Dự thảo luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi): Hai nhóm ý kiến về cơ quan giải quyết bồi thường

Báo cáo thẩm tra do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định trình bày. Ảnh: T.G

Dễ gây thiệt hại nếu luật không liệt kê

Sáng 27/10, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long thừa ủy quyền của Chính phủ đã trình bày tờ trình dự thảo sửa đổi các quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường nhà nước năm 2009, bổ sung phạm vi trách nhiệm bồi thường của Nhà nước để bảo đảm đồng bộ, thống nhất với quy định của Bộ luật, Luật liên quan. Báo cáo thẩm tra dự án Luật này, Ủy ban Pháp luật đề nghị cân nhắc các quy định của dự thảo để bảo đảm phù hợp với Hiến pháp và thống nhất với các đạo luật khác có liên quan. Hiến pháp năm 2013 quy định quyền được bồi thường là quyền hiến định và không bị giới hạn ở một lĩnh vực, một hành vi hay một trường hợp cụ thể nào. Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định “Nhà nước có trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi trái pháp luật của người thi hành công vụ gây ra theo quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước”. Như vậy, các trường hợp người thi hành công vụ có hành vi trái pháp luật gây thiệt hại mà không được liệt kê trong Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước sẽ không áp dụng được các quy định của Bộ luật Dân sự về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, dẫn đến quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân bị thiệt hại không được pháp luật bảo vệ đầy đủ.

Về việc giải quyết bồi thường, Ủy ban Pháp luật cho rằng cần bảo đảm tôn trọng sự thỏa thuận của các bên, không nên hành chính hóa thủ tục giải quyết bồi thường. Quyền yêu cầu bồi thường có thể được thực hiện kết hợp trong quá trình giải quyết khiếu nại hoặc trong quá trình tố tụng hình sự, tố tụng hành chính theo các luật khác có liên quan mà không nên hạn chế chỉ theo Luật này. Quan trọng là các bên phải thống nhất về các thiệt hại được bồi thường, mức bồi thường; việc xác định thiệt hại và chứng minh các thiệt hại phải rõ ràng, minh bạch, bảo đảm lợi ích của Nhà nước cũng như quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức bị thiệt hại. Việc cho phép kết hợp giải quyết bồi thường trong quá trình giải quyết khiếu nại hoặc trong quá trình tố tụng như quy định của Luật hiện hành sẽ tiết kiệm được thời gian, chi phí cho cả hai bên, đồng thời cũng phù hợp với quy định tại nhiều luật hiện hành như Luật Khiếu nại năm 2011, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 và Luật Tố tụng hành chính năm 2015.

Hai nhóm ý kiến

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, quy định về cơ quan giải quyết bồi thường trong dự thảo Luật đang có ý kiến khác nhau. Một nhóm ý kiến cho rằng, cần quy định cơ quan giải quyết bồi thường là cơ quan quản lý người thi hành công vụ gây thiệt hại như Luật hiện hành. Loại ý kiến thứ hai quy định theo hướng thu gọn số lượng cơ quan giải quyết bồi thường trong hoạt động quản lý hành chính, thi hành án và hoạt động điều tra trong tố tụng hình sự. Cơ quan giải quyết bồi thường là Tòa án và Viện kiểm sát thì giữ như Luật hiện hành.

Theo lãnh đạo Bộ Tư pháp, loại ý kiến thứ nhất sẽ gắn trách nhiệm giải quyết bồi thường với cơ quan quản lý người thi hành công vụ gây thiệt hại. Góp phần nâng cao trách nhiệm trong quản lý người thi hành công vụ của cơ quan nhà nước cũng như trách nhiệm công vụ của cán bộ, công chức… Tuy nhiên, nhà nước phải đầu tư kinh phí thường xuyên cho các cơ quan giải quyết bồi thường như báo cáo định kỳ 6 tháng và hàng năm, tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ giải quyết bồi thường... trong khi không phải cơ quan nào cũng phát sinh vụ việc và phải giải quyết bồi thường. Khó khăn trong việc xác định cơ quan giải quyết bồi thường dẫn tới chưa khắc phục được tình trạng đùn đẩy, né tránh trách nhiệm giải quyết bồi thường.

Luật được xây dựng theo loại ý kiến thứ hai sẽ giảm bớt số lượng cơ quan giải quyết bồi thường từ khoảng 28.000 xuống chỉ còn hơn 2.000 cơ quan; không làm xáo trộn tổ chức bộ máy các cơ quan nhà nước hiện hành vì không làm phát sinh bộ máy, biên chế; nâng cao trách nhiệm của cơ quan quản lý cấp trên trong việc quản lý, chỉ đạo, điều hành đối với cơ quan thuộc thẩm quyền quản lý của mình; khắc phục một bước tình trạng đùn đẩy, né tránh trách nhiệm giải quyết bồi thường. Hạn chế của việc xây dựng Luật theo nhóm ý kiến này sẽ không gắn trách nhiệm giải quyết bồi thường với cơ quan quản lý người thi hành công vụ gây thiệt hại; có thể làm phát sinh các thủ tục, hồ sơ giữa cơ quan gây thiệt hại và cơ quan giải quyết bồi thường.

Đa số ý kiến trong Ủy ban pháp luật đề nghị vẫn giữ mô hình cơ quan giải quyết bồi thường và bố cục như Luật hiện hành, đồng thời bổ sung quy định về trách nhiệm của cơ quan cấp trên trong việc hướng dẫn tổ chức thực hiện, thanh tra, kiểm tra các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc giải quyết bồi thường.

Công Tâm

Báo Gia đình và Xã hội cập nhật tin tức trong ngày liên tục, mới nhất