Lai Châu – Những điều trông thấy mà đau đớn lòng

Bài 1: “Ô ạt” xây trường rồi bỏ hoang trong mưa gió

Hàng loạt các điểm trường xây dọc gần ven tỉnh lộ ở xã Mường Mô, huyện Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu được xây dựng với kinh phí lên đến hàng chục tỷ đồng mỗi điểm. Nhưng điều lạ là kể từ ngày xây dựng xong đến nay, các công trình này đều bỏ hoang, cửa đóng, then cài, không có một bóng dáng học sinh nào cả.

Điểm trường tiểu học khánh thành xong, bỏ hoang.

Được Chính phủ đầu tư đầy đủ nguồn vốn, tiền “rót về” thay vì phải đầu tư, quy hoạch đúng mức thì Ban Quản lý dự án bồi thường di dân tái định cư tỉnh Lai Châu do ông Trần Văn Dũng làm Trưởng ban đã thỏa tay vung quá trán. Hàng loạt các điểm trường xây dọc gần ven tỉnh lộ ở xã Mường Mô, huyện Nậm Nhùn, tỉnh Lai Châu được xây dựng với kinh phí lên đến hàng chục tỷ đồng mỗi điểm. Nhưng điều lạ là kể từ ngày xây dựng xong đến nay, các công trình này đều bỏ hoang, cửa đóng, then cài, không có một bóng dáng học sinh nào cả. Việc đầu tư không hiệu quả, gây lãng phí, thất thoát nghiêm trọng tài sản của Nhà nước. Ai phải chịu trách nhiệm trước những việc lãng phí này?

Nghèo nhưng chơi… sang

Dẫn phóng viên vào trong những điểm trường ngay đầu xã Mường Mô, phóng viên quan sát thấy: khu điểm trường tại điểm tái định cư Nậm Hài được xây dựng khá công phu và tốn kém tiền bạc của Nhà nước, dễ đến hàng chục tỷ đồng. Bàn ghế trong các phòng học thì bẩn, bụi, phòng có, phòng không, ngổn ngang phía trong. Cửa bên ngoài đã có cánh bị hỏng, rụng cả tay khóa. Tại đây, có khoảng 3 phòng học và đầy đủ hệ thống công trình phụ như: nhà vệ sinh, bể nước, sân chơi… Rất tiếc, cơ sở tiện nghi như vậy nhưng lại bỏ hoang. Cánh cổng đang hoen gỉ cũng chẳng khóa, thấy trường bỏ hoang, một số người dân gần đó tận dụng làm sân để phơi nông sản…

Không có học sinh học, nhưng cửa cũng đã hỏng, tay khóa sờ vào là tung ra.

Trao đổi với phóng viên, anh Điêu Văn An, trưởng bản Pa Mô, hiện đang sinh sống ở Khu tái định cư Nậm Hài, xã Mường Mô, huyện Nậm Nhùn thẳng thắn cho biết: tại điểm tái định cư này, có 2 điểm trường là mầm non và tiểu học. Các phòng lớp đều xây dựng khang trang, đẹp từ 2 năm nay nhưng xây xong là bỏ đấy. Tại điểm trường mầm non, có 29 cháu học sinh mầm non đến điểm trường này. Trường chỉ sử dụng có vài phòng, còn lại là bỏ trống vì không có học sinh. Còn khu điểm trường tiểu học bên cạnh thì hoàn toàn “trống vắng”. Anh An khẳng khái nói, kể từ ngày cắt băng khánh thành điểm trường đến nay, tại điểm tái định cư Nậm Hài này, chưa 1 lần nào điểm trường đón các cháu. Với lý do, học sinh phải về “trường chính” học tập trung nên các em học sinh “quy tụ” về đó, để nhà trường dễ quản lý nên chưa có lớp nào được mở. Và kể từ đó đến nay, khu điểm trường Nậm Hài thành trường… hoang, phó mặc cho mưa nắng. Dẫn phóng viên đi “vòng quanh” khu điểm trường Nậm Hài, nhân dân chỉ cho những vết lở, vết nứt “tả tơi”, điều đó cho thấy dự án này có nhiều dấu hiệu về chất lượng công trình,…

Tiếp tục đến 1 điểm trường Bản Giẳng, cách điểm tái định cư Nậm Hài này chừng 3km, phóng viên lại thấy 1 điểm nữa cũng được xây cất đẹp đẽ. Cũng có cả điểm trường mầm non và tiểu học. Điểm mầm non thì được người dân địa phương cho biết có “lèo tèo” vài cháu. Còn phía bên điểm trường tiểu học thì tuyệt nhiên không 1 bóng em học sinh.

Em Lò Thị Lan, một người dân sinh sống tại đây khẳng định, từ ngày đưa điểm trường Bản Giẳng này vào hoạt động, đến nay, chưa bao giờ có 1 em học sinh tiểu học đến trường.

