Gắn trách nhiệm người đứng đầu trong xử lý các dự án thua lỗ

Tại mỗi dự án thua lỗ, sẽ phải phân công, gắn trách nhiệm cá nhân lãnh đạo cụ thể, đánh giá kết quả hằng năm, nếu ai không đảm trách được nhiệm vụ, sẽ thay thế, không để kéo dài tình trạng “cha chung không ai khóc”.

“Căn bệnh” chung của các dự án thua lỗ

Theo nhận định của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, những sai phạm trong quá trình đầu tư, vận hành của 12 dự án thua lỗ có cả yếu tố khách quan và chủ quan, tuy nhiên, thẳng thắn nhìn nhận, nguyên nhân chủ quan là chính. “Căn bệnh” chung của 12 dự án là khi lập, phê duyệt dự án, chủ đầu tư thực hiện rất nhanh nhưng khi tổ chức triển khai thì trì trệ, phát sinh nhiều vướng mắc với các nhà thầu, kéo dài thời gian thi công, dẫn đến phải điều chỉnh tổng mức đầu tư (TMĐT) tăng gần 50%. Có những dự án đến bây giờ vẫn chưa làm xong (dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Nhà máy Gang thép Thái Nguyên - Tisco). Vốn vay quá lớn, trả lãi cộng các chi phí tài chính, chi phí định giá,… khi khấu hao không thể chịu nổi. Các dự án này lúc lập phương án đầu tư, sản xuất, kinh doanh, đã “vẽ” ra các thông số kỹ thuật đầu vào rất thấp, thêm vào đó, tính toán phương án đầu ra với thông số rất cao để tăng tính khả thi. Tuy nhiên, thực tế đi vào vận hành đã cho kết quả ngược lại, chi phí đầu vào bị đội lên rất cao, còn đầu ra thì thấp, gây thua lỗ nặng.

Sau khi Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập Ban Chỉ đạo xử lý các dự án yếu kém ngành Công thương do Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ là Trưởng ban, Ban Chỉ đạo đã trực tiếp khảo sát tại chín trong số 12 dự án; Trưởng Ban Chỉ đạo đã ký ban hành 31 thông báo, văn bản, giao 189 nhiệm vụ cho các bộ, ngành. Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ kiểm tra, các đơn vị đã hoàn thành 122 nhiệm vụ, tình hình cơ bản chuyển biến tích cực.

Theo Thứ trưởng Công thương Hoàng Quốc Vượng, thông tin cập nhật đến ngày 5-7, bốn nhà máy sản xuất phân bón của Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) đang hoạt động bình thường trở lại, bước đầu có hiệu quả tốt. Hai nhà máy Đạm Ninh Bình và Hà Bắc đã đạt 70 đến 80% công suất, cao nhất từ trước đến nay, còn hai nhà máy DAP Lào Cai và Đình Vũ cũng tìm cách đa dạng hóa sản phẩm, 64% sản lượng DAP có chất lượng tốt. Tại dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của Tisco, Tổng thầu MCC đã tính toán và gửi lại cho Tisco báo giá các vật tư, thiết bị còn thiếu và đảm nhiệm phần xây lắp còn lại khoảng 105 triệu USD (giá trị này vẫn nằm trong TMĐT 8.140 tỷ đồng đã được phê duyệt năm 2013). Vừa qua, tại dự án này, SCIC đã hoàn thành việc rút 1.000 tỷ đồng vốn góp khỏi dự án theo đúng quy định của pháp luật để bảo toàn vốn Nhà nước tại dự án.

Tổng Giám đốc Tổng công ty Thép Việt Nam (VnSteel) Nguyễn Đình Phúc cho biết: Ngày 15-6 vừa qua, MCC đã gửi văn bản thể hiện quan điểm tiếp tục hoàn thành dự án, mong muốn đảm nhận, hoàn thành phần xây dựng và lắp đặt chưa thi công của dự án theo hình thức EPC với dịch vụ tốt nhất và báo giá hợp lý nhất. Tisco đã đề nghị MCC cử giám đốc dự án và các chuyên gia đầu tháng 7 này có mặt tại Việt Nam để làm việc với Tisco, giải quyết dứt điểm các vướng mắc, dự kiến hoàn thành trong quý III này.

