Kinh tế tư nhân: Gỡ rào cản, sẽ cất cánh?

Nghị quyết Đại hội X của Đảng năm 2006 đã khẳng định: Kinh tế tư nhân (KTTN) là khu vực “có vai trò quan trọng, là một trong những động lực của nền kinh tế”… Đến Đại hội XII của Đảng năm 2016, khu vực KTTN được nhấn mạnh là “một động lực quan trọng của nền kinh tế”. Đây là bước tiến quan trọng trong tư duy, quan điểm của Đảng về vai trò của khu vực KTTN. Khai mạc Hội nghị BCH Trung ương Đảng lần thứ 5, khóa XII, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò của kinh tế tư nhân, đồng thời đưa ra yêu cầu về những nhiệm vụ, giải pháp lớn cần được quán triệt và triển khai thực hiện để kinh tế tư nhân ngày càng phát triển mạnh mẽ, đúng đắn và lành mạnh hơn, thực sự trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Vẫn chưa được đối xử bình đẳng

Ông Đậu Anh Tuấn – Trưởng ban Pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp VN (VCCI) – cho biết: Kết quả khảo sát hơn 8.000 DN tư nhân đang hoạt động tại VN trong năm qua cho thấy các DN tư nhân đang bị nhiều hạn chế khi tiếp cận các nguồn lực như tiếp cận thông tin rất khó khăn. Các DN tham gia thị trường cần có nguồn thông tin xác thực, đầy đủ và kịp thời để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh nhưng hiện nhiều DN cho biết, rất khó tiếp cận. Khoảng 75% các DNNVV cho biết họ phải cậy nhờ đến các mối quan hệ để tiếp cận thông tin, thậm chí với các doanh nghiệp quy mô lớn, tỉ lệ này lên tới 79%.

DN tư nhân cũng khó tiếp cận các nguồn vốn. Khảo sát PCI 2015 cho thấy trong số các doanh nghiệp trả lời khảo sát, tỉ lệ các DNNVV có khoản vay từ ngân hàng là thấp hơn đáng kể so với DN quy mô lớn. Trung bình chỉ có 40% số DN siêu nhỏ tiếp cận được nguồn vốn ngân hàng. Con số này ở DN nhỏ là 62%, 74% số DN vừa và lên tới 81% đối với các DN quy mô lớn.

Cần phải gỡ rào cản, tạo động lực để kinh tế tư nhân phát triển.

Phan Ngọc Minh – TGĐ Cty TNHH Nhật Minh – cho rằng: Kinh tế tư nhân đóng góp đáng kể cho công cuộc xây dựng, kiến thiết đất nước nhưng lại chưa được đánh giá hết vai trò. Trước hết, nhận thức về vị trí, vai trò của khu vực kinh tế tư nhân chưa nhất quán, DN tư nhân chưa thực sự được coi là một thành phần kinh tế quan trọng ở Việt Nam. Những “ưu ái” vẫn dành cho khu vực kinh tế nhà nước và khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài. Cơ chế hỗ trợ DN tư nhân chưa đi vào thực tế. DN tư nhân ít được tiếp cận với những chính sách hỗ trợ và các chương trình ưu đãi của Chính phủ; ít được hỗ trợ về thông tin thị trường, họ thường phải tự vươn lên, làm ăn theo kinh nghiệm. Mặt khác, DN tư nhân còn bị thiệt thòi khi môi trường kinh doanh chưa thuận lợi cho kinh tế tư nhân phát triển, môi trường cạnh tranh chưa bình đẳng.

Dữ liệu từ điều tra Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) cho thấy, khả năng tiếp cận vốn của các DN tư nhân trong 5 năm gần đây không được cải thiện. Tỉ lệ DN có thể tiếp cận nguồn vay ngân hàng chỉ tăng nhẹ từ 1-2%/năm. Đặc biệt, DN tư nhân quy mô nhỏ đang phải đi vay với chi phí “đắt” hơn, thậm chí phải vay nặng lãi, mặc dù lãi suất ngân hàng có chiều hướng giảm. Các DN tư nhân cũng buộc phải có tài sản thế chấp nếu không sẽ không được vay vốn. Kể cả khi DN có tài sản thế chấp, thì thời gian vay cũng chỉ được trong vòng 1 năm, với mức lãi suất cao tương đương các nhóm doanh nghiệp khác. Nếu so sánh với các khoản vay của DN lớn thì với mức lãi suất cao, khoản vay ngắn, DN tư nhân sẽ khó có thể xoay xở với các kế hoạch kinh doanh dài hạn và buộc phải “lấy ngắn nuôi dài”.

Tạo động lực để kinh tế tư nhân phát triển

Khẳng định và nhấn mạnh rõ hơn vị trí, vai trò của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, Đại tá, PGS.TS Phạm Văn Sơn, Viện Khoa học Nhân văn Quân sự cho biết: Những đóng góp tích cực của kinh tế tư nhân đối với phát triển kinh tế – xã hội của đất nước trong những năm qua, bao gồm: Góp phần giải quyết công ăn việc làm cho người lao động; huy động các nguồn vốn trong nhân dân, trong xã hội vào hoạt động sản xuất, kinh doanh; thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đóng góp ngày càng nhiều cho ngân sách nhà nước; tạo môi trường kinh doanh, thúc đẩy phát triển thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và góp phần đẩy nhanh tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam…

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê năm 2016, khu vực KTTN hiện có khoảng 500 nghìn doanh nghiệp, chiếm gần 90% số doanh nghiệp của cả nước. Trong giai đoạn 2006-2015, so với khu vực kinh tế nhà nước và khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), khu vực KTTN đóng góp hơn 40% GDP cả nước, 30% giá trị tổng sản lượng công nghiệp, gần 80% tổng mức lưu chuyển hàng hóa bán lẻ và dịch vụ, 64% tổng lượng hàng hóa và 100% giá trị sản lượng hàng hóa vận chuyển. Trong thời gian tới, khu vực KTTN sẽ tiếp tục đóng góp khoảng 30% ngân sách và khoảng 40% GDP của cả nước.

