Khó khăn khi đất sản xuất, trồng rừng không có giấy tờ pháp lý
Từ nhiều năm nay, người nông dân ở các xã vùng Tây Bắc H. Hòa Vang (Đà Nẵng), như: Hòa Phú, Hòa Ninh, Hòa Liên, Hòa Bắc chưa hề có bất cứ một loại giấy tờ nào mang tính pháp lý đối với diện tích lớn đất trồng cây hàng năm, lâu năm và đất rừng sản xuất. Đây là vấn đề “nóng” tại những địa phương trên, người dân, cử tri đã nhiều lần kiến nghị trong các kỳ họp HĐND từ cấp huyện đến thành phố, nhưng vẫn chưa được giải quyết rốt ráo. Câu hỏi đặt ra, đất đai là tư liệu sản xuất quan trọng nhất của nông dân, nhưng người nông dân vẫn chưa thực sự làm chủ “tư liệu” ấy thì việc ổn định, phát triển sản xuất lâu dài sẽ thế nào…?
Thực trạng quản lý đất đai... “3 không”
Để tìm hiểu vấn đề, chúng tôi đã về xã miền núi Hòa Ninh, một trong những địa phương trọng điểm của “vấn đề” nêu trên với diện tích đất nông nghiệp hơn 9.000 ha, trong đó chủ yếu là đất lâm nghiệp. Chủ tịch UBND xã Hòa Ninh Lê Đức Thương khẳng định: “Trên địa bàn xã có 3 loại đất chiếm phần lớn diện tích, liên quan trực tiếp đến đời sống sản xuất của người dân gồm: đất trồng cây hàng năm, trồng cây lâu năm và đất rừng sản xuất. Tuy nhiên, cho đến nay người dân chưa có bất kỳ loại giấy tờ nào mang tính pháp lý về quyền sở hữu, hay hợp đồng thuê, mượn…”.
Theo ông Thương, từ những năm 1990, hầu hết diện tích đất là do người dân khai hoang, chứ không phải lấn chiếm trái phép, để phục vụ cho mục đích sản xuất canh tác. Xã có 1.318 hộ dân thì có hơn 90% sản xuất nông nghiệp, hầu như hộ dân nào cũng có một diện tích đất trồng cây lâu năm, hàng năm và đất rừng sản xuất và đời sống người dân hoàn toàn phụ thuộc vào thu hoạch từ những diện tích đất đai này. Ông Thương hạch toán, 1ha đất rừng sản xuất, chỉ trồng một loại cây keo, nguyên liệu giấy, với số vốn đầu tư từ 15- 20 triệu đồng, sau 5 năm thu hoạch đạt từ 100-160 triệu đồng. Bình quân, mỗi năm người dân thu nhập từ 1ha đất rừng sản xuất này từ 20-30 triệu đồng. Hiệu quả nhìn thấy rõ, nhưng vấn đề đặt ra, do không có bất cứ một loại giấy tờ sở hữu mang tính pháp lý nào, người dân không yên tâm đầu tư phát triển sản xuất.
Gay go nhất trong những năm qua và hiện nay là công tác quản lý đất đai của chính quyền và ngành chức năng. Như tại xã Hòa Ninh, hiện chỉ có bản đồ hiện trạng đất đai chung toàn xã, còn lại không có sơ đồ, không có tọa độ, không bờ thửa đối với diện tích đất đai của từng hộ người dân. Chính quyền và ngành chức năng không biết quản lý đất đai theo cách nào, người dân chuyển nhượng trái phép cũng không biết, khó khăn nhất là mỗi khi tranh chấp đất đai xảy ra... Anh Nguyễn Hữu Tâm - Trưởng CAX Hòa Ninh cho biết, từ việc không có giấy tờ đất đai, không có sơ đồ thực địa đối với diện tích đất của từng hộ dân, việc người dân lấn chiếm đất sản xuất của nhau, chặt cây rừng trồng “nhầm” diện tích của nhau dẫn đến tranh chấp, khiếu nại, khiếu kiện xảy ra thường xuyên, gây mất ANTT.