Tại dự án Nhà máy thép Việt - Trung (VTM) của VnSteel ở Lào Cai, về sửa đổi hợp đồng liên doanh, các bên đã thống nhất tiếp tục triển khai dây chuyền cán thép 500 nghìn tấn/năm; các hạng mục thu hồi kim loại từ xỉ thép, phát điện khí than lò cao TRT theo thỏa thuận. Đồng thời, không quy định cụ thể việc xuất khẩu quặng đối lưu than cốc trong hợp đồng, sẽ chấm dứt hợp đồng nguyên tắc về xuất khẩu quặng đối lưu than cốc mà phía VnSteel đã ký với Công ty gang thép Côn Minh (KISC) năm 2006. Về sửa đổi điều lệ công ty, đã thống nhất được về mô hình hoạt động phù hợp các quy định của pháp luật, VTM sẽ tiếp tục hoạt động theo mô hình Công ty TNHH hai thành viên trở lên.

Thay thế cán bộ yếu kém

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ biểu dương các đơn vị liên quan của VnSteel đã đàm phán thành công tại VTM, thay thành viên Hội đồng quản trị, chuyển sang mô hình mới, sáu tháng qua đã lãi 67 tỷ đồng, nếu VTM tiếp tục làm tốt, cuối năm nay hoặc đầu năm 2018 sẽ được đưa ra khỏi danh sách các dự án yếu kém. Đồng thời, Phó Thủ tướng phê bình nghiêm khắc lãnh đạo Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN), cần nghiêm túc kiểm điểm về việc các dự án không có tiến triển gì, thậm chí tình hình còn xấu đi. Xã hội đều bức xúc trước tình trạng các dự án thua lỗ, nhưng lãnh đạo PVN dường như coi đây không phải việc của mình.

Nhà máy nhiên liệu sinh học Bình Phước không chạy trở lại theo như cam kết trước đây, dự án ethanol Phú Thọ không có bất cứ chuyển biến nào, nhất là dự án Nhà máy xơ sợi Đình Vũ tình hình ngày càng xấu đi, Nhà máy đóng tàu Dung Quất (DQS) cũng không có động thái gì khả quan, việc bàn giao tàu 104 nghìn tấn kéo dài hơn một năm nay vẫn chưa xong. Sắp tới, vấn đề cơ cấu lại và xử lý các dự án yếu kém hết sức khó khăn, càng để kéo dài, càng khó xử lý.

Theo tinh thần kết luận của Bộ Chính trị, đã đưa ra hai mục tiêu: Thứ nhất, sớm giải quyết dứt điểm vướng mắc, chấm dứt tình trạng thua lỗ, khắc phục tối đa thiệt hại cho Nhà nước. Bộ Chính trị đã đưa ra ba mốc thời gian, năm 2017 các đơn vị hoàn thành phương án trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Năm 2018 xử lý căn bản yếu kém, thua lỗ tại các dự án, đến năm 2020, hoàn thành việc xử lý.

Thứ hai, xác định rõ trách nhiệm các tổ chức, cá nhân và xử lý nghiêm minh sai phạm trong quá trình đầu tư, thực hiện dự án. Hai việc này tuy khác nhau nhưng quan hệ mật thiết với nhau. Việc xử lý dự án thua lỗ, kém hiệu quả theo nguyên tắc của cơ chế thị trường, tôn trọng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các doanh nghiệp, Nhà nước kiên quyết không cấp thêm vốn vào các dự án nêu trên. Đồng thời, xử lý sớm, dứt điểm các tranh chấp, mâu thuẫn giữa chủ đầu tư và nhà thầu, nhất là các nhà thầu EPC; cơ cấu lại các dự án, doanh nghiệp theo hướng ưu tiên bán, thoái vốn cho các nhà đầu tư ngoài nhà nước, có thể thực hiện phá sản, giải thể đối với các dự án không có khả năng khắc phục, thu hồi tối đa tài sản của Nhà nước, hạn chế thất thoát và tác động tiêu cực đối với ngân sách và nền kinh tế. Bảo đảm công khai minh bạch, tăng cường trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân, nâng cao trách nhiệm người đứng đầu, quan tâm toàn diện quyền lợi người lao động, lưu ý khâu xử lý tài sản, nhất là giá trị sử dụng đất và quyền sử dụng đất…

