoàng 4g, phèn chua 4g. Nghiền thành bột mịn, trộn với nước gừng và bột hồ làm hoàn. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 8g, uống với nước gừng tươi hoặc sắc uống.

Nhuận tràng, thông đại tiện: toàn qua lâu 20g, cam thảo 4g. Sắc với nước, thêm 63g đường trắng để uống.

Trị viêm phổi, viêm họng, mất tiếng:

Bài 1: qua lâu bì 10g, bạch cương tằm 10g, cam thảo 10g, gừng tươi 6g. Sắc uống. Chữa viêm họng, mất tiếng.

Bài 2: tử tô cành 12g, thanh bán hạ 12g, lai phụ tử 12g, thiên hoa phấn 16g, khổ hạnh nhân 12g, qua lâu 24g, mạch đông 12g, hoàng cầm 12g. Sắc uống. Chữa viêm phế quản cấp tính.

Bài 3: thanh đại (sắc bao) 4g, nhũ hương 8g, bạch quả 12g, trư nha tạo giác 8g, hàn thủy thạch 12g, qua lâu 12g, ngũ bội 8g. Sắc uống. Chữa viêm phổi mủ giai đoạn đầu và giữa ở trẻ em, biểu hiện sốt nóng, đau ngực, ho có đờm.

Kiêng kỵ: Người có đờm ho do lạnh (hàn đàm), hay do thấp (thấp đàm) và yếu dạ (tỳ hư), tiêu chảy cấm uống. Qua lâu phản ô đầu.

TS. Nguyễn Đức Quang