Hà Giang: Nhưng bất cập trong quản lý khoáng sản vàng

Cho đến nay, tài liệu địa chất về các điểm quặng vàng còn sơ sài, phần lớn được phát hiện và điều tra trong quá trình đo, vẽ bản đồ địa chất tỷ lệ 1/50 nghìn. Ngoài điểm vàng sa khoáng Tiên Kiều (Bắc Quang) được phát hiện, khai thác từ lâu và đã được tìm kiếm, thăm dò, đánh giá trữ lượng có thể khai thác quy mô nhỏ thì các điểm còn lại đều có quy mô nhỏ, ít triển vọng. Tuy nhiên, kết quả phân tích gần đây của Trung tâm phân tích thí nghiệm địa chất (Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam), các mẫu quặng lấy tại điểm mỏ Pá Thay xã Linh Hồ (Vị Xuyên) có hàm lượng vàng 152 g/tấn quặng, vượt rất xa chỉ tiêu khai thác công nghiệp. Điều này cho thấy cần đầu tư khảo sát, điều tra, thăm dò với quy mô, tỷ lệ thích hợp để đánh giá đúng tiềm năng, trữ lượng vàng tại các mỏ, điểm mỏ trên địa bàn tỉnh. Vừa qua, Sở Công thương phối hợp với cơ quan chức năng Trung ương tiến hành quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng quặng vàng, đồng và xây dựng phương án quản lý hoạt động khai thác vàng. Căn cứ Quyết định 11/2008/QĐ-BCT của Bộ trưởng Bộ Công thương phê duyệt Quy hoạch phân vùng thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng quặng vàng, đồng, niken, molipden đến năm 2015, có xét đến 2025, toàn bộ các điểm vàng trên địa bàn tỉnh Hà Giang không thuộc danh mục dự án đầu tư khai thác, chế biến quy mô công nghiệp; có 1 điểm vàng sa khoáng Tiên Kiều (Bắc Quang) đã được nghiên cứu, đánh giá trữ lượng và tài nguyên dự báo cấp C2, P1. Luật khoáng sản quy định những điểm vàng đã được điều tra, đánh giá, không nằm trong quy hoạch của Chính phủ, nếu đưa vào quy hoạch khoáng sản, thẩm quyền cấp phép thuộc UBND tỉnh. Do chưa có quy hoạch cụ thể, chính quyền một số địa phương buông lỏng quản lý nên tình trạng người dân khai thác trái phép, lén lút tại các điểm vàng liên tục xảy ra, có lúc, có nơi tình hình trở lên phức tạp, gây mất trật tự an toàn xã hội trên địa bàn. Năm vừa qua, tại khu vực núi Pá Thay, tình trạng khai thác vàng trái phép liên tục diễn ra, mỗi ngày có hàng trăm người dân kéo nhau lên núi đào đá, khai thác vàng. Cơ quan chức năng huyện Vị Xuyên huy động lực lượng chốt chặn ở các đường mòn lên núi nhưng cũng rất khó kiểm soát tình hình, khó ngăn được dòng người khai thác vàng trái phép. Tại khu vực xã Ngọc Linh, có giai đoạn hàng chục hộ dân ồ ạt đưa máy xúc, mua máy bơm đào ruộng, đào đất vườn tìm vàng; các dòng suối, thửa ruộng màu mỡ bị lật tung bởi nạn vàng tặc. Giải quyết vấn nạn trên, UBND tỉnh chỉ đạo tăng cường công tác quản lý tài nguyên, khoáng sản, nhất là khoáng sản quý, hiếm, có giá trị cao; yêu cầu các cấp, các ngành đẩy mạnh thực hiện các biện pháp ngăn chặn triệt để, xử lý nghiêm các trường hợp khai thác vàng sa khoáng trái phép; khẩn trương lập quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản vàng làm cơ sở thực hiện quản lý, cấp phép thăm dò, khai thác các điểm mỏ này. UBND tỉnh Hà Giang tạm thời giao 11 doanh nghiệp phối hợp với chính quyền các huyện có khoáng sản vàng, các ngành chức năng quản lý, tiến hành lập thủ tục xin cấp phép thăm dò, khai thác các mỏ, điểm mỏ vàng theo Luật Khoáng sản. Tuy nhiên, ở một số điểm mỏ trên địa bàn xã: Đồng Tiến, Thượng Bình, Việt Hồng, Tiên Kiều (Bắc Quang), Linh Hồ, Bạch Ngọc (Vị Xuyên)...các doanh nghiệp đã tiến hành thăm dò, khai thác kéo theo nhiều tổ chức, cá nhân bên ngoài cũng nhảy vào khai thác trái phép. Hoạt động của các tổ chức, cá nhân trên đều vi phạm nghiêm trọng Luật Khoáng sản và các quy định hiện hành, trái chủ trương, chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh. Xin nhắc lại, việc thăm dò, khai thác khoáng sản vàng chỉ được thực hiện khi chủ đầu tư được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp phép thăm dò đối với dự án phải thăm dò và UBND tỉnh cấp phép khai thác đối với dự án khai thác. Các văn bản chỉ đạo, quyết định của Tỉnh ủy, UBND tỉnh vừa qua không phải là quyết định cho phép thăm dò hoặc khai thác vàng mà chỉ là tạm giao quyền quản lý cho các doanh nghiệp đối với các mỏ, điểm mỏ nhằm ngăn chặn tình trạng khai thác khoáng sản vàng trái phép. Việc UBND tỉnh tạm giao cho 11 doanh nghiệp quản lý các mỏ vàng nhằm tránh tình trạng khai thác trái phép như thời gian vừa qua. Tuy nhiên, các doanh nghiệp lại không đáp ứng thiện trí đó. Ngay khi có văn bản tạm giao, các doanh nghiệp đã tổ chức lực lượng, máy móc vào khu vực có mỏ vàng, triển khai hoạt động khai thác. Điều này đã tạo sự bức xúc trong nhân dân, người dân vùng có mỏ thấy doanh nghiệp khai thác được, họ cũng nhảy vào khai thác nên tình hình càng trở lên phức tạp, có lúc nằm ngoài tầm kiểm soát. Và những khu vực có mỏ vàng hiện tình trạng vẫn hết sức nóng bỏng, xung đột giữa người dân khai thác vàng trái phép và công nhân các doanh nghiệp thường xảy ra. Bên cạnh đó, các tay "anh, chị" đã nhảy vào bãi vàng, xúi giục người dân chống lại sự vào cuộc của cơ quan chức năng... Với diễn biến phức tạp như vậy, trên địa bàn Hà Giang không biết đến bao giờ bình yên mới trở lại các vùng có điểm mỏ, mỏ vàng./ .