Mỹ - Nga ngừng đàm phán, nguy cơ Syria hỗn loạn

Reuters dẫn nguồn từ một quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết lần cuối cùng Ngoại trưởng John Kerry nói chuyện với người đồng cấp Nga Sergei Lavrov là ngày 1.10 sau khi ông Kerry đã đe dọa ngừng đàm phán về thỏa thuận ngừng bắn ở Syria.

Thỏa thuận ngừng bắn này do Mỹ và Nga ký kết ngày 9.9, có hiệu lực từ 19 giờ ngày 12.9 (giờ Syria), chỉ kéo dài chưa tới một tuần.

Trong tuyên bố ngày 3.10, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ John Kirby giải thích Mỹ ngừng đàm phán với Nga về thực hiện thỏa thuận ngừng bắn ở Syria vì Moscow không thực hiện đúng thỏa thuận về ngưng tấn công và bảo đảm đưa hàng cứu trợ nhân đạo đến cho dân chúng bị bao vây trong khu vực do quân nổi dậy Syria kiểm soát.

Mỹ sẽ xem xét lại các giải pháp quân sự

Tại Moscow, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova tuyên bố với giới truyền thông Nga rằng Mỹ đang cố đổ lỗi cho Nga trong khi Nga đã rất cố gắng để duy trì thỏa thuận ngừng bắn ở Syria.

Từ tuần trước, các lực lượng của Tổng thống Syria Bashar al-Assad được dân quân Iran và không quân Nga hậu thuẫn đã tăng cường phản công tái chiếm các khu vực do quân nổi dậy Syria kiểm soát ở TP.Aleppo. Các bệnh viện và hệ thống cung cấp nước đều bị hư hại.

Reuters dẫn nguồn tin từ một quan chức tình báo Mỹ cho biết chiến dịch ném bom lần này là một trong những chiến dịch gây thương vong nhiều nhất từ khi nội chiến Syria bùng nổ ra vào năm 2011. Nguồn tin nhận xét; "Các vụ không kích, chủ yếu tập trung vào Aleppo, đã sử dụng nhiều loại vũ khí chết người, bao gồm cả bom thùng, bom nhiệt, đạn gây cháy, bom bi và bom xuyên phá hầm ngầm".

Quân đội Syria phản công tái chiếm Aleppo - Ảnh: Alalam

Theo Reuters, đàm phán Mỹ-Nga về Syria đổ vỡ đã cho thấy việc giải quyết vấn đề nội chiến ở Syria bằng con đường ngoại giao giờ đây đã trở nên rất ít hy vọng. Nội chiến đã kéo dài 5 năm rưỡi khiến hàng trăm ngàn người chết và 11 triệu người phải di cư.

Với quyết định ngừng đàm phán với Nga về thỏa thuận ngừng bắn ở Syria, Mỹ có thể sẽ xem xét các giải pháp quân sự như cung cấp vũ khí hiện đại hơn, hỗ trợ về hậu cần và đào tạo nhiều hơn cho các nhóm nổi dậy Syria, hoặc bằng con đường trực tiếp hoặc thông qua các nước Ả Rập vùng Vịnh hay Thổ Nhĩ Kỳ.

Reuters ghi nhận thỏa thuận ngừng bắn ở Syria sụp đổ nhanh quá (ngay sau khi đoàn xe chở hàng cứu trợ nhân đạo của LHQ bị đánh bom ở Syria) nên nhiều khả năng các quan chức trong chính quyền Obama bất ngờ và không kịp đưa ra kế hoạch rõ ràng để ứng phó.

Phải chăng do Nga chấm dứt thỏa thuận về plutonium?

Hiện nay, Tổng thống Obama bất đắc dĩ mới phải can thiệp sâu hơn vào cuộc chiến thứ 3 của thế giới Hồi giáo. Tuy nhiên, các quan chức Mỹ đã tuyên bố chỉ với 4 tháng còn lại trong Nhà Trắng, ông Obama không hề muốn làm điều đó.

