Kinh doanh và đạo đức

Thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp chỉ chăm chăm làm thế nào sinh lãi cao cho công ty mà không quan tâm khía cạnh đạo đức kinh doanh, thậm chí bất chấp tất cả, khiến xã hội bị tác động xấu.

Điều ảnh hưởng đầu tiên cần đề cập là vấn đề đạo đức suy đồi. Một người làm ăn bất chính có thể kéo theo nhiều người khác. Lấy thí dụ công ty A thấy công ty B làm ăn phát triển, và nhắm thấy cạnh tranh lành mạnh với B không nổi nên nghĩ tới kế hiểm là “phá hoại”. A lập tức giảm chất lượng sản phẩm, hạ giá thành và rồi ăn nên làm ra “như diều gặp gió”. Tới lúc B thấy mình coi bộ không cạnh tranh lại với A nên cũng ngả về hướng cạnh tranh không lành mạnh. Cứ thế, các công ty C, D, E... lũ lượt “học hỏi” theo.

Từ suy đồi đạo đức, người làm kinh tế đã nghiêng về vạch tiêu cực, cố làm mọi thứ để đạt được lợi nhuận, thỏa mãn cái tôi trong giới kinh doanh. Việc cạnh tranh không lành mạnh không chỉ dừng lại ở những tiểu thương mà ở cả cấp tập đoàn lớn, thậm chí giữa các quốc gia, dẫn đến môi trường bị ảnh hưởng, do doanh nghiệp xả thải không qua xử lý; rừng xanh ngã xuống để làm thủy điện; các sinh vật sống ở biển, hồ lềnh bềnh phơi mình trên mặt nước, thực phẩm bẩn bày bán tràn lan... Và con người cũng ngoắc ngoải theo, sức khỏe bị ảnh hưởng là điều không thể tránh khỏi, nguy hiểm nhất là nguy cơ ung thư và các bệnh nan y khác.

Tất nhiên, vai trò quản lý của cơ quan chức năng cũng là một vấn đề. Nhưng ở đây chỉ đề cập tới khía cạnh đạo đức, ý thức tự giác. GS.TS. Tôn Thất Nguyễn Thiêm đã nói trong quyển sách Nhân văn và kinh tế - Tình và tiền trong quản trị kinh doanh (NXB Trẻ), rằng: “...kinh tế mà làm cho con người mất tính người và cõi sống của con người ngày càng mất đi những cái đẹp ý vị thanh tao thì làm kinh tế rốt cuộc là để làm gì?”.

Vâng, một câu hỏi tu từ hết sức thâm thúy. Một khi kinh doanh mà không đẹp thì cuộc sống sẽ tồi tệ. Một xã hội mà thế giới kinh doanh đi kèm với đạo đức thì mới có thể phát triển theo hướng tích cực và lâu bền.