Phát huy vai trò truyền thông trong bảo vệ trẻ em

Tại hội thảo, Cục trưởng Cục Trẻ em (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) Đặng Hoa Nam đã chia sẻ với các phóng viên những vấn đề quan trọng trong công tác truyền thông triển khai Luật trẻ em. Trong đó, Cục trưởng đặc biệt chú ý hai nội dung với các phóng viên là vấn đề trách nhiệm và nghiệp vụ truyền thông báo chí trong phản ánh về phòng chống bạo lực, xâm hại trẻ em và vấn đề lao động trẻ em.

Truyền thông về trẻ em đúng đã khó!

Hội thảo diễn ra trong bối cảnh, Luật Trẻ em sẽ chính thức có hiệu lực từ tháng 6-2017. Trong đó, Luật có nhiều nội dung mới về các quyền và bổn phận của trẻ em; sự tham gia của trẻ em vào các vấn đề về trẻ em; các biện pháp bảo vệ trẻ em ba cấp độ (phòng ngừa, hỗ trợ, can thiệp); chăm sóc thay thế cho trẻ em; trách nhiệm thực hiện quyền trẻ em; các hành vi vi phạm quyền trẻ em bị nghiêm cấm…Trong đó, vai trò của truyền thông với đối tượng truyền thông là trẻ em cũng rất được coi trọng.

Những vấn đề về trẻ em luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt của xã hội. Từ những câu chuyện xúc động của mảnh đời cơ cực, khuyết tật, hoàn cảnh… cho tới những câu chuyện gây chấn động xã hội như bị bạo hành, xâm hại tình dục, vi phạm pháp luật… luôn là đề tài nóng của báo chí, truyền thông.

Tuy nhiên, theo PGS, TS Nguyễn Ngọc Oanh, hiện nay có một số nhà báo khi tiếp cận vấn đề liên quan trẻ em chưa có hiểu biết cụ thể và đúng về trẻ em dẫn đến quá trình tác nghiệp có sai sót không đáng có. Nhiều bài báo khi đưa hình ảnh trẻ em lên báo chí, truyền thông mặc dù có mục đích bảo vệ trẻ em nhưng cách thức và phương pháp làm ảnh hưởng cuộc sống trẻ em và gây tổn hại tới đời sống cá nhân và tinh thần các em. Do đó, không chỉ có tình thương và lòng nhiệt tình là đủ khi viết về trẻ em mà cần phải có hiểu biết và kiến thức.

“Các nhà báo cần phải có kiến thức và hiểu biết trẻ em về Công ước quốc tế, về hệ thống luật pháp, đặc biệt là Luật Trẻ em, sẽ bắt đầu có hiệu lực vào tháng 6-2017. Các nhà báo cần có kỹ năng tác nghiệp và cách tạo ra những sản phẩm báo chí đúng với luật pháp, với chuẩn mực về đạo đức nghề nghiệp đã được Hội nhà báo ban hành” – PGS, TS Nguyễn Ngọc Oanh nhấn mạnh.

Theo TS Oanh, có nhiều bài báo viết về trẻ em nhưng lại chưa đầy đủ kiến thức. Viết về trẻ em rơi vào cảnh bị bạo hành, bị xâm hại tình dục… dù ẩn tên nhưng lại khai thác rất kỹ về họ hàng, gia đình, địa chỉ, trường học của em. Hoặc có nhiều tác giả lại không làm mờ mặt nạn nhân, thậm chí công khai cụ thể tên tuổi nạn nhân… làm ảnh hưởng tới đời tư, tổn hại đời sống tinh thần và tương lai các em đó. Về vấn đề này, nhà báo Hồ Bất Khuất cho rằng, cần phải có quy định về tên nạn nhân là trẻ em giống như các nước tiên tiến để không lộ danh tính.

Vấn đề lao động trẻ em cũng nóng trên mặt báo chí thời gian vừa qua. Tuy nhiên, theo TS Oanh thì viết về vấn đề này, nhiều nhà báo có mục đích bênh vực trẻ em nhưng lại không hiểu gì về Luật Lao động. TS Oanh dẫn chứng, trong một loạt bài báo viết về lao động trẻ em tại tỉnh Hải Dương vừa qua đã làm cho nhiều các em nhỏ bị “mất việc”. Trong trường hợp này, tác giả không biết về Luật lao động quy định trẻ 15 tuổi có thể ký kết thỏa ước lao động dẫn tới nhiều cửa hàng sợ bị thanh tra không dám thuê các em nhỏ làm việc. Chính các em nhỏ cũng bị mất cơ hội kiếm thêm tiền ngoài giờ học mỗi tháng 400-500 nghìn để giúp cho việc học tập bản thân.

Do đó, với từng đối tượng cụ thể, đặc biệt với các đối tượng đặc biệt như trẻ em bị HIV/AIDS, trẻ em vi phạm pháp luật hay trẻ em bị buôn bán qua biên giới, các nhà báo cần phải có kỹ năng tác nghiệp, tìm hiểu tâm lý lứa tuổi và hiểu về luật để có một cách truyền thông cho đúng.

