Giải quyết vướng mắc, xây dựng nông thôn mới bền vững

Phát triển hạ tầng nông thôn tạo điều kiện đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, góp phần xây dựng nông thôn mới bền vững. Ảnh: Thái Hiền

Chuyển biến rõ rệt, hiệu quả rõ nét

Theo báo cáo của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, sau 5 năm thực hiện các tiêu chí Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng NTM đã đạt kết quả tích cực, tạo sự chuyển biến rõ rệt. Một số tiêu chí đạt cao như quy hoạch (98,74%), an ninh trật tự (93,7%), điện (82,38%), giáo dục (77,86%), thủy lợi (61,37%), thu nhập (56,48%)... Tỷ lệ hộ nghèo khu vực nông thôn giảm bình quân 1,84%/năm. Tỷ lệ hộ nghèo ở các huyện nghèo giảm từ 50,07% năm 2011 xuống còn dưới 28% năm 2015. Riêng những xã đã đạt tiêu chí NTM, mức thu nhập bình quân đầu người tăng từ 16 triệu đồng năm 2011 lên 28,4 triệu đồng năm 2015...

Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho biết, Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng NTM được tiến hành trong hoàn cảnh rất đặc biệt, lần đầu tiên thực hiện tổng thể trên 70% lãnh thổ, tại gần 9.000 xã và 600 huyện của 63 tỉnh, thành phố. Chương trình được lượng hóa bằng 19 nhóm tiêu chí và diễn ra trong bối cảnh cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu đang hết sức khốc liệt. Đáng mừng là đã có sự chuyển biến tích cực trong nhận thức của cả hệ thống chính trị về vấn đề này.

Chúng ta đã huy động được trên 1 triệu tỷ đồng đầu tư cho khu vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn và chính sự đầu tư lớn này đã mang lại kết quả rõ rệt. Bộ trưởng lấy ví dụ ở góc độ giao thông nông thôn, 5 năm vừa qua, cả nước đã hoàn thành được một khối lượng lớn hơn 5 lần giai đoạn 2001-2010. Đã xuất hiện thêm 20 nghìn mô hình sản xuất nông nghiệp. Năm 2016, Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng nề của thiên tai, nhưng sau đó phục hồi nhanh. Bằng chứng là 9 tháng đầu năm, xuất khẩu ở lĩnh vực nông sản đạt 26,4 tỷ USD, con số này cuối năm 2016 dự kiến ở vào mức cao nhất là 31 tỷ USD. Đây là những bằng chứng trong bước tiến về sản xuất.

Phát huy lợi thế, giải quyết vướng mắc trong xây dựng nông thôn mới

Đào tạo nghề giúp nông dân có công việc ổn định là hướng xây dựng nông thôn mới thiết thực. Ảnh: Thái Hiền

Bên cạnh những kết quả đạt được, ĐBQH cũng đã nêu lên những bất cập, vướng mắc trong quá trình thực hiện. Theo ĐB Nguyễn Ngọc Phương (Đoàn Quảng Bình), một số tiêu chí đưa ra còn gây lãng phí nguồn lực, như tiêu chí về chợ, trung tâm bưu điện… Thực tế, không ít chợ xây xong nhưng không được sử dụng hiệu quả, trong khi các thiết chế văn hóa như: Trường học, trạm y tế, nhà văn hóa ở từng thôn, bản lại thiếu kinh phí đầu tư.

Đã có tình trạng nhiều xã chạy theo thành tích, huy động quá sức dân đóng góp xây dựng NTM. Ngay trong báo cáo kết quả giám sát cho thấy, hiện có 53/63 tỉnh, thành phố có nợ về xây dựng NTM, chủ yếu là nợ xây dựng cơ bản. Về vấn đề này, ĐB Nguyễn Tuấn Anh (Đoàn Bình Phước) đề nghị, cần điều tra, công bố đầy đủ tình trạng nợ xây dựng NTM của các xã cũng như số hộ nông dân bị huy động quá sức, lâm vào tình trạng khó khăn; có đánh giá cụ thể về việc chi tiêu ngân sách cho chương trình cũng như tác động của nó đến tình trạng ngân sách chung.

Nêu những điểm nghẽn trong tái cơ cấu nông nghiệp, ĐB Võ Kim Cự (Đoàn Hà Tĩnh) cho rằng, tiêu thụ là mệnh lệnh của sản xuất, nhưng chưa được tận dụng cao. Hình thái tổ chức sản xuất nông nghiệp hiện còn manh mún, tự cung tự cấp, thậm chí có quy mô siêu nhỏ. Hiện chỉ có 1% doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Điều này đồng nghĩa, nông dân sẽ thiếu người lo giống, công nghệ, tiêu thụ sản phẩm… Để tháo gỡ những khó khăn này, ĐB Võ Kim Cự đề nghị, cần kiên trì với sự ra đời, phát triển của các tổ hợp tác, hợp tác xã, liên hợp tác xã, nhằm phát triển thành các doanh nghiệp và tổng công ty theo Nghị quyết 35/NQ-CP của Chính phủ.

Còn ĐB Nguyễn Quốc Bình (Đoàn Hà Nội) phân tích: "Tái cơ cấu nông nghiệp thực chất là thay đổi tập quán canh tác người dân, trong đó quan trọng nhất là chuyển từ lao động thủ công sang lao động quy mô hóa, hiện đại hóa. Người dân không thể tự làm mà phải cần đến doanh nghiệp. Do đó, việc đề ra các cơ chế chính sách và hệ thống pháp luật đủ mạnh nhằm thu hút thực sự các doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp cần được xem xét là nội dung chính, đòn bẩy về tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng NTM". Ở khía cạnh khác, ĐB Nguyễn Thị Lan (Đoàn Hà Nội) nhấn mạnh đến việc chú trọng và ưu tiên cho đào tạo nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao về khoa học, công nghệ, tạo nên sự đột phá và là đòn bẩy cho quá trình tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng NTM.

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường khẳng định, những hạn chế, kiến nghị nêu ra trong quá trình giám sát của Quốc hội, ý kiến đóng góp của ĐBQH là căn cứ để các cấp, ngành từ trung ương tới địa phương tìm ra giải pháp trong thời gian tới. Liên quan đến số nợ xây dựng NTM là 15 nghìn tỷ đồng, Bộ trưởng chia sẻ, thời điểm giám sát là cuối năm 2015, khi đó ở 2 khu vực Đồng bằng sông Hồng và khu vực Đồng bằng Bắc Trung Bộ đang có phong trào xây dựng NTM rất cao và phần lớn đang trong thời kỳ hoàn thiện công trình, hồ sơ... chưa thanh quyết toán được. Nhưng đến thời điểm hiện tại, khu vực này đã giải quyết một phần rất lớn về nợ đọng, đơn cử như Bắc Ninh đã cơ bản giải quyết xong số nợ 1.600 tỷ đồng.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, xây dựng NTM gắn với tái cơ cấu nông nghiệp phải là một nội hàm trong tái cơ cấu kinh tế. Đây phải được xem là dư địa phát triển, không gian phát triển của đất nước, là lợi thế cạnh tranh với thị trường thế giới. Chúng ta có nguồn nhân lực tốt, có những sản phẩm nông nghiệp cạnh tranh tốt, đây là trụ đỡ của nền kinh tế quốc gia. Và chúng ta phải tập trung đầu tư nhiều hơn nữa cho khu vực này để khai thác tốt tiềm năng lợi thế phát triển đất nước…

Thanh Hải