Khẩu lệnh của 'thần cá'

Thuyền trưởng Nguyễn Văn Mai. Ảnh: Lê Văn Chương

Cá theo tàu

Tàu cá QNg 98214 TS nhảy chồm lên trên ngọn sóng, mũi tàu chao đảo như muốn hất văng mọi thứ trên tàu xuống biển. Đó là màn xuất bến rất khủng khiếp của con tàu QNg 98214 TS. Cửa biển Mỹ Á bị bồi cạn nên mỗi khi sóng lớn, các tàu cá muốn rời bến đều phải “làm xiếc” vài phút mới có thể thoát được ra cửa biển.

Cách con tàu QNg 98214 TS không xa là 6 chiếc tàu khác mang biển số Quảng Ngãi cũng chạy nối đuôi để mong được hưởng lộc từ tàu của ông Mai.

“Qua trái 200 số, đi lên 120 số…”, Thuyền trưởng Nguyễn Văn Mai ngồi trên nóc ca bin và liên tục điện đàm với tàu cá khác để chia sẻ luồng cá. Đó là mật khẩu công khai, nhưng có khi được ông Mai và ngư dân thống nhất tự cộng thêm bao nhiêu số để quy ra tọa độ mà 2 bên đã ngầm thỏa thuận.

Mặt trời đã ngả về phía đường chân trời, rải xuống mặt biển màu vàng rộm, tàu thả neo cách đất liền chỉ vài hải lý. Vì sao thả neo ở tọa độ này? Thuyền trưởng Mai vui vẻ và không giấu sự lựa chọn: “Chỗ này đáy biển sạch, cát mịn, không có bùn và rác rưởi thì đàn cá sẽ tụ về quanh năm. Còn nơi nào đáy biển có bùn, cuộn nước bẩn thì cá bị cay mắt nên bỏ đi”.

Đi biển, nếu gặp thuyền trưởng giỏi thì hàng chục ngư dân đi bạn trên tàu thường không bàn tính gì, chỉ im lặng và để thuyền trưởng quyết định về tọa độ, thời gian buông lưới. Anh Mão, ngư dân đi bạn cho biết: “Ông Mai giống như thần cá. Nếu chọn chỗ nào thả neo thì cá tự tìm tới tàu. Xưa nay ổng có bao giờ thua người ta. Vì vậy, bạn đi trên tàu cả chục năm vẫn chung thủy, không bao giờ rời sang tàu khác”.

Trời nhập nhoạng tối, 30 bóng đèn led trên tàu bật sáng để thu hút cá. Tiếng máy nổ chậm rãi khiến cả giàn đèn phập phồng như đang hít thở. Chỉ sau 15 phút, từng đàn cá bắt đầu kéo đến gần tàu, chạy vòng tròn rồi lại biến mất. Chú cá bò giấy to như chiếc mo cau cứ đủng đỉnh lượn lờ đến gần tàu và nhanh chóng bị ngư dân thò tay bắt. Loại cá này được đặt tên rất đúng, vì nó giống như con bò, thấy xe chạy nhưng vẫn đủng đỉnh băng qua đường.

Vòng com pa bí ẩn

Nghề lưới vây, các ngư dân thường sử dụng chiến thuật dùng ánh sáng từ tàu để thu hút luồng cá. Khi cá đã tập trung nhiều đến gần tàu thì ngư dân chuyển sự chú ý của đàn cá sang một chiếc thúng chở theo một giàn đèn đang thả trôi. Lúc đó tàu tắt phụt điện, không ai trên tàu được phép bật đèn pin. Con tàu lặng lẽ chạy thả lưới và bao tròn quanh chiếc thúng chở đèn nghi binh. Tàu của ông Mai đánh một mẻ lưới rất nhanh, trong khi các tàu cá khác vẫn đang phải chờ cá.

Chỉ sau 2 phiên lưới, khoang tàu đã ngập đầy cá nục. Tiếng cá giãy xào xào trên sàn tàu là âm thanh vui tai nhất của mỗi chuyến biển đêm. Thỉnh thoảng bắt được chú cá to, trên tàu lại có thêm âm thanh bồm bộp. Tiếng cá nhảy mạnh như ai đó cầm chày giã xuống sàn tàu. Sau 2 mẻ lưới, tôi quyết định xuống thúng để quan sát toàn bộ vòng cua đầy ma lực của con tàu. Con tàu đã chạy ra sao để gom hết cá vào lưới, trong khi những tàu bên cạnh vẫn than thở “chưa có cá”.