Mỗi khi có tranh chấp, khiếu kiện, người dân có gửi đơn đến tòa án, nhưng tòa cũng “bó tay” vì không có hồ sơ, giấy tờ đất đai mang tính pháp lý. Cách giải quyết duy nhất là UBND xã, CA, các Ban ngành đoàn thể mời người dân đến để làm công tác hòa giải. Cách giải quyết này chỉ nhất thời mang tính ổn thỏa “tại chỗ”, nhưng đằng sau đó, tiềm ẩn tranh chấp, khiếu kiện vẫn còn, mâu thuẫn vẫn âm ỉ... Trung bình năm nào ở Hòa Ninh cũng xảy ra từ 8-10 vụ tranh chấp, khiếu kiện đất đai giữa các hộ dân với nhau. Từ bất cập công tác quản lý đất đai, công tác phòng cháy chữa cháy cũng gặp khó khăn, công tác quản lý bảo vệ rừng cũng không thể chặt chẽ...
Gần như toàn bộ đất sản xuất của người dân ở các xã vùng Tây Bắc Hòa Vang chưa có hồ sơ, giấy tờ mang tính pháp lý.
Nông dân phải thực sự làm chủ tư liệu sản xuất
Người dân khó khăn trong phát triển sản xuất, chính quyền khó khăn trong quản lý đất đai, trong chương trình mục tiêu phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội hiện nay, như ở Hòa Ninh mà nội lực chủ yếu dựa vào phát triển nông nghiệp, chính quyền và các ban ngành cũng rất băn khoăn, trăn trở trong việc quy hoạch, xây dựng mô hình làm sao cho đúng thế mạnh, bền vững và có hiệu quả. Thực trạng trên đây không chỉ ở Hòa Ninh mà cũng là thực trạng chung của các xã miền núi Hòa Vang như Hòa Bắc, Hòa Liên, Hòa Phú...
Quay trở lại với địa phương Hòa Ninh, nhiều năm qua, đã nhiều lần chính quyền địa phương đề nghị, kiến nghị chính quyền huyện, thành phố làm thủ tục giao đất, thuê rừng, giao đất lâm nghiệp cho người dân, nhưng vẫn chưa có hướng giải quyết. Hầu như năm nào, vấn đề này cũng được cử tri ở Hòa Ninh và các địa phương có đất rừng sản xuất nêu kiến nghị tại các cuộc họp HĐND từ huyện đến thành phố. Chính quyền xã cũng nhận được chỉ đạo phải “xây dựng phương án”, với các nội dung, tình hình đất đai, chi tiết các loại đất, mục tiêu, đối tượng, hạn mức; trình tự thủ tục xét đất, biện pháp quản lý đất... Nhưng phương án xây dựng xong lại “bỏ đó”, để rồi năm sau, hoặc vài năm sau lại xây dựng tiếp!
Ông Lê Văn Thương cho biết, từ tháng 8-2015, UBND xã Hòa Ninh đã xây dựng lại phương án “giao đất, cho thuê rừng, giao đất lâm nghiệp trên địa bàn xã”, nhưng từ đó đến nay, phương án vẫn “án binh bất động”, mà mỗi lần xây dựng phương án” đều phải thuê đơn vị có chức năng tư vấn, nếu năm nào cũng “xây dựng phương án” thì lấy kinh phí đâu mà thuê!? Ông Thương đề xuất: “UBND TP, H. Hòa Vang cần nhanh chóng xem xét triển khai giao đất sản xuất cho người dân với các thủ tục hồ sơ giấy tờ mang tính pháp lý...”. Đây cũng là đề xuất chung của các địa phương vùng Tây Bắc Hòa Vang, nhằm giúp chính quyền, người dân địa phương phát triển, ổn định sản xuất bền vững, có hiệu quả, trong chương trình xây dựng nông thôn mới tiếp theo.
