Những ký ức sâu nặng của tôi về nước bạn Lào

Ông Nguyễn Anh Tuấn.

Ông Nguyễn Anh Tuấn.

Từ tháng 9.1966 đến tháng 12.1976, tôi là lái xe thuộc Cục Cung cấp - Ban Công tác miền Tây (CP-38), trực thuộc Ban Chấp hành Trung ương Đảng, phục vụ chiến trường Lào. Tháng 12.1976 về công tác tại Ban Cơ yếu Trung ương - nay là Ban Cơ yếu Chính phủ trực thuộc Bộ Quốc phòng. Nghỉ hưu vào tháng 1.2009.

Tháng 11.1965, khi đang học cấp III - thời kỳ này đế quốc Mỹ trực tiếp đưa quân vào xâm lược Việt Nam - tôi được tuyển đi học lái xe tại huyện Hải Hưng, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc. Đến tháng 6.1966 được điều về học lái cần cẩu ở Sơn Động - Hà Bắc. Tháng 8.1966 được điều về Ban Công tác miền Tây (CP-38) lái xe phục vụ đoàn chuyên gia của Việt Nam tại Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Từ tháng 9.1966 đến tháng 12.1972, lái xe vận tải, xe tải chở người hoạt động trên khắp các vùng giải phóng của Lào. Từ Thượng Lào, Trung Lào và Hạ Lào chở cán bộ, hàng hóa, nhu yếu phẩm đến các tỉnh có đoàn chuyên gia. Nhiều năm đi phục vụ các tỉnh ở Trung và Hạ Lào vận tải theo tuyến đường vận tải B rất ác liệt.

Tháng 1.1973 tôi được điều về lái xe phục vụ đoàn chuyên gia Việt Nam tại tỉnh Sầm Nưa (Xamneua), nay là tỉnh Hủa Phăn (Huaphanh). Thời gian này trực tiếp lái xe phục vụ Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Tháng 6.1976 đến tháng 12.1976, tôi trực tiếp lái xe cho đồng chí Kaysone Phomvihane - Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào.

Quá trình công tác tôi đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ lái xe vận tải chở hàng hóa, đưa đón chuyên gia, lái xe con phục vụ cán bộ cao cấp của Lào, trong đó có Tổng Bí thư Kaysone Phomvihane. Bảo đảm an toàn về người, phương tiện và hàng hóa.

Với những thành tích đã đạt được, tôi được Báo cáo điển hình (và viết thành sách người tốt việc tốt) trong Đại hội Thanh niên miền Tây quyết thắng; đi dự và báo cáo điển hình tại Đại hội Thanh niên Ba sẵn sàng toàn miền Bắc năm 1973; được Trung ương Đoàn cấp bằng khen; Nhà nước tặng Huân chương hạng Ba về hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tại miền Tây Tổ quốc; được Nhà nước Lào tặng Huân chương Tự do (ISALA).

Những ký ức sâu nặng

Tháng 11.1966, tôi được nhận xe chính thức (trước đây đi phụ lái), được giao nhiệm vụ vận chuyển hàng đi Phà Đeng, thuộc tỉnh Sầm Nưa, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Thời kỳ đó chiến tranh, xe phải đi đêm - nếu không có đột xuất giao thông - một chuyến đi và về 7 ngày (3 đêm đi, 3 đêm về, 1 ngày trả hàng).

Đêm thứ năm, trên đường quay về phát hiện hệ thống phanh chân không ăn. Khi kiểm tra thì thấy do thiếu dầu phanh, tôi bổ sung thêm dầu dự phòng, qua đèo Ba Bông - là đèo cao nhất trên tuyến đường nên sử dụng nhiều phanh chân, dầu phanh đã hết, xe hỏng nằm cách Đồn biên phòng Na Mèo, thuộc biên giới Việt - Lào 20km. Lúc này tôi rất lo lắng, xe đi lẻ, dầu phanh dự phòng hết, hai anh em lái và phụ trong đêm tối giữa rừng già, mà khu vực này đã từng có người bị hổ vồ bắt đi...

Chúng tôi bàn bạc, đi đến thống nhất phương án khắc phục, đó là tháo bánh xe, sửa chữa, thay cúp ben phanh bị hư hỏng bằng cúp ben mới. Để khắc phục hư hỏng, mặt khác khi đi công tác, xe nào cũng có xà phòng 0,72% của Liên Xô, có độ nhớt rất cao. Chúng tôi đã hòa xà phòng thành dung dịch đổ vào tẩy phanh, thay cho dầu phanh. Sử dụng phanh hợp lý nên xe về được đến Đồn biên phòng Na Mèo thì trời vừa sáng.

Với quãng đường còn lại về Hà Nội, tôi đã kết hợp tốc độ, phanh chân, phanh tay hợp lý và về đến đơn vị an toàn. Sáng kiến tạm thời khắc phục sự cố kỹ thuật này đã được báo cáo điển hình như tôi đã nêu ở trên.

Đại hội Đảng Nhân dân Cách mạng Lào diễn ra tại Phà Đeng, thuộc tỉnh Sầm Nưa, nay là tỉnh Hủa Phăn. Lúc đó tôi lái xe phục vụ Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Tôi được giao lái xe GAT 69A, chở đồng chí Tổng tham mưu trưởng Quân đội Nhân dân Lào ra biên giới Na Mèo - giáp ranh giữa hai nước Việt - Lào để đón đồng chí Lê Văn Lương - Bí thư Trung ương Đảng và đồng chí Võ Nguyên Giáp - Đại tướng, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng thay mặt Đảng Cộng sản Việt Nam sang dự Đại hội Đảng của Lào.

