Hòn Hàn (Phú Yên) lại "dậy sóng" đào vàng

QĐND Online - Núi Hòn Hàn (thuộc tiểu khu 221, thôn Thành An, xã Sơn Thành Đông, huyện Tây Hòa) nằm sát ngay đầu mối kênh Nam, đập thủy nông Đồng Cam đang bị "băm nát" bởi bàn tay của những người đào đãi vàng trái phép. Từ sau Tết đến nay, các đối tượng đào đãi vàng trái phép từ khắp nơi trong tỉnh đổ về đây để đào bới. Nếu tình trạng khai thác vàng trái phép ở Hòn Hàn không kịp thời ngăn chặn, nguy cơ công trình thủy lợi đập Đồng Cam 80 năm tuổi sẽ bị phá hủy…

Men theo dốc Đồi Hàn (thuộc thôn Thành An, xã Sơn Thành Đông) “đột kích” vào khu vực khai thác vàng. Các đối tượng khai thác vàng trái phép ở đây rất tinh vi, chúng lập ra nhiều điểm để theo dõi lực lượng chức năng và những người lên Hòn Hàn.

Tang vật các đối tượng dùng đào đãi vàng bị thu giữ tại hiện trường

Khi chúng tôi đến nơi, các đối tượng khai thác vàng trái phép đã được báo động và thu dọn ngụy trang lại “chiến trường” và “rút quân” trốn chạy trước đó khoảng 30 phút. Tại đây, cảnh khai thác vàng không khác gì một công trường…

Hòn Hàn có diện tích khoảng 41ha thì có trên 5ha rừng Hòn Hàn bị băm nát và trở nên trơ trọc bởi hàng trăm hầm đào vàng, có những hầm khoét sâu vào lòng đất từ 15 đến 20m, mỗi hầm cách nhau khoảng 5m 2 . Nhiều hầm được đào hết sức quy mô với hệ thống ròng rọc, máy thông gió, các cửa thoát hiểm dọc ngang chằng chịt…

Tại một hầm vàng có quy mô lớn, mặc dù được ngụy trang bằng các cành cây che miệng hầm lại nhưng chúng tôi thấy dấu vết đất đào đổ trên miệng hầm còn rất mới. Một số dụng cụ phục vụ cho việc đào vàng chưa kịp giấu còn để lại hiện trường như chén bát, quần áo, bao tải, dây thừng, ròng rọc, sô nhựa, cục pin và những đoạn dây điện dùng để đánh mìn, mũi de, búa tạ…

Ông Võ Thúc Dương, bảo vệ cụm 1, đầu mối nam Đồng Cam cho biết, mỗi ngày tại đây có khoảng trên 40 người vào Hòn Hàn đào vàng. Dân khai thác vàng ở đây hầu hết là người ở tỉnh Bắc Giang, Thái Nguyên và một số người dân địa phương thuộc các huyện Tây Hòa, Sơn Hòa, Sông Hinh. Các đối tượng khai thác vàng sử dụng hóa chất xianua độc hại và cả thuốc nổ để phục vụ cho việc khai thác làm ảnh hưởng đến môi trường xung quanh, tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh trật tự, an toàn lao động.

Kênh đập Đồng Cam, nơi các đối tượng đào đãi vàng làm ảnh hưởng nghiêm trọng môi trường, cuộc sống của người dân

Ông Thái An Nam, Phó chủ tịch UBND xã Sơn Thành Đông cho biết: Chúng tôi phối hợp với huyện thành lập các tổ tuần tra truy quét nhưng tình hình vẫn chưa ngăn chặn triệt để. Xã Sơn Thành Đông cũng phối hợp với tổ kiểm tra liên ngành khai thác, chế biến khoáng sản huyện việc để san lấp xong 14 hầm mà các đối tượng đã đào để khai thác vàng trái phép tại Hòn Hàn. Tuy nhiên, ngay sau đó, các đối tượng ngang nhiên hoạt động trở lại với mức độ hết sức nghiêm trọng. Các đối tượng làm cả đêm ngày, khi lực lượng phát hiện tổ chức kiểm tra thì chúng bỏ chạy vào làng và trốn tại các vùng giáp ranh thuộc địa phận xã Sơn Thành Tây nên cơ quan chức năng rất khó quản lý…