Phóng viên lại tìm đến một điểm trường khác ở khu tái định cư Nậm Khao. Tình trạng cũng chẳng khả quan hơn. Trường cũng bị bỏ không cho mưa gió hủy hoại theo thời gian. Quan sát kỹ, phóng viên thấy có khá nhiều phân dê ở đây. Ông Quàng Văn Phinh, trưởng bản Nậm Khao bất bình cho biết: chúng tôi nhường đất cho công trình, chúng tôi mong muốn được có những công trình thiết thực cho xã hội, dân sinh hơn là xây dựng rồi bỏ hoang. Ông Phinh bức xúc kể: ở khu tái định cư này, nghĩa trang cho nhân dân không có, hệ thống thủy lợi cũng không, phần đa là dân nghèo. Họ cần những công trình thiết thực chứ không phải là ngằm nhìn những công trình xây xong rồi bỏ mặc được không sử dụng. Cuối cùng, cổng mở, đàn dê của bà con chạy vào trú mưa và xả be bét những phân tươi, gây ô nhiễm môi trường. Ông Phinh cũng khẳng định, nếu cứ để như vậy, chả mấy chốc công trình tự hỏng…

Quanh co, gian dối?

Trao đổi với ông Thắng, Chủ tịch UBND xã Mường Mô, ông Thắng cho biết: việc một số điểm trường không có học sinh là có thật, hiện đang bỏ không, không hoạt động. Các công trình này đều do Ban di dân tái định cư của tỉnh Lai Châu làm chủ đầu tư. Phía UBND xã Mường Mô chỉ là nơi tiếp nhận các công trình, dự án thôi chứ không được tham gia gì nên phía UBND xã không biết gì về tổng mức giá trị đầu tư.

Trước những dự án công trình xây xong rồi bỏ không, phóng viên đã tìm đến Ban quản lý dự án bồi thường di dân tái định cư tỉnh Lai Châu, có địa chỉ tại số 145, Lê Duẩn, phường Tân Phong, TP Lai Châu, tỉnh Lai Châu (nay mới được UBND tỉnh Lai Châu cho đổi thành: Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình Nông nghiệp và Phát triển nông thôn). Liên hệ với ông Nguyễn Tứ, Trưởng phòng hành chính ở đây, Sau khi nghe phóng viên đặt câu hỏi để làm việc, cụ thể: tìm hiểu về các dự án đã được đầu tư, tính hiệu quả của nó, cũng như giá trị các hợp đồng… Sau khi nghe xong, ông này đã viện dẫn lý do “sếp” đi vắng để không trả lời những câu hỏi nêu trên. Phóng viên tiếp tục liên hệ với ông Trần Văn Dũng, người từng làm Quyền Giám đốc Ban Quản lý dự án bồi thường di dân tái định cư tỉnh Lai Châu một thời gian dài. Ông Dũng thản nhiên cho biết: mình hiện nay đã nghỉ, giờ ra làm ăn ngoài, không còn dính líu gì đến Ban quản lý mới sát nhập này nữa. Sau đó, ông cúp điện thoại.

Phóng viên tiếp tục lên UBND tỉnh Lai Châu để đặt lịch làm việc với ông Lê Trọng Quảng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh, người phụ trách chỉ đạo các dự án tái định cư này. Tuy nhiên, các cán bộ văn phòng cho biết: hiện ông Quảng đi vắng. Liên hệ với ông Quảng thì ông này cho biết mình đang đi họp ở Hà Nội. Sau khi nghe phóng viên đề nghị cung cấp một số văn bản về công tác di dân tái định cư, ông Quảng bảo cứ đề nghị với chuyên viên tên Hải ở đây. Mặc dù có đề nghị, nhưng chuyên viên này vẫn “loanh quanh”, không chịu cung cấp hẳn, hoặc hỏi đến thì lại bảo không nhớ, chưa tập hợp được văn bản… nhằm bưng bít thông tin, sự thật.

Trao đổi với ông Nam, Phó Chánh văn phòng UBND tỉnh về việc ông Dũng, Giám đốc Ban tái định cư cũ, nay sát nhập và đổi tên Ban mới thì có phải vẫn là ông Trần Văn Dũng, dùng sđt 091…. hay không? Ông Nam khẳng khái cho biết: thực tế vẫn là ông Dũng “tái định cư” thôi. Ông Nam cũng khá bất ngờ khi nghe thấy đoạn hội thoại giữa PV và ông Dũng khi ông Dũng cho rằng mình đã… nghỉ hưu(!?).

Tiếp tục tìm hiểu, điều tra tại đây, phóng viên quan sát thấy rất nhiều bất cập. Hầu hết các công trình đều “lủng liểng” hỏng nát. Khu vực đê kè khu sân thể thao do Doanh nghiệp Mạnh Quân (Điện Biên) thi công đã hỏng, nứt hàng loạt… Đã đến lúc các cơ quan chức năng cần sớm vào cuộc, thanh tra làm rõ các dự án di dân tái định cư thủy điện Lai Châu trước khi quá muộn!

Một số hình ảnh tại điểm trường Tiểu học Nậm Hài:

Toàn cảnh khu nhà 3 gian.

Móng nhà cũng nứt.

Bàn ghế phía trong ngổn ngang.

Tường bao phía ngoài dự án trường học, móng đã sụt, sâu hoắm.

(Còn nữa)

Đức Hải – Đà Giang