Sau khi làm thủ tục đón tiếp ở Na Mèo, đoàn xe đi về Phà Đeng - nơi diễn ra Đại hội. Thời kỳ đó ở Việt Nam bị Mỹ ném bom hạn chế đi ban ngày, còn ở Lào, Mỹ vẫn tự do ném bom toàn bộ vùng giải phóng của Lào, xe xuất phát đi từ Na Mèo (Thanh Hóa) lúc 15 giờ 30 phút, đi qua Na Mèo 10km thì trên bầu trời xuất hiện một máy bay phản lực F100 (loại trinh sát) bay rất thấp. Bằng kinh nghiệm ở chiến trường, khi máy bay này bay qua, phát hiện mục tiêu sẽ báo máy bay đến ném bom. Tôi báo cáo xe đi không an toàn, phải tránh trú. Đồng chí Tổng tham mưu trưởng hạ lệnh, sơ tán xe và người, bảo đảm an toàn tuyệt đối, cùng bảo vệ xốc đồng chí Tổng tham mưu trưởng chạy sâu vào khu vực an toàn, cả đoàn xe sau cùng lên như vậy. Chờ đến tối, đoàn tiếp tục đi về Phà Đeng an toàn.

Sau này được thông báo không quân ta ở sân bay Thọ Xuân - Thanh Hóa và Anh Sơn - Nghệ An xuất kích, kịp thời xua đuổi máy bay Mỹ, nên đoàn đi an toàn, xe lại chở các đồng chí về điểm đến đúng quy định.

Đó là hai trong số những kỷ niệm của tôi phục vụ đoàn chuyên gia Việt Nam tại Lào trong thời gian 10 năm 4 tháng (9.1966 đến tháng 12.1976), đã góp phần nhỏ bé của mình vào sự thành công chung của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào là giải phóng đất nước vào tháng 12.1975.

Những ấn tượng

sâu sắc về thành tựu của hai nước

Đối với Lào, nếu không có sự giúp đỡ của quân và dân Việt Nam sẽ không có vùng giải phóng để làm cơ sở giải phóng đất nước.

Đối với Việt Nam, nếu không có sự giúp đỡ của nhân dân Lào để mở tuyến hậu cần - kỹ thuật, phục vụ cho chiến trường miền Nam (đường Trường Sơn) thì cách mạng Việt Nam sẽ khó khăn gấp nhiều lần.

Đó là sự giúp đỡ vô tư, trong sáng, mẫu mực mà nhân dân hai nước, hai Đảng lãnh đạo đã xây dựng nên. Phải duy trì và phát huy tốt hơn nữa trong thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Tôi hết sức tâm đắc với bài phát biểu mới đây của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại lễ kỷ niệm trọng thể 55 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao (5.9.1962 – 5.9.2017) và 40 năm Ngày ký Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác Việt Nam - Lào (18.7.1977 – 18.7.2017). Tổng Bí thư nhận định: “Việt Nam và Lào là hai nước láng giềng gần gũi, núi sông liền một dải, cùng uống chung dòng nước Mê-công, cùng tựa lưng vào dãy Trường Sơn hùng vĩ, nhân dân hai nước vốn có mối quan hệ truyền thống, thủy chung, gắn bó lâu đời. Đặc biệt, từ khi có sự ra đời và lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, sau này là Đảng Cộng sản Việt Nam và Đảng Nhân dân cách mạng Lào, mối quan hệ đó ngày càng mở rộng, phát triển, và được nâng lên về chất. Với phương châm đầy tính nhân văn và ý nghĩa chính trị sâu sắc do Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ dẫn “giúp bạn là mình tự giúp mình”, hai dân tộc Việt Nam và Lào luôn kề vai, sát cánh bên nhau, đồng cam cộng khổ, xây đắp nên mối tình hữu nghị vĩ đại, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện, trở thành tài sản vô giá, nguồn lực quý báu và là nhân tố cực kỳ quan trọng bảo đảm sự thành công của cách mạng mỗi nước... Trong trái tim của mỗi người Việt Nam hôm nay và mai sau mãi mãi khắc sâu lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Việt - Lào hai nước chúng ta, tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long”... Để tăng cường hợp tác toàn diện, đưa quan hệ đặc biệt Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam lên tầm cao mới, hai bên cần tiếp tục bổ sung, hoàn chỉnh các cơ chế, chính sách và tổ chức chỉ đạo thực hiện có hiệu quả những thỏa thuận và những mục tiêu chiến lược đã đặt ra với tầm nhìn rộng hơn, toàn diện và lâu dài hơn nhằm không ngừng củng cố, tăng cường và phát triển hơn nữa mối quan hệ đoàn kết đặc biệt, hợp tác toàn diện giữa hai nước Việt Nam và Lào. Dù khó khăn, gian khổ đến đâu chúng ta cũng nguyện giữ gìn và bảo vệ mối quan hệ Việt - Lào như giữ gìn con ngươi của mắt mình để mối quan hệ Việt - Lào “mãi mãi vững bền hơn núi, hơn sông” như lời khẳng định của Chủ tịch Kaysone Phomvihane”.

Nguyễn Anh Tuấn