Đặc biệt, khu vực KTTN thu hút khoảng 51% lực lượng lao động cả nước và tạo khoảng 1,2 triệu việc làm cho người lao động mỗi năm, góp phần quan trọng vào quá trình tái cấu trúc nền kinh tế, tăng thu nhập cho người dân, đặc biệt tạo việc làm mới cho những đối tượng bị giảm biên chế hoặc mất việc làm do quá trình tinh giản bộ máy hành chính, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước hay dịch chuyển lao động từ khu vực nông thôn.

Mức thu nhập cho người lao động trong các doanh nghiệp tư nhân được cải thiện đáng kể. Tính trung bình, mức thu nhập bình quân hàng năm của người lao động năm 2005 khoảng 25,4 triệu đồng/người, đã tăng 1,66 lần lên 42,3 triệu đồng/người vào năm 2014. Xét về cơ cấu vốn đầu tư toàn xã hội, nguồn vốn tư nhân không chỉ luôn chiếm vị trí thứ 2 giữa 3 khu vực, mà còn có xu hướng tăng nhẹ từ mức 22% năm 2000 lên 38,4% năm 2014, trong khi khu vực FDI lại giảm rõ rệt từ mức cao nhất 30,9% năm 2008 về mức 21,7% năm 2014 và khu vực kinh tế nhà nước giảm từ 47% năm 2006 về khoảng 40% năm 2014. Ngay ở những giai đoạn kinh tế khó khăn (2008-2009 và 2011-2013) thì vốn đầu tư khu vực tư nhân vẫn tăng cho thấy tính ổn định, bền vững của khu vực này. Qua số liệu thống kê trên lại càng chứng tỏ vai trò quan trọng, không thể thiếu của KTTN, trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta hiện nay.

Tại phiên khai mạc Hội nghị Trung ương 5 (khóa XII), ngày 5/5/2017, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh: KTTN ngày càng đóng góp lớn hơn trong huy động các nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh, tăng trưởng kinh tế, cơ cấu lại nền kinh tế, tăng thu ngân sách nhà nước, tạo việc làm, cải thiện đời sống nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội, giải quyết các vấn đề xã hội. Tỷ trọng trong GDP của khu vực KTTN, bao gồm cả kinh tế cá thể duy trì ổn định khoảng 39-40%. Bước đầu đã hình thành được một số tập đoàn kinh tế tư nhân có quy mô lớn, hoạt động đa ngành, có khả năng cạnh tranh tốt hơn trên thị trường trong nước và quốc tế; đội ngũ doanh nhân ngày càng lớn mạnh. Số lượng doanh nghiệp của tư nhân tăng nhanh với nhiều loại hình đa dạng; phong trào khởi nghiệp được đẩy mạnh…

Tuy nhiên, Tổng Bí thư cũng cho rằng, KTTN đã bộc lộ không ít những hạn chế, yếu kém: Tốc độ tăng trưởng có xu hướng giảm trong những năm gần đây; xuất phát điểm phát triển và năng lực nội tại nhìn chung còn thấp, chủ yếu vẫn là kinh tế hộ, cá thể. Phần lớn doanh nghiệp tư nhân có quy mô nhỏ, trình độ công nghệ thấp và chậm đổi mới; trình độ quản trị, năng lực tài chính, năng suất lao động, hiệu quả kinh doanh, chất lượng sản phẩm và sức cạnh tranh còn yếu kém; chủ yếu tham gia ở phân khúc thị trường có giá trị gia tăng thấp. Khả năng liên kết với các thành phần kinh tế khác và tham gia chuỗi giá trị sản xuất trong nước, khu vực và toàn cầu còn nhiều hạn chế.

Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp tư nhân hoạt động thiếu ổn định, bền vững, thậm chí bị thua lỗ, giải thể, phá sản. Tình trạng vi phạm pháp luật, gian lận thương mại, trốn thuế, nợ thuế, cạnh tranh không lành mạnh, gây ô nhiễm môi trường, không bảo đảm vệ sinh, an toàn thực phẩm, không quan tâm bảo đảm lợi ích của người lao động diễn biến phức tạp, có nơi, có lúc rất nghiêm trọng.

Đánh giá những kết quả đã đạt được cũng như những mặt còn hạn chế sau 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới cơ chế chính sách, khuyến khích và tạo điều kiện phát triển kinh tế tư nhân là một trong các nội dung chính được Trung ương cho ý kiến tại Hội nghị Trung ương 5 (khóa XII) đang diễn ra tại Hà Nội. Hy vọng rằng, trên cơ sở đánh giá khách quan, khoa học về những kết quả, thành tích đã đạt được; đồng thời phân tích sâu sắc những hạn chế, yếu kém còn tồn tại và nguyên nhân, Hội nghị Trung ương 5 (khóa XII) sẽ tạo sự thống nhất cao trong toàn Đảng, toàn dân về mục tiêu, quan điểm, tư tưởng chỉ đạo và những nhiệm vụ và giải pháp lớn cần được quán triệt và triển khai thực hiện để kinh tế tư nhân ngày càng phát triển mạnh mẽ, đúng đắn và lành mạnh hơn, thực sự trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

Theo Khánh An/ Công luận