Ngay trước tuyên bố của Mỹ hôm 3.10 về ngừng đàm phán về thỏa thuận ngừng bắn ở Syria, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ký sắc lệnh chấm dứt Thỏa thuận sử dụng và quản lý plutonium (PMDA) được Mỹ và Nga ký kết năm 2000.

Điều này báo hiệu Putin đã sẵn sàng để sử dụng vũ khí hạt nhân như một con bài để thương thuyết trong các tranh chấp với Mỹ ở Ukraina và Syria.

Thỏa thuận PMDA quy định Mỹ và Nga mỗi bên phải loại trừ 34 tấn plutonium quân sự dự trữ trong chiến tranh lạnh bằng cách đưa vào sử dụng trong các lò phản ứng hạt nhân.

Sắc lệnh của Tổng thống Putin giải thích lý do ngừng thỏa thuận PMDA vì các mối đe dọa về ổn định chiến lược phát sinh, Mỹ đưa ra các sáng kiến thù địch với Nga và Mỹ không thể thực hiện cam kết loại trừ plutonium.

Các quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ đã bác bỏ mối liên hệ giữa quyết định ngừng đàm phán về thỏa thuận ngừng bắn ở Syria và sắc lệnh chấm dứt thỏa thuận PMDA của ông Putin.

Giữa lúc căng thẳng gia tăng, Bộ Ngoại giao Mỹ thông báo các nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ ở châu Âu sẽ tới Moscow vào cuối tuần này để hội đàm với các quan chức cấp cao Nga về vấn đề Nga sáp nhập Crimea vào Nga năm 2014. Mỹ và Liên minh châu Âu đã áp đặt lệnh trừng phạt chống lại Moscow cho hành động này của Nga.

Quân nổi dậy Syria đang cố thủ ở phía đông Aleppo - Ảnh: Anadolu

Mỹ hủy bỏ kế hoạch hợp tác quân sự với Nga chống IS

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ John Kirby cho biết Mỹ sẽ tiếp tục liên lạc với quân đội Nga để bảo đảm không quân hai nước cùng tấn công vào các vị trí của Nhà nước Hồi giáo (IS) ở Syria chứ không xung đột với nhau.

Tuy nhiên, ông cho biết Mỹ sẽ rút hết nhân viên đã cử đi để chuẩn bị hợp tác quân sự với Nga ở Syria theo thỏa thuận ngừng bắn. Ông nói thêm: "Thật không may, Nga đã không tuân thủ các cam kết đã ký kết đồng thời cũng không muốn và không thể bảo đảm chế độ Syria thực hiện các cam kết mà Nga đã đồng ý".

Đặc phái viên của LHQ tại Syria Staffan de Mistura tuyên bố ông "vô cùng tiếc" khi nghe thông báo của Mỹ nhưng ông hứa sẽ "cố gắng thúc đẩy một giải pháp chính trị" để kết thúc chiến tranh Syria.

Trong khi đó, các nhà ngoại giao ở Hội đồng Bảo an LHQ đã bắt đầu thảo luận từ hôm 3.10 về một dự thảo nghị quyết kêu gọi Nga và Mỹ bảo đảm ngừng bắn ngay lập tức ở Aleppo.

Đại sứ Trung Quốc tại LHQ Lưu Kết Nhất tuyên bố lúc này là thời gian cần phải hợp tác nhiều hơn. Đại sứ Anh tại LHQ Matthew Rycroft cho biết ông không hề ngạc nhiên về hành động của Washington.

Đại sứ Nga tại LHQ Vitaly Churkin nói với các phóng viên rằng Nga muốn tránh "thảm họa con người" và đã lựa chọn các mục tiêu không kích hết sức cẩn thận. Ông nói: "Tình hình hiện đã bị biến thành một mớ hỗn loạn khủng khiếp và chúng tôi đang cố gắng tìm cách thoát khỏi nó đồng thời cố gắng không để những lá cờ đen (ám chỉ IS) tung bay trên bầu trời Damascus".

Minh Thùy