Mẻ lưới thứ 3 nhanh chóng được thực hiện. Tôi nhủ thầm: “Có phải bí quyết của con tàu là đây?”. Khi Thuyền trưởng Mai cầm lái và tàu chạy vòng tròn để buông lưới, con tàu đã tạo ra một vệt nước tròn, rất nhanh và chuẩn xác trên mặt biển. Vòng tròn vẽ trên mặt biển vừa xong thì cũng là lúc 2 đầu lưới được khớp mí. Một sự chuẩn xác như máy tính lập trình.

Điều ngạc nhiên là dù tàu tăng tốc, nhưng tiếng máy không gầm gào làm đàn cá giật mình tản ra khỏi khu vực ánh sáng nghi binh từ chiếc thúng neo chính giữa tâm vòng tròn. Con tàu như chiếc bóng nhẹ nhàng lướt trên mặt biển đêm. Âm thanh cọc cạch của máy nghe mơ hồ tựa như tiếng gió thoảng.

Cứ đánh 1 phiên lưới, tàu lại chạy đến tàu cá QNg 4482 TS của ngư dân Trần Hoa là em rể ông Mai để cùng phối hợp. Và tàu của ông Mai vẫn làm nhiệm vụ vẽ vòng tròn như com pa để quây gom hết đàn cá. Cá vẫn tiếp tục được kéo lên tàu và phát ra âm thanh cá nhảy ào ào như trận mưa xuân.

Các ngư dân kỳ cựu ở cửa biển Mỹ Á ngồi phân tích nghịch lý của con tàu 21 năm đứng đầu làng chài về thu nhập, đó là tàu ông Mai được trang bị giàn lưới vây dài 200 sải, cao 40 sải. Trong khi cả đoàn tàu cá của ngư dân Quảng Ngãi sắm lưới vây dài 300 sải và cao tới 60 sải. Các tàu trang bị 42 bóng đèn để tăng luồng ánh sáng thu hút cá. Trong khi tàu ông Mai chỉ có 30 bóng. Vậy nhưng các tàu đánh bắt vẫn cứ bị thua đậm “tỷ số”.

Ngư dân trên tàu QNg 98214 TS quây lưới trên biển. Ảnh: Lê Văn Chương

Khẩu lệnh tự tin

Tôi từng đi thực hiện phóng sự cùng các tàu cá làm nghề lưới vây ở Lý Sơn, Bình Sơn, Kỳ Hà, khi thuyền trưởng chuẩn bị phát lệnh “bủa” thì khuôn mặt ông rất lo lắng. Bởi vì sau phiên lưới thì bạn chài trên tàu sẽ đánh giá năng lực của thuyền trưởng. Thuyền trưởng giỏi thì đánh được nhiều cá và bạn chài vui vẻ vì có tiền mang về cho vợ con. Còn thuyền trưởng chọn không đúng luồng cá, đánh bắt kém thì bạn bắt đầu vùng vằng và có khi cãi lại, không tuân lệnh.

Còn trên tàu cá ông Mai, khi phát lệnh thì khuôn mặt thuyền trưởng luôn điềm tĩnh, vì ông Mai là người nắm rất chắc luồng cá nên rất tự tin. Các thuyền trưởng khác phát lệnh “bủa” với âm thanh lùng nhùng trong cổ họng vì nỗi lo âu đè nặng, còn ông Mai phát lệnh rất khẽ, âm thanh khá thanh thoát.

Chỉ trong một đêm đánh bắt, tàu QNg 98214 TS thu được 2 tấn cá, trong khi hàng trăm chiếc tàu khác cùng đánh trong đêm chỉ thu về vài trăm ki-lô-gam cá. Bí quyết để con tàu này thành công suốt 21 năm, ngoài vận may còn là nhờ tay nghề thuyền trưởng, tàu có đội ngư dân giỏi, biết liên kết giữa các tàu...

Thuyền trưởng Nguyễn Văn Mai năm nay 41 tuổi, quê ở thôn Hải Tân, xã Phổ Quang, huyện Đức Phổ. Ông cho biết, năm 2015, mỗi ngư dân đi bạn trong một chuyến biển được chia trên 90 triệu. Còn năm 2016, thì trên 100 triệu/người. Dù con tàu nhỏ và cũ, nhưng ông chưa bao giờ có ý định sẽ cải hoán thành tàu lớn.

Lê Văn Chương