Lên Sơn La thăm Sông Mã

-

Mùa xuân này, chúng tôi có dịp đến với huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La. Xuất phát từ Hải Dương lúc 6 giờ, đến 16 giờ, xe chúng tôi bắt đầu lên đèo Mộc Châu, đèo cao dốc núi mù sương, xe cứ như đi trong mây.Thời tiết cuối xuân đầu hè, cảnh vật cây cối có sự giao thoa giữa hai mùa nóng lạnh. Xe càng lên cao, mây mù dường như bao phủ hết núi rừng. Lên đến đỉnh đèo trời bỗng quang đãng hẳn, nhìn xuống chân đèo dốc sâu thăm thẳm. Có đến đây mới cảm nhận hết cái hay cái đẹp của câu thơ Quang Dũng: “Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm/Heo hút cồn mây súng ngửi trời/Ngàn thước lên cao ngàn thước xuống/Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi (Tây Tiến).

Từ trên đỉnh đèo nhìn ra xa thấy thấp thoáng những mái nhà sàn chìm trong sương khói, cảm giác giống như những buổi sáng mai nhìn ra khơi xa thấy ẩn hiện những cánh buồm nâu đang đi trong mây. Có phải thế mà nhà thơ Quang Dũng viết: “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”? Từ đây hai bên đường là những cánh rừng hoa ban nở trắng, thấp thoáng giữa rừng ban trắng xóa thanh tao là những cây gạo nhô cao, hoa nở chi chít như những ngọn đèn lồng sưởi ấm cho núi rừng Tây Bắc.

Cách thành phố Sơn La chừng 10 cây số, xe chúng tôi rẽ về huyện Sông Mã. Xe chúng tôi nghiêng nghiêng bám theo sườn núi. Đường về huyện lỵ còn hơn 90 cây số nữa. Sông Mã bây giờ đã có đường ô tô chạy song song không còn “Gầm lên khúc độc hành” như trong thơ Quang Dũng. Sông Mã đầu mùa mưa nước đỏ au đặc quánh phù sa . Hai bên bờ là bạt ngàn cây nhãn đang nở hoa chi chít. Đồng bào Hưng Yên đi xây dựng kinh tế những năm 60 của thế kỷ trước mang theo cây nhãn đặc sản quê mình lên đây, có cây giờ đã thành cổ thụ. Theo đồng chí Phó Bí thư Huyện ủy, nhãn là cây kinh tế chủ lực của huyện Sông Mã. Hàng năm nhân dân thu hoạch vài trăm tấn long nhãn. Vài ba năm lại đây, Sông Mã còn phát triển kinh tế trang trại nuôi nhím và ba ba gai, đã cho kết quả khả quan, có gia đình thu hoạch hàng năm 2,3 tỷ đồng, như gia đình anh Trường, chị Nga (người Cẩm Giàng, Hải Dương).

Về Sông Mã, chúng tôi đi thăm xã Mường Hung, một địa danh anh hùng đã đi vào thơ, vào nhạc. Mường Hung bây giờ có cầu treo bắc qua Sông Mã. Em gái Thái váy hoa áo chẽn cưỡi honda băng qua cầu treo như những nàng tiên bay trong mây.

Đồng chí Lò Văn Hải cán bộ văn hóa xã Mường Hung hướng dẫn chúng tôi về thăm bản Muôn, bản tái định cư nhường đất cho hồ Thủy điện Sơn La, đồng bào đã ổn định cuộc sống. Về thăm bản It của đồng bào Thái, bản làng khang trang sạch đẹp. Gia súc không nhốt dưới nhà sàn mà thay vào đó là những chiếc honda (gần như nhà nào cũng có) để dưới chân cầu thang.

Trong bữa cơm thân mật với đồng chí cán bộ văn hóa xã Mường Hung, chúng tôi đề nghị anh đọc cho nghe vài câu ca dao tục ngữ của người Thái. Anh vui vẻ đọc: “Kin khẩu pô mi cánh cắp, non đắc pô mi sao cót, dịch nghĩa sang tiếng Kinh là “Ăn cơm mà không có canh thì nhạt nhẽo như nằm ngủ mà không có gái ôm”. Mọi người vỗ tay cười sảng khoái. Thì ra dân tộc nào cũng vậy, dân gian đều có những câu nói vần vè vừa vui, vừa hóm hỉnh mà chứa đựng nhiều giá trị nhân văn.

Chia tay Mường Hung, chia tay Sông Mã, tuy ra về nhưng lòng tôi thì như neo lại nơi này. Đã qua rồi thời “Sông Mã gầm lên khúc độc hành”, đã hết rồi thời “Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người”. Sông Mã bây giờ nhà ngói khang trang, thị trấn nhà cao 4,5 tầng, thấp thoáng cột phát sóng truyền thanh, truyền hình. Sông Mã có lẽ là một mô hình: Miền núi tiến kịp miền xuôi. Tôi nghĩ, rồi đây khi nhà máy Thủy điện Sơn La khánh thành, Sông Mã sẽ tiến mạnh không kém bất cứ một huyện miền xuôi nào khác.

Hồ Trọng Xán