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ yêu cầu, ngay sau cuộc họp, Vinachem, PVN và VnSteel đều phải kiện toàn Ban Chỉ đạo, Tổ công tác xử lý các dự án thuộc đơn vị mình, do Chủ tịch hoặc Tổng Giám đốc là Trưởng ban hoặc Tổ trưởng, báo cáo trực tiếp Ban Chỉ đạo Chính phủ về kết quả thực hiện định kỳ theo từng quý. Tại từng dự án, nhà máy thua lỗ, cũng phải thành lập tổ công tác, nhóm làm việc chuyên trách, đứng đầu là lãnh đạo công ty. Hằng năm, dựa trên cơ sở kết quả thực hiện, sẽ xem xét, đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ công tác, nghiêm khắc xử lý sai phạm ngay trong quá trình xử lý chứ không chỉ ở quá trình triển khai thực hiện dự án trước đây.

Phó Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công thương, căn cứ theo Kết luận của Bộ Chính trị, lấy ý kiến góp ý của các cơ quan liên quan, chậm nhất đến ngày 15-7 tới, phải hoàn thiện Đề án xử lý các dự án yếu kém, thể chế hóa bằng quyết định phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ; hoàn thiện dự thảo Quyết định của Trưởng Ban Chỉ đạo, giao nhiệm vụ cho các bộ, ngành, địa phương liên quan. Đồng thời, phân công các Thứ trưởng phụ trách, chịu trách nhiệm đối với từng dự án. Căn cứ theo ba mốc thời gian Bộ Chính trị nêu ra, trong quá trình thực hiện, dự án nào làm tốt, đủ điều kiện sẽ được đưa ra khỏi danh sách yếu kém. Các đơn vị kiểm toán, thanh tra, cơ quan điều tra sớm hoàn tất thanh tra tại dự án ngành hóa chất và một số đơn vị, làm rõ sai phạm, công bố kết quả kịp thời để có biện pháp xử lý nghiêm minh.

Đảng, Nhà nước, Quốc hội và đông đảo người dân hết sức quan tâm đến việc xử lý các dự án thua lỗ ngành công thương. Chính vì vậy, mỗi đơn vị, cá nhân liên quan cần coi đây là trách nhiệm nặng nề, thiết thực của mình. Thực tế cho thấy, các dự án này không phải là không có lối ra, quan trọng là xác định được con đường đúng để hành động. Nếu ai chây ỳ, không đảm đương được nhiệm vụ, Chính phủ sẽ kiên quyết thay thế, không thể để kéo dài tình trạng “cha chung không ai khóc” tại các dự án.

Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ:

Theo thống kê, tổng mức đầu tư của 12 dự án gần 63.611 tỷ đồng, nếu theo tỷ giá hiện tại đã lên tới gần 70 nghìn tỷ đồng, tương đương khoảng ba tỷ USD. Trong đó, vốn chủ sở hữu hơn 14.350 tỷ đồng, chỉ chiếm 22,56%, đầu tư chủ yếu bằng vốn vay (gần 75%). Tổng số lỗ lũy kế của 10 nhà máy đang sản xuất hoặc đã dừng sản xuất tới thời điểm cuối năm 2016 là hơn 16.126 tỷ đồng, trên tổng vốn chủ sở hữu của các nhà máy này còn lại gần 3.959 tỷ đồng, nhiều doanh nghiệp vốn chủ sở hữu âm.

MINH TRANG