Lần thứ 2 Nobel Văn học không trao cho 'nhà văn'

Viện Hàn lâm Hoàng gia Thụy Điển quyết định trao giải cho Bob Dylan (75 tuổi) với lời ca ngợi ông “đã tạo nên những cách diễn đạt đầy chất thơ trong truyền thống thơ ca Mỹ”.

Lần thứ hai giải thưởng không trao cho nhà văn

Đây là lần đầu tiên giải Nobel Văn học được trao cho tên tuổi cơ bản được coi là một nhạc sĩ. Song là lần thứ 2 hội đồng xét tuyển quyết định trao giải cho một cây bút vốn không phải là nhà văn, nhà thơ, khi năm ngoái giải thưởng đã được trao cho nhà báo Svetlana Alexievich.

Vài năm trở lại đây Dylan cũng là cái tên được suy đoán và đã lọt vào danh sách của các công ty cá cược, tuy nhiên các tác phẩm của ông không phù hợp với các hạng mục truyền thống là tiểu thuyết và thơ ca vốn được hội đồng xét tuyển ưa thích và ít người nghĩ rằng Viện Hàn lâm lại mở rộng giải thưởng danh giá này tới một thể loại như âm nhạc đại chúng.

Nghệ sĩ Bob Dylan

Càng ít người nghĩ rằng Dylan lại có thể là người đầu tiên chấm dứt được “cơn khát” giải thưởng danh giá này của giới văn học Mỹ trong hơn 2 thập kỷ qua, bởi ông vốn làm nên sự nghiệp trên sân khấu chứ không phải là các ấn phẩm in.

Sara Danius, Tổng thư ký Viện Hàn lâm Thụy Điển nói: “Dylan thể hiện nghệ thuật thơ của mình trong các ca khúc. Điều này chẳng khác gì với các thi sĩ Hy Lạp cổ, như Homer và nhà thơ nữ Sappho. Những sáng tác đầy chất thơ của họ vẫn thường được lấy làm ca từ trong nhiều nhạc phẩm. Dylan là một nhà thơ lớn trong truyền thống nói tiếng Anh và ông là một khuôn mẫu tuyệt vời. Trong suốt 54 năm ông luôn tái tạo mình, liên tục tạo nên bản sắc mới”.

Một con người “cầm kỳ thi họa”

Dylan sinh ngày 24/5/1941 ở Duluth, bang Minnesota. Ông trưởng thành trong một gia đình Do Thái thuộc tầng lớp trung lưu. Với vai trò ca sĩ, nhà soạn ca khúc, Dylan đã tung ra hàng chục album, trong đó có The Freewheelin' Bob Dylan, Highway 61 Revisited và Blood On The Tracks.

Ca khúc Like A Rolling Stone được xem như một huyền thoại trong hàng thập kỷ kể từ khi phát hành hồi năm 1965 và rất nhiều thứ khác, trong đó có cả bản thân Dylan, đã tạo nên sự thay đổi lớn trong nền âm nhạc Mỹ.

Bob Dylan đoạt giải Nobel Văn học: một tiền lệ lạ lùng nhưng hợp lý

Tôi gọi ông là người ca - thơ trong âm nhạc Mỹ. Hầu hết những ca khúc ấn tượng nhất của Bob Dylan với tôi đều là những “bài thơ” tuyệt vời về thân phận con người và tình yêu.

Rất nhiều ca khúc những ngày đầu của Dylan, tiêu biểu là Blowin' In The Wind và The Times They Are A-Changin, Masters Of War và A Hard Rain’s A-Gonna Fall đã trở thành “thánh ca” của các hoạt động nhân quyền và các trào lưu phản đối chiến tranh Việt Nam.

Bỏ lại sau lưng sự phục hưng của dòng nhạc dân gian, vốn là bệ phóng ban đầu của ông, đĩa đơn Like A Rolling Stone (1965) có một vị thế đặc biệt kể từ khi phát hành, đã trực tiếp thay đổi bộ mặt nền âm nhạc đại chúng thời bấy giờ.

Ca từ của Dylan là sự kết hợp phức tạp giữa tính chính trị, xã hội, triết học và cả văn học. Nội dung của chúng trái hẳn với nhạc pop thông thường và là tiền đề cho phong trào phản văn hóa.

Sự nghiệp thu âm kéo dài tới hơn 50 năm của ông là sự trải nghiệm của rất nhiều phong cách truyền thống đa dạng của nước Mỹ, từ dân gian, blues và country cho tới nhạc phúc âm, rock 'n' roll và rockabilly cũng như nhạc dân gian từ Anh, Scotland và Ireland, đôi lúc pha trộn với jazz và swing.

Dylan có thể chơi nhiều nhạc cụ. Sở trường của ông là harmonica, guitar và đàn phím. Ông vẫn đi lưu diễn đều đặn kể từ cuối thập niên 1980 đến nay. Ông vừa là nghệ sĩ trình diễn vừa là nghệ sĩ thu âm, song những đóng góp lớn nhất của ông vẫn là dưới vai trò người viết nhạc.

Kể từ năm 1994, Dylan đã phát hành 6 cuốn sách về những tác phẩm hội họa của mình và rất nhiều trong số đó đã được trưng bày tại các triển lãm lớn nhỏ.

Dylan hiện là một trong những nghệ sĩ ăn khách nhất mọi thời với lượng đĩa bán ra của ông đã đạt hơn 100 triệu bản. Thêm nữa, ông đã đoạt rất nhiều danh hiệu và giải thưởng, trong đó có giải Grammy, giải Quả cầu vàng và giải Oscar. Ông đã được ghi tên vào Sảnh Danh vọng Rock & Roll.

Năm 2008, Dylan đã được trao giải Pulitzer với "những đóng góp đặc biệt cho âm nhạc và văn hóa, chủ yếu với những ca từ phức tạp kết hợp với sức mạnh đặc biệt của thi ca". Năm 2004, ông được tạp chí Rolling Stone bình chọn là nghệ sĩ vĩ đại thứ hai mọi thời, chỉ sau ban nhạc The Beatles. Tháng 5/2012, ông được Tổng thống Mỹ Barack Obama trao Huân chương Tự do.

Việt Lâm (tổng hợp)
Thể thao & Văn hóa