Kiểm toán chỉ rõ 2 bất hợp lý trong các dự án BOT

Theo đó, kiểm toán nhà nước (KTNN) đã nêu ra hai bất cập khá phổ biến hiện nay qua kết quả kiểm toán 27 dự án BOT. Một là trạm thu phí cho dự án nhưng đặt trên tuyến đường khác và không gắn với dự án, dẫn đến tình trạng người dân không đi trên đường được đầu tư bằng BOT nhưng vẫn phải trả phí cho nhà đầu tư.

Thứ hai là khoảng cách giữa các trạm thu phí không đảm bảo tối thiểu 70 km nhưng đều được sự chấp thuận giữa Bộ GTVT, Bộ Tài chính và địa phương. Việc này làm cho mật độ trạm thu phí càng dày đặc thêm.

Theo đó, KTNN đề nghị cần phải quy định rõ ràng hơn về vị trí đặt các trạm thu phí đúng trên tuyến đường trên dự án thực hiện, khoảng cách giữa các trạm tối thiểu 70 km.

Phó tổng KTNN Nguyễn Quang Thành nêu thực trạng: “Có tình trạng cứ qua trạm là thu phí không kể chiều dài đi được bao nhiêu đều có mức thu như nhau. Việc này đã gây khó khăn cho người dân và DN tại địa phương nơi đặt trạm thu phí hằng ngày phải di chuyển qua lại trạm thu phí dù đi quãng đường rất ngắn nhưng lại trả phí rất cao. Do vậy cần quy định mức thu phí với người dân địa phương nơi đặt trạm thu phí”.

Bên cạnh đó, ông Thành cũng cho hay qua kiểm toán 27 dự án BOT thì hầu hết các dự án đều có hình thức chỉ định thầu (chỉ có một số ít là đấu thầu). Chính điều này gây khó khăn cho công tác quản lý, kiểm tra, kiểm soát các dự án.

Cũng theo ông Thành, kết quả kiểm toán cho thấy việc tính toán xác định tổng mức đầu tư của 11/27 dự án còn chưa chính xác, làm tăng tổng mức đầu tư bất hợp lý giá trị 465,5 tỉ đồng do nguyên nhân tính toán dự phòng trượt giá chưa phù hợp, áp dụng lương công nhân không đúng quy định, áp sai giá vật liệu, tính sai khối lượng. Một số dự án lớn BOT tăng tổng vốn đầu tư ban đầu lên 100%. KTNN kiến nghị xử lý tài chính hơn 1.358 tỉ đồng.

“Sau khi rà soát các chỉ tiêu đầu vào, tính toán lại phương án tài chính sát thực tế, phù hợp quy định, KTNN đã giảm thời gian thu phí hoàn vốn của các dự án từ 10 tháng đến 13 năm so với phương án tài chính ban đầu” - ông Thành thông tin.

Tại cuộc làm việc, ông Nguyễn Ngọc Long, Phó Chủ tịch Hiệp hội Kỹ thuật cầu đường Việt Nam, cho rằng các dự án BOT làm cái gì cần nêu rõ là nâng cấp cải tạo hay làm mới. Đây là điểm hết sức bức xúc của xã hội làm nổi lên hàng loạt vấn đề kiểm toán nêu ra.

“Việc đặt quá nhiều trạm thu phí trên đường dài đã đành nhưng trong đường nội bộ khiến người dân bức xúc cần phải xem xét làm rõ thêm tiêu chí lựa chọn dự án BOT trong đó có trạm thu phí” - ông Long nói.

Đoàn giám sát Ủy ban Kinh tế cho rằng bản chất của dự án BOT cũng là của nhà nước nhưng do không đủ điều kiện làm trong khoảng thời gian đó, nên ủy quyền cho các thành phần kinh tế khác làm. Nhà nước thông qua các quyết định, cho nhà đầu tư thu tiền hoàn vốn chứ không phải dự án của nhà đầu tư. Do vậy vai trò quản lý nhà nước, như của Bộ KH&ĐT trong phê duyệt, quyết định đầu tư, rồi của Bộ GTVT trong triển khai hợp động BOT, rồi vai trò của các địa phương ra sao, cần phải rõ.

Trước thực trạng dự án BOT chủ yếu là chỉ định thầu, ông Dương Quốc Anh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đặt vấn đề tại sao các dự án BOT chủ yếu chỉ định thầu trong khi chỉ định thầu mua sắm công rất khó khăn khắt khe.

“Tổ chức hội nghị nhiều khi cũng phải đấu thầu, mà tại sao dự án lớn như thế lại chỉ định thầu” - ông Anh đặt câu hỏi và đề nghị phải qua đấu thầu công khai minh bạch việc này.