Những chiếc điện thoại iPhone, có vàng

Vàng được phân tách từ linh kiện iPhone (Ảnh: Getty).

Đây không chỉ là những chi tiết thú vị về thiết bị điện tử không bao giờ rời xa bạn nửa bước. Những kim loại quý này đang ngày càng trở nên hiếm hoi vì chúng ta đang đối diện với nguy cơ không còn khả năng khai thác chúng từ lòng đất. Điều này cũng đủ để thấy chiếc smartphone của bạn có giá trị nhiều hơn bạn nghĩ. Giá trị tiềm ẩn của những kim loại quý bên trong thiết bị điện tử cũ của bạn, và cách tốt nhất để tách chúng ra là chủ đề sẽ được thảo luận tại Hội thảo Những Ý tưởng Thay đổi Thế giới của BBC Future tại Sydney vào tháng 11/2016. Chính xác thì chiếc smartphone có những gì?

Các điện thoại cũ là những két sắt tí hon chứa các kim loại và khoáng sản quý. Một chiếc iPhone thường chứa khoảng 0,034 g vàng, 0,34 g bạc, 0,015 g palladium và chưa đến một phần ngàn gram bạch kim. Nó cũng chứa những kim loại ít giá trị hơn như nhôm (25 g) và đồng (khoảng 15 g).

Các smartphone cũng chứa một loại đất hiếm, vốn có rất nhiều trên trái đất, nhưng tốn rất nhiều tiền để khai thác như yttrium, lanthanum, terbium, neodymium, gadolimium và praseodymium. Bên cạnh đó, nhựa, kính, pin... cũng nằm trong danh sách các nguyên liệu cần thiết.

Tất cả nguyên liệu này đều chiếm một tỷ lệ khá nhỏ bên trong chiếc điện thoại. Thế nhưng ngày nay có khoảng hơn 2 tỷ người đang sử dụng smartphone, và con số này sẽ tiếp tục tăng. Mật độ của những nguyên liệu này trong các điện thoại, ví dụ như vàng và bạc, cao hơn rất nhiều so với mật độ trong các quặng có trọng lượng tương đương. Một tấn iPhone sẽ có tổng lượng vàng cao hơn 300 lần so với một tấn quặng vàng, và có lượng bạc cao hơn 6,5 lần so với một tấn quặng bạc.

Hai tỷ người sử dụng smartphone nâng cấp lên điện thoại mới sau khoảng 11 tháng. Điều này đồng nghĩa với việc điện thoại cũ của họ bị vứt vào một góc nào đó, và rơi vào lãng quên. Chỉ 10% trong số này được tái chế. Chúng thực sự là những mỏ vàng đang ẩn mình trong những chiếc hộp, kệ tủ hay xó góc nào đó trong phòng của bạn.

Trong thời đại ngày nay, khi càng nhiều tài nguyên đang trở nên khan hiếm, việc tránh lãng phí những nguyên liệu này sẽ giúp mang lại lợi ích cho môi trường, và cho nền kinh tế. Hàm lượng kim loại quý trong từng chiếc điện thoại khá nhỏ, nhưng việc khai thác những kim loại này từ điện thoại sẽ trở nên hấp dẫn hơn ở một quy mô lớn: Một triệu chiếc điện thoại có thể mang lại 16 tấn đồng, 350 kg bạc, 34 kg vàng và 15 kg palladium.

Thách thức ở đây là làm sao để khai thác những nguyên liệu này một cách an toàn và tiết kiệm. Một lượng lớn những rác thải công nghệ, trong đó có smartphone, được chuyển đến những nước như Trung Quốc - nơi chúng được tháo gỡ bằng những phương pháp kém an toàn. Quý Tự - một thị trấn thuộc tỉnh Quảng Đông ở phía đông - nam Trung Quốc, được mệnh danh là bãi rác thải công nghệ lớn nhất trên thế giới. Điều này đang gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho cư dân ở đấy, và khiến cho đất đai, nguồn nước, không khí bị ô nhiễm.

Cả việc tái sử dụng rác thải công nghiệp ở chính quốc gia tạo ra chúng, cũng mang lại nhiều thách thức. Tại Australia, việc tái chế rác thải công nghệ yêu cầu quy trình nấu chảy ở quy mô công nghiệp, vốn rất tốn kém và cũng không hề thân thiện với môi trường. Có cách nào khác tốt hơn không?

Tất nhiên là có. Cách tốt nhất là tránh đổi điện thoại thường xuyên. Nhưng có lẽ đây cũng là cách thiếu thực tế nhất. Vì vậy, chúng ta cần có những cách tốt hơn. Nhà khoa học về chất liệu Veena Sahajwalla, từ Đại học New South Wales, đang từng bước tìm giải pháp cho vấn đề toàn cầu này.

Sahajwalla, người đại diện cho sự kiện của BBC News tại Sydney vào tháng 11/2016, cho rằng cần có những “nhà máy cực nhỏ”, với khả năng tách rời các kim loại quý từ điện thoại một cách vệ sinh và hiệu quả, và nung chảy những thành phần còn lại. Phương án của bà tập trung vào việc giảm thiểu sự tiếp xúc giữa con người với những vật liệu nguy hiểm bên trong smartphone.

Những bảng mạch điện tử có thể được tách rời bởi những cánh tay robot, sau đó được đưa vào một lò luyện kim có chức năng sử dụng những phản ứng chính xác ở nhiệt độ cao để tách rời các kim loại quý. Tất cả những thành phần độc hại hoặc không còn giá trị sử dụng được tiêu hủy một cách an toàn. Những nhà máy siêu nhỏ này sẽ có kích cỡ bằng một container tàu biển, và chúng có thể tạo nên cơ hội kinh doanh cho những ai muốn khai thác vàng từ rác thải công nghệ.

Rõ ràng là trong iPhone có vàng. Apple đã từng phân tách vàng từ những thiết bị hư hỏng của iPhone, kiếm được một số vàng trị giá trên 40 triệu USD. Và biết đâu, nếu phân tách vàng như Apple, bạn có thể tự tạo ra cho mình một chiếc điện thoại thông minh nạm vàng hoặc kim cương!

Anh Dũng (Theo BBC News, 11/2016)