Bảo vệ tương lai cho trẻ em

Theo thống kê mới nhất, số vụ xâm hại tình dục trẻ em không tăng lên một cách chính thức, nhưng ở từng trường hợp có sự phức tạp và có nhiều vụ việc xâm hại tình dục vi phạm nghiêm trọng đạo đức xã hội. Thậm chí, có biểu hiện trong xã hội coi nhẹ hành vi xâm hại trẻ em nói chung.

Nhiều vụ xâm hại tình dục trẻ em được báo chí phát hiện, nêu trước tiên và chính báo chí tạo áp lực cho các cơ quan quản lý. Do đó, báo chí có vai trò điều chỉnh dư luận xã hội, cung cấp cho trẻ em kiến thức và kỹ năng tự bảo vệ mình, lên án với hành vi xâm hại tình dục.

Nói về sự bảo vệ hiện tại và tương lai cho trẻ em, Cục trưởng Đặng Hoa Nam đặt câu hỏi, một trẻ vị thành niên phạm tội, sau vài năm được xóa án tích trở lại cuộc sống đời thường, nhưng vết tích được lưu lại trên Internet, trên mạng xã hội, trên báo Internet thì tương lai đứa trẻ sẽ như thế nào? Nhiều trẻ em là nạn nhân bị xâm hại tình dục, khi bị báo chí khai thác đời tư kỹ càng đã không thể sống ở địa phương, cả gia đình em phải bỏ đi biệt xứ. Như vậy, nếu không cẩn trọng, thì báo chí có thể sẽ vi phạm quyền trẻ em ngay khi đang tìm cách bảo vệ trẻ em.

Khuyến nghị cho truyền thông tại hội thảo, Cục trưởng cho rằng, các cơ quan báo chí cần tham khảo ý kiến tổ chức chuyên môn trước khi nêu hoàn cảnh gia đình, người giám hộ. Đặc biệt lưu ý trường hợp nhạy cảm vì tội phạm, nạn nhân, người giám hộ, người tốt cáo… là thành viên gia đình. Thông tin nếu bị sai lệch, nhạy cảm có thể tạo thêm bi kịch cho cuộc đời các em.

Có ý kiến đề xuất, báo chí có thể đề cập chi tiết vụ việc, nhưng danh tính những người liên quan và địa điểm xảy ra sự việc nên dùng mã số vì quyền lợi của nạn nhân.

“Chúng tôi khuyến nghị báo chí cần nghiên cứu kỹ hơn về quyền trẻ em vì đã có một số báo, một số kênh truyền thông đại chúng mong muốn bảo vệ trẻ em nhưng vi phạm quyền khác của trẻ em đặc biệt là quyền bảo vệ bí mật đời sống riêng tư. Quyền này quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài và toàn diện của trẻ em. Đừng chỉ vì yêu cầu bảo vệ trẻ em mà quên đi các quyền khác của trẻ” – Cục trưởng Đặng Hoa Nam bày tỏ.

Về thông tin, ngày 1-6-2017 tới đây khi Luật Trẻ em có hiệu lực, việc đăng ảnh và chia sẻ thông tin của con cái trên trang mạng xã hội có thể bị phạt, Cục trưởng Cục Trẻ em Đặng Hoa Nam chia sẻ, Luật Trẻ em quy định rất rõ, các bậc phụ huynh và các phương tiện truyền thông đại chúng muốn chia sẻ ảnh, thông tin trẻ em trên mạng thì phải đồng thời có sự đồng ý của cha mẹ, người giám hộ. Nếu trẻ em từ 7 tuổi trở lên thì phải có sự đồng ý của đối tượng trẻ em đó. Luật Trẻ em cũng quy định phải bảo mật thông tin đối với trẻ em, trừ trường hợp mục đích bảo vệ trẻ em.

Cục trưởng Đặng Hoa Nam cho rằng, không phải vì mục đích bảo vệ trẻ em mà được quyền thông tin rộng rãi. Nghị định 56 quy định rất rõ, mọi thông tin trong quá trình trao đổi cung cấp nhằm bảo vệ trẻ em phải được bảo mật và cơ quan cung cấp thông tin phải quy định mức độ bảo mật của thông tin này. Do đó, khi đưa thông tin về trẻ em thì các nhà báo phải thận trọng, cân nhắc kỹ nếu thông tin đó mang bí mật, đời tư của các em.

Với các bậc phụ huynh, ông Đặng Hoa Nam cho rằng, cũng phải am hiểu pháp luật vì sẽ có những hành vi vô tình có thể là hành vi xâm hại trẻ em. Hành vi xâm hại trẻ em diễn biến phức tạp, kể cả trong thế giới thực và thế giới ảo, do đó các bậc phụ huynh sinh con và nuôi con đều phải học.