Mở đầu thời kỳ đấu tranh mới của cách mạng Việt Nam

Khi Nhật đánh vào Lạng Sơn, sau vài trận chống cự yếu ớt, quân Pháp rút chạy qua Bắc Sơn về Thái Nguyên. Nắm được thời cơ đó, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của tổ chức Đảng tại địa phương, nhân dân các dân tộc Bắc Sơn đã kịp thời cướp vũ khí của tàn binh Pháp, tự vũ trang cho mình để đánh Pháp, đuổi Nhật. Tối 27-9-1940, Khởi nghĩa Bắc Sơn bùng nổ, quân khởi nghĩa với trang bị súng kíp, giáo mác, gậy gộc tổ chức đánh chiếm đồn Mỏ Nhài, châu lỵ Bắc Sơn, quân địch bỏ chạy, chính quyền địch tan rã. Trước sức mạnh của nhân dân, Nhật - Pháp đã thỏa thuận với nhau, cấu kết đàn áp phong trào cách mạng, chiếm lại châu lỵ, thiết lập lại chính quyền bù nhìn tay sai. Tuy nhiên, địch vẫn không dập tắt được tinh thần chiến đấu của nhân dân; tổ chức quần chúng và khí thế cách mạng của cuộc khởi nghĩa vẫn được duy trì. Sau khi nắm bắt được tình hình, đầu tháng 10-1940, Xứ ủy Bắc Kỳ đã cử đồng chí Trần Đăng Ninh đến Bắc Sơn trực tiếp chỉ đạo cuộc khởi nghĩa. Đồng chí Trần Đăng Ninh tổ chức họp với các đảng viên Bắc Sơn ở Sa Khao (xã Vũ Lăng) để trao đổi về phương hướng hoạt động. Sau cuộc họp, Đội Du kích Bắc Sơn được thành lập tại xã Vũ Lăng, tiếp tục đẩy mạnh cuộc khởi nghĩa… Tháng 11-1940, Hội nghị BCH TƯ Đảng lần thứ 7 diễn ra tại Đình Bảng (Bắc Ninh) đã quyết định duy trì Đội Du kích Bắc Sơn, thành lập căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai. Sau thời gian ngắn được củng cố, đến cuối tháng 12 năm 1940, Đội Du kích Bắc Sơn đã có 200 chiến sĩ, biên chế thành nhiều tiểu đội với 20 súng trường, 200 súng kíp; chiến khu Bắc Sơn được mở rộng sang Thái Nguyên, nối liền với châu Võ Nhai, tích cực chiến đấu và phát triển cơ sở quần chúng. Tuy chưa giành được thắng lợi triệt để, nhưng cuộc Khởi nghĩa Bắc Sơn có ý nghĩa lịch sử vô cùng to lớn đối với phong trào cách mạng Việt Nam và phong trào giải phóng dân tộc ở Đông Dương trong thời kỳ chiến tranh thế giới thứ hai. Cuộc khởi nghĩa là tiếng súng đầu tiên báo hiệu thời kỳ đấu tranh mới của cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng: Thời kỳ khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền. Khởi nghĩa Bắc Sơn đã cho ra đời đứa con đầu lòng của lực lượng vũ trang cách mạng: Đội Du kích Bắc Sơn. Khởi nghĩa Bắc Sơn đánh dấu sự chuyển hướng trong hình thức đấu tranh của cách mạng Việt Nam từ đấu tranh chính trị tiến đến kết hợp đấu tranh chính trị với vũ trang và nhờ những kinh nghiệm của cuộc khởi nghĩa đã góp phần tạo ra khả năng cho một cuộc vận động cách mạng sôi nổi tiến tới tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng Tháng Tám 1945 lịch sử và cho những thắng lợi vĩ đại tiếp theo của lịch sử cách mạng Việt Nam. Phát huy truyền thống năm xưa, Bắc Sơn hôm nay ngày càng phát triển với nhiều thành tích đạt được trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Kỷ niệm 70 năm ngày khởi nghĩa Bắc Sơn (27/9/1940 - 27/9/2010) là dịp để chúng ta ôn lại truyền thống hào hùng, khơi dậy mạnh mẽ tinh thần quật cường của dân tộc, thêm vững bước đi tới giành nhiều thành công trong sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.