Phẩm chất, năng lực của người lãnh đạo hiện nay

Như vậy, công nghiệp hóa không chỉ là phát triển nền công nghiệp, mà là phát triển mọi lĩnh vực từ sản xuất vật chất và dịch vụ của nền kinh tế đến các khâu trang thiết bị, phương thức và phương pháp quản lý, kỹ năng sản xuất, tác phong lao động. Hiện đại hóa cũng không có nghĩa chỉ đưa những thành tựu khoa học - công nghệ hiện đại vào các lĩnh vực hoạt động kinh tế, mà là quá trình vận dụng tất cả các thành tựu đó vào toàn bộ hệ thống chính trị - kinh tế - xã hội, nó đòi hỏi phải thực hiện sự thay đổi trong toàn bộ cơ cấu kinh tế - xã hội một cách hợp lý, cân đối, tạo lập cơ chế quản lý xã hội ở trình độ chuyên môn cao với phương pháp quản lý hiện đại.

Với bản chất như vậy của công nghiệp hóa - hiện đại hóa, người cán bộ lãnh đạo của Đảng và Nhà nước trong bất cứ lĩnh vực hoạt động nào cũng phải là những chủ thể hội đủ các phẩm chất và năng lực tương ứng. Người lãnh đạo là người chịu trách nhiệm tổ chức người dưới quyền thực hiện những nhiệm vụ do Đảng và Nhà nước giao phó; là đầu não của một cơ thể hết sức nhạy cảm trước mọi biến cố cuộc sống, biết lựa chọn những giải pháp tối ưu để chỉ huy, điều khiển bộ máy hoạt động một cách hiệu quả. Lãnh đạo trong sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa là công việc đầy tính sáng tạo, kết hợp nhuần nhuyễn khoa học và nghệ thuật, cần sự nhìn nhận, phân tích, liên kết, tổng hợp, điều hòa vô vàn mối quan hệ để vạch ra chủ trương, đường lối, chiến lược, sách lược, điều hành hệ thống công việc đạt được mục đích cao.

Người lãnh đạo trong sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa vừa là chủ thể có những phẩm chất phù hợp với xã hội hiện đại, vừa có đủ năng lực để lãnh đạo thực hiện các nhiệm vụ cách mạng hiện nay. Phẩm chất và năng lực cần thiết đối với người lãnh đạo trong các giai đoạn cách mạng trước đây rõ ràng là không thể đáp ứng hoàn toàn các yêu cầu về phẩm chất và năng lực của người lãnh đạo trong giai đoạn mới. Người lãnh đạo trong giai đoạn mới này phải là chủ thể làm chủ các phương tiện khoa học - công nghệ hiện đại, nắm chắc cơ cấu và phương thức vận hành của nền sản xuất công nghiệp, của cơ cấu, tổ chức, vận hành của xã hội hiện đại; vừa phải nâng cao tính độc lập, vừa phải đặt mình trong tổng thể cơ cấu thống nhất - liên hoàn của một xã hội phát triển cao.

Phạm trù phẩm chất của người lãnh đạo hiểu theo nghĩa rộng, ở đó chứa đựng toàn bộ tri thức, văn hóa, trình độ chuyên môn cũng như các yếu tố về khí chất, tinh thần, đạo đức... kết tạo nên nhân cách của người cán bộ lãnh đạo. Bởi trong xã hội hiện đại, tri thức và văn hóa là các yếu tố quan trọng quyết định tinh thần và đạo đức người lãnh đạo; nhân cách người lãnh đạo không chỉ đòi hỏi phẩm chất, tinh thần, đạo đức mà còn đòi hỏi tài năng cống hiến nhiều cho xã hội.

Nhưng những phẩm chất cách mạng như lý tưởng, niềm tin, ý chí, đạo đức và văn hóa chính trị đó chỉ có tác dụng thúc đẩy con người - người lãnh đạo - hành động, thực hiện được mục tiêu cách mạng khi nó được đốt nóng và thúc đẩy bởi nguồn năng lượng cao độ bên trong của mỗi chủ thể lãnh đạo - tạo ra năng lực của người lãnh đạo. Năng lực của người lãnh đạo là tổng nguồn năng lượng tạo ra lực tác động đối tượng bên ngoài, đó là khả năng thực hiện công việc, nhiệm vụ của chủ thể lãnh đạo được cấp trên giao.

