Miên man ký ức phù hoa
Ký ức về làng hoa xưa dẫu phù hoa, nhưng vẫn đẹp và in đậm trong trí nhớ của những người con yêu Ngọc Hà đến tận đáy lòng mình.
Hà Nội, một ngày đầu Hạ. Sau cơn mưa tháng Năm đất trời trong vắt tỏa nắng sáng lòa phố thị, tôi thong thả đạp xe về làng Ngọc Hà, tìm nét xưa trên phố mới, lắng nghe nhịp điệu thời gian miên man trong miền ký ức phù hoa xa vắng...
Ngọc Hà trong tôi, là ký ức tuổi thơ mênh mang nhớ, nơi có những năm tháng tuổi thần tiên trôi nhẹ như cánh diều chao nghiêng ngày gió, nơi mỗi tấc đất một thời đều tỏa ngát hương thơm và giá trị vĩnh hằng của lịch sử ghi dấu một làng hoa trù phú. Nơi từng có những gánh hoa thanh khiết, nhẹ nhàng, mà quá đỗi đẹp xinh, quá đỗi diễm tình. Trong nét rạng ngời của hoa thơm chốn ấy, dường như có vẻ đằm thắm, ngọt ngào, hòa quện mối lương duyên giao hòa giữa đất, trời và người.
Ảnh minh họa.
Chắc hẳn nhiều người còn nhớ, làng Ngọc Hà từng có một quá khứ đẹp đến nao lòng. Cứ mỗi khi nghe câu hát: "Làng em, làng hoa, hoa thơm ngát bốn mùa..." (trích tác phẩm "Mùa xuân, làng lúa làng hoa" của nhạc sỹ Ngọc Khuê) lại khiến người ta nhớ đến những làng hoa một thời của Hà Nội, nhớ đến những hình ảnh về Ngọc Hà xưa. Câu hát nhẹ nhàng, thanh tao, mà sao gợi lại nhiều đến thế những mượt mà, đẹp đẽ của một thời.
Thời ấy - Ngọc Hà những năm đầu thập niên 20 của thế kỷ trước, vốn là làng nhỏ, nhưng dân đông, đất thổ cư chiếm một tỷ lệ lớn. Nơi đây hầu như không có ruộng cấy lúa, chỉ có vườn để trồng hoa và rau. Lúc này, một số quan lại phong kiến sau khi về hưu, đã đến làng mua đất làm nơi dưỡng lão, trồng hoa và cây cảnh để giải trí. Từ đó, đất Ngọc Hà hình thành nghề trồng hoa.
Theo lời các cụ cao niên trong làng, thời kỳ đầu, dân làng chỉ trồng các loại hoa để cúng Tổ tiên, như: mẫu đơn, hồng, huệ, cúc, thiên lý... Hoa được xâu vào lạt thành tràng hoa, hoặc gói trong lá tươi buộc lạt. Người bán hoa, thường là các cô gái trẻ duyên dáng với áo tứ thân, tóc vấn đuôi gà, má đỏ hây hây. Các cô đem hoa treo lên cửa các nhà đặt mua trước, hoặc các nhà có điện thờ, hoặc len lỏi gánh hàng hoa khắp các phố phường Hà Nội.
Đầu thế kỷ XX, người Pháp đến và nhập các loại hoa ngoại (lay ơn, cẩm chướng, cúc...) và rau ngoại đến Ngọc Hà để trồng, dùng vào các dịp lễ, Tết theo lịch dương. Người Ngọc Hà dần tìm học được kỹ thuật trồng các loại hoa này, vừa để bán cho cả người Việt và người Pháp, vừa để chơi trong phòng khách nhà mình. Các quầy bán hoa lúc này bắt đầu mọc lên ở các ngã tư các “phố Tây”, tập trung ở khu vực Hồ Gươm, phố Hàng Lược, chợ Đồng Xuân... Vào dịp Tết Nguyên đán, đất Kinh kỳ còn hình thành chợ hoa Hàng Lược, chủ yếu do người làng Ngọc Hà bán.
Trải bao sương gió thời gian, làng Ngọc Hà ngày ấy giờ chỉ là hoài niệm, quá khứ vàng son bồng bềnh như một giấc mơ hoa…
Thong thả đạp xe dạo một vòng phố mới, tôi đã thấy một Ngọc Hà rất khác. Những con đường đã khang trang, những biển hiệu lấp lánh sắc màu hiện đại, những dãy hàng quán ríu rít người bán, kẻ mua. Con sông nhỏ chảy giữa lòng Ngọc Hà ngày nào, nay đã thay bằng một phố mới với nhiều nhà cao tầng mọc lên, mỗi ngôi nhà mới đều mang dáng vẻ phố thị hào hoa, năng động và hội nhập.
Cuộc sống của người dân Ngọc Hà rõ ràng đã khá hơn cùng với sự phát triển của Thủ đô. Tuy nhiên, dường như những giá trị đích thực của mảnh đất này từng có, lại đang... phai nhạt dần. Người dân không còn chăm chút cho thương hiệu hoa Ngọc Hà, và có khi… họ đang lãng quên. Biết tìm đâu giữa lòng phố thị mênh mang này, một góc hoa tỏa hương? Biết tìm đâu trong khu đất “bạc tỷ” giữa quận Ba Đình trung tâm, một mảnh vườn nho nhỏ thôi, nơi chủ nhân của nó trồng những hồng, những cúc, những thược dược, cẩm chướng,… chỉ để thỏa đam mê rất cũ - trồng hoa.
Trở lại Ngọc Hà, như cố nhân trở về chốn cũ, tôi giật mình nhận thấy nơi chốn thân quen này, không còn điều gì… là của mình nữa. Những mảnh vườn rực rỡ đã bị san ủi để quây tường rào xây biệt thự. Ao hồ đã bị lấn dần để làm nhà. Những đàn bướm, đàn ong bay lượn ngao du khắp các nẻo hoa đã bay đi, đâu hẹn ngày về. Ngay cả tiếng ve râm ran trưa hè cũng dường như thưa vắng. Người đi trên phố vội vàng, còn đâu nét duyên dáng bẽn lẽn của con gái Ngọc Hà xưa ấy. Chao ôi, là buồn. Một cảm giác chông chênh của một kẻ đang bất lực với thời gian. Dường như, mỗi vòng quay của chiếc kim đồng hồ, lại càng khiến ta xa hơn với những giá trị đã cũ, tươi đẹp và lãng mạn, tất cả giờ chỉ còn phù hoa như cõi mơ vô thực.
Lặng lẽ đạp xe, mải miết theo những suy tư rong ruổi, cho đến tận cuối đường, tôi chợt thấy tâm trí mình cháy lên một hy vọng, phố Ngọc Hà mai kia, dẫu hối hả hội nhập nhưng sẽ vẫn còn đó, chút dùng dằng luyến lưu những nếp cũ. Ký ức về làng hoa xưa dẫu phù hoa, nhưng vẫn đẹp và in đậm trong trí nhớ của những người con yêu Ngọc Hà đến tận đáy lòng mình.
Nguyễn Hạnh