Ông Ngô Văn Đoan, Trưởng phòng Tài nguyên – Môi trường huyện Tây Hòa cho biết, tổ kiểm tra liên ngành khai thác, chế biến khoáng sản huyện phối hợp với UBND xã Sơn Thành Đông liên tục kiểm tra, truy quét ở khu vực Hòn Hàn nhưng tình trạng khai thác vàng trái phép vẫn chưa được xử lý dứt điểm. Qua kiểm tra, tại hiện trường, thu được các dụng cụ đánh thuốc nổ để đào hầm gồm: 1 kíp nổ điện; 0,1 kg thuốc nổ TNT; 4 viên pin tiểu; 1 muổng để tra thuốc nổ; 8 cuộn dây màu 1 ly để kích hoạt kíp nổ…

Bãi vàng Hòn Hàn đã có từ lâu, huyện Tây Hòa cùng các cơ quan chức năng của tỉnh nhiều lần tổ chức truy quét nhưng mọi việc vẫn đâu lại vào đấy. Người dân địa phương rất bức xúc khi công việc làm nương rẫy của mình bị đảo lộn, tình hình mất an ninh trật tự lại tiếp diễn, nạn phá hoại hoa màu, vào các trang trại sản xuất của người dân địa phương lấy đồ lại xảy ra và rừng Hòn Hàn bị băm nát do những người khai thác vàng trái phép.

Một người dân địa phương cho biết, hàng ngày tại Hòn Hàn, chúng dùng thuốc nổ bắn từ 5 đến 7 lần, mỗi quả thuốc nổ TNT khoảng 0,5 lạng. Thời gian nổ mìn để khai thác vàng vào khoảng từ 9 giờ đến 10 giờ30 sáng và từ 21 giờ đến 23 giờ hàng ngày. Chúng tôi biết nhưng không dám ngăn cản, vì không đủ lực lượng và sợ bị trả thù, hành hung. Có nhiều lần những đối tượng khai thác vàng trái phép kéo xuống trạm bảo vệ đập nam Đồng Cam dọa anh em bảo vệ…

Quan sát tại khu vực Hòn Hàn, chúng tôi thấy có nhiều tấm bảng xi măng ghi chữ nghiêm cấm khai thác khoáng sản trái phép nhưng nó lại vô tình báo hiệu có vàng và người khai thác vàng trái phép lại cứ tiếp tục đổ xô đến bãi vàng khai thác. Huyện Tây Hòa cùng các cơ quan chức năng của tỉnh nhiều lần tổ chức truy quét nhưng mọi việc vẫn đâu lại vào đấy.

Ông Trần Tiến Anh, Giám đốc công ty TNHH MTV Thủy nông Đồng Cam bức xúc nói: Tình trạng khai thác, nổ mìn đào hầm vàng với quy mô lớn cả ngày lẫn đêm, gây mất trật tự an ninh, phá vỡ môi trường và nguy cơ sạt lở núi đổ ập xuống công trình thủy lợi Đồng Cam. Hòn Hàn có độ dốc rất cao, nằm ngay miệng đập, nếu cứ khai thác và nổ mìn trái phép như vậy khu vực đầu mối Đồng Cam sẽ bị bồi lấp và nếu không kịp thời ngăn chặn, chính quyền địa phương không “mạnh tay” xử lý triệt để thì trong mùa mưa lũ sắp tới, hệ thống đất cát của Hòn Hàn sẽ trôi xuống đập Đồng Cam, ảnh hưởng trực tiếp đến kênh nam và việc tưới tiêu cho 28.000ha hoa màu của bà con các địa phương Tây Hòa, Đông Hòa, Phú Hòa, TP Tuy Hòa. Nguy hiểm hơn, hóa chất xianua cực độc đổ ra dòng sông Ba gây sẽ ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng lớn đến môi trường xung quanh.

Nếu tình trạng khai thác vàng trái phép tại Hòn Hàn không ngăn chặn quyết liệt thì hậu quả xảy ra rất khó lường. Tác hại đó sẽ bức tử những cánh đồng và sông Ba tiếp tục gánh chịu hậu quả, ảnh hưởng đến vấn đề an ninh lương thực và an sinh xã hội của tỉnh, trong khi đó sông Ba là mạch sống cho hàng ngàn gia đình phía hạ lưu. Có ngăn chặn được tình trạng khai khác vàng trái phép tại Hòn Hàn không? Câu hỏi đó chúng tôi xin chuyển đến các cơ quan có chức năng của Phú Yên.

Bài và ảnh: KIM CHI