Không ăn các loại nấm lạ

Một vụ điển hình là vào năm 2014, Trung tâm Chống độc (Bệnh viện Bạch Mai) tiếp nhận 14 ca bị ngộ độc nấm ở Thái Nguyên và Tuyên Quang chuyển về. Phụ trách Trung tâm Chống độc Nguyễn Trung Nguyên cho biết, qua khai thác bệnh sử, các nạn nhân đều ăn loại nấm độc mầu trắng, mềm, mùi thơm dịu, nhìn giống với nấm thường… vì nhiều người cho rằng không phải nấm độc. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy các loài nấm độc này có tên thông thường là nấm độc tán trắng (tên khoa học là Amanita verna) và nấm độc trắng hình nón (Amanita virosa), là loại nấm có độc tố amatoxin thường mọc hoang dại ở rừng, khe suối... phát triển nhiều vào mùa xuân và hè, khi mưa xuống, rất khó phân biệt với các loại nấm không độc. Phần lớn những nạn nhân ngộ độc nấm thời gian qua đều ăn phải loài nấm này. Do các biểu hiện ngộ độc luôn xuất hiện chậm, cho nên người bệnh khi nhập viện thì đã ở giai đoạn muộn, tình trạng bệnh rất nặng. Mặc dù đã huy động mọi nguồn lực, đưa ra những phác đồ điều trị tích cực nhất, chi phí điều trị lên tới hàng tỷ đồng nhưng nhiều người bệnh vẫn tử vong. Các bác sĩ cho biết, nếu tính riêng ngộ độc do loại nấm này thì tỷ lệ tử vong lên tới 50% hoặc cao hơn.

Nhằm phòng, tránh các vụ ngộ độc, các bác sĩ khuyến cáo người dân tuyệt đối không nên ăn nấm lạ; không ăn các loại nấm hái trên rừng, trên đồng, ruộng. Vì việc phân biệt nấm độc và không độc ở cộng đồng rất khó, ngay cả các nhà khoa học nếu chỉ quan sát bằng mắt thường cũng vẫn có thể nhầm lẫn giữa hai loại nấm đó. Không ăn thử nấm, kể cả trước đây đã từng nhiều lần ăn các loại nấm trông giống như vậy mà không sao nhưng lần này có thể sẽ bị ngộ độc. Có những loại nấm có độc tính ít, chỉ gây rối loạn tiêu hóa. Khi ăn phải nấm này, người dân sẽ sớm phát hiện ra các triệu chứng để đến các cơ sở y tế, các trung tâm chống độc nơi mình đang sinh sống để điều trị.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Tiến Dũng (Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai) cảnh báo người dân không nên chủ quan khi bị ngộ độc nấm vì triệu chứng của ngộ độc nấm ban đầu có thể rất mơ hồ, như đau bụng, đi ngoài sau đó tự cầm, nhiều người không đến bệnh viện. Khi các triệu chứng xuất hiện trở lại thì đã hôn mê, tổn thương gan. Sau khi ăn nấm, có biểu hiện ngộ độc nếu chưa nôn và vẫn còn tỉnh táo thì có thể uống nước và tự gây nôn, sau đó khẩn trương đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất. Cần đưa cả những người cùng ăn nấm dù chưa có biểu hiện đến cơ sở y tế; mang mẫu nấm còn lại hoặc đã chế biến đến cơ sở y tế để sơ bộ xác định loại nấm (giữ các nấm này cẩn thận để mang tới các bệnh viện tuyến cuối cùng, nơi có điều kiện xác định nấm độc).

Theo các chuyên gia chống độc ở trong nước và quốc tế, khi đứng trước một loại nấm mọc hoang dại chúng ta không được ăn và không nên mất thời gian để phân biệt nấm độc và nấm không độc. Vì việc phân biệt nấm độc và không độc ở cộng đồng với người dân là không thực tế và không khả thi, luôn có nguy cơ cao gây nhầm lẫn nguy hiểm. Với loại nấm có độc tính cao thì biểu hiện ngộ độc lại xuất hiện chậm, thường sau ăn từ sáu giờ hoặc lâu hơn, khi đó các chất độc đã đi sâu xuống ruột và hấp thụ vào máu, gây tổn thương gan, chảy máu nội tạng, suy đa phủ tạng… cho nên các biện pháp sơ cứu trở nên ít hiệu quả. Với trường hợp này, người bệnh lúc đầu có nôn, tiêu chảy nên rất cần được nhanh chóng uống đủ nước ORESOL, nước canh, nước rau luộc, nước quả hoặc nước khoáng. Người bệnh cần được khẩn trương đưa tới cơ sở y tế gần nhất, sau đó chuyển tới cơ sở y tế có điều kiện cấp cứu hồi sức và giải độc đầy đủ.

Hiện nay, điều đáng lo ngại là người dân vẫn còn một số quan niệm không đúng về nấm độc. Có ý kiến cho rằng, nấm độc thường có mầu sắc sặc sỡ nhưng thực tế loại nấm độc nhất, hay gây chết người lại trắng; vẻ lành tính, giống như nấm thường và khi ăn lại ngon. Nhiều người cho rằng, nấm bị sâu, bọ ăn là nấm không độc nhưng thực tế tất cả loại nấm độc đều bị kiến, ốc sên, sâu bọ ăn. Việc thử cho động vật (gà, chó...) ăn trước, nếu động vật không sao thì là nấm không độc nhưng thực tế động vật khác người, việc thử là không thực tế vì cần phải mất vài ngày để theo dõi, trong khi đó con người ăn vào vẫn bị ngộ độc. Việc thử nấm bằng thìa, đũa, dây chuyền... làm bằng bạc nếu thay đổi mầu xám đen thì là nấm độc cũng hoàn toàn sai, các loại độc tố của nấm không tác dụng đối với bạc nên không gây đổi mầu…

Thực tế thời gian qua, việc tuyên truyền về ngộ độc nấm đã được ngành chức năng và chính quyền địa phương các tỉnh miền núi tăng cường, song người dân vẫn rất chủ quan. Các chuyên gia trong lĩnh vực chống độc khuyến cáo: các loại nấm gây ngộ độc thuộc nhóm các loại nấm mọc hoang dại. Loại nấm độc nhất, hay gây chết người nhất lại trông ngon và hấp dẫn nhất, ăn vào cũng ngon, khi bị ngộ độc không biểu hiện ngay cho nên phát hiện thường muộn, bệnh nặng và nhiều người tử vong. Biện pháp quan trọng nhất để phòng tránh ngộ độc nấm là không hái các nấm mọc hoang dại để ăn.