Giấc mơ 'NATO Arab' của ông Trump

Khi Tổng thống Donald Trump đến Riyadh vào cuối tuần này, ông sẽ đưa ra viễn cảnh về kiến trúc an ninh khu vực mới mà các quan chức Nhà Trắng gọi là “NATO Arab”. Đây là một phần trong kế hoạch nhằm mở ra cuộc chiến chống khủng bố ở khu vực và đẩy lùi Iran. Ngoài ra, ông Trump cũng sẽ công bố một trong những thương vụ vũ khí lớn nhất trong lịch sử.

Tổng thống Donald Trump (phải) tiếp Phó Hoàng Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman
tại Nhà Trắng hồi tháng 3. Ảnh: Guardian

Kế hoạch từ trong trứng nước

Phía sau hậu trường, chính quyền Tổng thống Trump và Saudi Arabia đã có các cuộc đàm phán mở rộng, dẫn đầu là cố vấn cao cấp Nhà Trắng, Jared Kushner và Phó Hoàng Thái tử Saudi Arabia Mohammed bin Salman.

Các cuộc thảo luận bắt đầu ngay sau cuộc bầu cử tổng thống, vốn đưa ông Trump lên nắm quyền ở Nhà Trắng. Khi đó, ông Mohammed đã cử một phái đoàn đến gặp ông Kushner và các quan chức khác của Tổng thống đắc cử Trump tại Tòa tháp Trump ở New York. Sau nhiều năm thất vọng với chính quyền Tổng thống Barack Obama, giới lãnh đạo Saudi Arabia hăng hái tìm kiếm một cơ hội mới để tiến gần hơn nữa với Mỹ. Một quan chức Nhà Trắng cho rằng: “Họ sẵn sàng đặt cược vào ông Trump và Mỹ”.

Các quan chức Nhà Trắng nói rằng, trong cuộc họp đó và trong cuộc họp tiếp theo 3 tuần sau đó, Saudi Arabia mong muốn mối quan hệ mở rộng hơn giữa hai nước và đưa ra các dự án khác nhau để tăng cường hợp tác an ninh, kinh tế và đầu tư. Nhóm chiến dịch của ông Trump đã trao cho Riyadh danh sách các ưu tiên của tổng thống đắc cử, kêu gọi quốc gia này đẩy mạnh các hành động để chống chủ nghĩa cực đoan Hồi giáo, tăng cường cuộc chiến chống lại IS và chia sẻ gánh nặng cho an ninh khu vực.

Mỹ muốn chia sẻ gánh nặng an ninh

Ý tưởng về một “NATO Arab” được bàn trong nhiều năm - và luôn có sự ủng hộ mạnh mẽ của Saudi Arabia - nhưng cho đến nay chưa bao giờ được chính phủ Mỹ công nhận một cách công khai.

Các quan chức cho biết, khái niệm này phù hợp với 3 mục tiêu chính trong khung chính sách đối ngoại “Ưu tiên người Mỹ” của ông Trump: khẳng định vai trò lãnh đạo của Mỹ trong khu vực, chuyển gánh nặng tài chính an ninh cho các đồng minh và mang việc làm về cho người Mỹ (thông qua việc bán vũ khí hạng nặng). Tổng thống Trump đang tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi làm thế nào mà Mỹ cuối cùng có thể bàn giao trách nhiệm an ninh trong khu vực cho các quốc gia ở đó.

Dự án “NATO Arab”, ngoài Saudi Arabia còn có các nước như Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Ai Cập và Jordan. Và Mỹ chỉ đóng vai trò tổ chức, hỗ trợ và ở ngoài liên minh. Nhà Trắng thừa nhận, hiện vẫn còn nhiều chi tiết về “NATO Arab”, như cách thức liên minh mới sẽ hoạt động như thế nào, cần được giải quyết. Mối lo khác nữa là các quốc gia trong khu vực có truyền thống lịch sử tranh cãi và luôn bất đồng về những vấn đề chính, gồm cả vấn đề Syria. Ai Cập từng nỗ lực thiết lập một lực lượng chiến đấu Arab chung nhưng thất bại do những tranh cãi giữa các quốc gia liên quan.

Nhưng “NATO Arab” có thể thành công khi đây là mục tiêu mà Mỹ tìm kiếm trong nhiều năm để có thể san sẻ bớt gánh nặng an ninh. Ngoài ra, ý tưởng này cũng chính là gói vũ khí khổng lồ mà Mỹ muốn bán cho Saudi Arabia, một thương vụ mà Tổng thống Trump sẽ thông báo khi đến Riyadh lần này. Các chi tiết cuối cùng vẫn đang được bàn đến, nhưng các quan chức cho biết, gói thỏa thuận này lên đến hơn 200 tỷ USD.

Khả Anh