Nhớ về nhà báo liệt sĩ đầu tiên của Việt Nam

Các đại biểu thực hiện nghi thức gắn biển tên đường nhà báo, liệt sĩ Trần Kim Xuyến

70 năm đã trôi qua, các thế hệ nhà báo đi sau vẫn luôn nhớ về ông, người góp phần quan trọng xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam ngay từ khi còn trứng nước.

Nhà báo Trần Kim Xuyến sinh năm 1921 tại Sơn Mỹ, Hương Sơn, Hà Tĩnh, nơi có truyền thống đấu tranh kiên cường chống ách thống trị của thực dân phong kiến. Lớn lên giữa những ngày sôi động của phong trào Xô Viết - Nghệ Tĩnh, ông đã chứng kiến khí thế cách mạng sục sôi của giai cấp công nhân, nông dân dưới sự lãnh đạo của Đảng và sớm giác ngộ cách mạng. Là người ham hiểu biết, luôn cố gắng trong học tập, ông đã tốt nghiệp Trường Quốc học Vinh (Nghệ An) với tấm bằng Thành chung loại ưu, rồi được bổ làm Phán sự ở tỉnh Bắc Giang. Thời gian này, ông bắt đầu hoạt động bán công khai, lập Hội Truyền bá quốc ngữ, Hội Hướng đạo sinh, tổ chức quyên góp ủng hộ đồng bào các nơi bị thiên tai…

Ngày 23-4-1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh truy tặng Huân chương Kháng chiến hạng nhất cho nhà báo - liệt sĩ Trần Kim Xuyến, nhấn mạnh công trạng: “Là một cán bộ tuyên truyền có tài. Trước ngày khởi nghĩa đã tích cực hoạt động giữa thủ đô Hà Nội, mặc dầu chịu sự khủng bố và kiểm soát chặt chẽ của Pháp và Nhật. Sau đó, đã có công lớn xây dựng Nha Thông tin và Đài Tiếng nói Việt Nam”.

Năm 1943, Trần Kim Xuyến về Hà Nội hoạt động cách mạng. Năm 1944, ông bị thực dân Pháp bắt giam ở nhà tù Hỏa Lò. Nhật đảo chính Pháp ngày 9-3-1945, ông cùng một số đồng chí tổ chức vượt ngục, đẩy mạnh tuyên truyền cách mạng, chuẩn bị Tổng khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội. Cách mạng Tháng Tám thành công, Trần Kim Xuyến được tín nhiệm cử giữ chức vụ Đổng lý Văn phòng (Chánh Văn phòng) Bộ Tuyên truyền, Phó Giám đốc Nha Thông tin Việt Nam, trực tiếp phụ trách Việt Nam Thông tấn xã (VNTTX) nay là TTXVN. Ông được giao chuẩn bị phục vụ lễ Tuyên ngôn Độc lập, ra mắt của Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 2-9-1945 tại vườn hoa Ba Đình (Hà Nội). Ông là một trong những người có công trực tiếp xây dựng VNTTX ngay từ những ngày đầu bằng việc phát đi toàn văn bản Tuyên ngôn Độc lập bằng 3 thứ tiếng Việt, Anh, Pháp vào ngày 15-9-1945.

Kháng chiến toàn quốc bùng nổ, Trần Kim Xuyến tham gia tổ chức di chuyển toàn bộ cơ sở vật chất kỹ thuật, tài liệu quan trọng của Nha Thông tin Việt Nam ra hậu phương, tiếp tục phục vụ công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và Bác Hồ. Ngày 3-3-1947, phát hiện đài phát sóng của ta ở chùa Trầm, thực dân Pháp huy động quân giới ào ạt tấn công, Trần Kim Xuyến đã tình nguyện ở lại, đạp xe đi các nơi để chỉ huy việc sơ tán tài liệu. Khi vừa hoàn thành nhiệm vụ, ông bị trúng đạn liên thanh của quân Pháp, hy sinh tại Đầm Sen, xã Ngọc Sơn (nay là thị trấn Chúc Sơn, huyện Chương Mỹ, Hà Nội). Nhà báo Trần Kim Xuyến ra đi khi mới 26 tuổi, là nhà báo Việt Nam đầu tiên, cán bộ thông tấn đầu tiên hy sinh trong kháng chiến.

Dù đã nằm lại đất mẹ 70 năm, nhưng tên tuổi của ông luôn sống mãi cùng nhân dân, đất nước Việt Nam. Thủ đô Hà Nội đã có một con đường xinh xắn, khang trang thuộc địa bàn phường Yên Hòa, quận Cầu Giấy, được mang tên Trần Kim Xuyến. Và tại quê hương ông, TTXVN phối hợp với UBND tỉnh Hà Tĩnh vừa tổ chức trọng thể lễ gắn biển tên đường Trần Kim Xuyến tại thị trấn Phố Châu, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.

Xúc động tưởng nhớ về ông, nhà báo Nguyễn Đức Lợi, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy, Tổng Giám đốc TTXVN, cho biết: Sự hy sinh của ông - người lãnh đạo đầu tiên của TTXVN - và hơn 260 nhà báo liệt sĩ của ngành thông tấn luôn nhắc nhở thế hệ sau tự hào về truyền thống của TTXVN, cơ quan báo chí đầu tiên được tặng 2 danh hiệu Anh hùng: Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân và Anh hùng Lao động trong thời kỳ đổi mới; nhắc nhở các thế hệ người làm báo thông tấn hôm nay và mai sau phải suy ngẫm, để sống, làm việc cho xứng đáng với những hy sinh to lớn đó.

THANH GIANG