Yếu tố đầu tiên của năng lực là tri thức chung, là kiến thức tổng hợp do kiến thức và kinh nghiệm loài người đem lại, tạo nên trình độ hiểu biết rộng. Yếu tố thứ hai là tri thức chuyên môn trong lĩnh vực mà người lãnh đạo đảm nhiệm. Năng lực không chỉ nằm yên với tư cách nguồn lực dự trữ, nó phải được bộc lộ ra trong hoạt động của người lãnh đạo. Đó là năng lực hoạt động thực tiễn. Trí tuệ dù cao sâu đến đâu, nó chỉ mới là tiềm năng sáng tạo. Người lãnh đạo tỏ rõ tài năng lãnh đạo của mình khi anh ta vận dụng toàn bộ tiềm năng sáng tạo vào ứng xử, điều hành công việc mình đảm đương trước Đảng, Nhà nước và nhân dân. Vai trò, giá trị của người lãnh đạo thể hiện ở hiệu quả lãnh đạo. Tiêu chí của hiệu quả lãnh đạo là đem lại thành tựu lớn cho tập thể, cơ quan, cho ngành nghề.

Như vậy, người lãnh đạo muốn đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa cần phải:

- Là người có tầm nhìn thời đại; có trình độ và khả năng phù hợp với bản chất của xã hội công nghiệp – xã hội hiện đại.

- Có nhân cách lãnh đạo phù hợp với bản chất xã hội công nghiệp – xã hội hiện đại phát triển theo hướng nhân văn: xu hướng và mục tiêu chính trị là phát triển và tiến bộ xã hội – con người.

- Có tư duy khoa học, phương pháp tư duy duy vật biện chứng, phù hợp tính chất công nghiệp, lối sống hiện đại, biểu hiện trong năng lực tư duy sắc bén nhanh nhạy, uyển chuyển, sáng tạo.

- Có tư chất đặc thù của người lãnh đạo như vững vàng về tinh thần, phát triển sâu sắc và phong phú thế giới nội tâm; yếu tố lý trí và yếu tố tình cảm hài hòa.

- Có tri thức và kinh nghiệm phát triển tương ứng với tính chất công việc được giao: tri thức tổng hợp và chuyên sâu.

- Có trình độ cao, kể cả hiểu biết về nền khoa học – công nghệ hiện đại, cũng như thao tác về kỹ thuật vi tính, viễn thông...

- Khả năng thu hút mọi người và quy tụ họ xung quanh mình, tổ chức, huy động, phát huy sức mạnh tổng hợp của tập thể để thực hiện tối ưu mục tiêu chung.

- Khả năng tiên đoán, dự báo các khả năng có thể xảy ra trong hiện thực và tương lai, đồng thời dự phòng các khả năng giải quyết, thực hiện chúng trong những điều kiện ngặt nghèo nhất.

- Khả năng sáng tạo, phá vỡ cái định hình, vượt qua cái cũ, tìm tòi, khám phá, phát hiện và đề xuất cái mới có ích cho nhân dân, có giá trị cho xã hội.

- Khả năng quyết đoán, táo bạo, đồng thời lại chắc chắn trong việc đưa ra những quyết định cũng như trong chỉ đạo hành động.

Phẩm chất và năng lực không thể tách rời trong một chủ thể lãnh đạo. Phẩm chất làm nền tảng cho năng lực phát triển; năng lực lại thể hiện phẩm chất khi nó căn cứ trên các phẩm chất và năng lực, đặc biệt là những phẩm chất và năng lực biểu hiện thành những kết quả có giá trị và cống hiến lớn của người lãnh đạo cho sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa, đẩy nhanh quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội trên đất nước ta.

GS.TS Nguyễn Văn Huyên

Gửi cho bạn bè

Bản in