Doanh nghiệp Việt sang Singapore xuất khẩu gạo: Xóa điều phi lý

PGS.TS Dương Văn Chín, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Nông nghiệp Định Thành (Tập đoàn Lộc Trời) chia sẻ quan điểm với Đất Việt.

Tạo thị trường cạnh tranh, nâng cao chất lượng gạo

PV:- Mới đây, VCCI đề nghị bỏ “kinh doanh xuất khẩu gạo” ra khỏi Danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Lý do, gạo được xem là loại hàng hóa liên quan đến an ninh lương thực quốc gia, vì vậy các chính sách quản lý đặc thù liên quan gạo có thể là cần thiết. Tuy nhiên, pháp luật hiện hành đã có nhiều quy định để đảm bảo an ninh quốc gia, quốc phòng và các lợi ích công cộng liên quan đến sản phẩm gạo.

Do đó, yêu cầu về điều kiện đối với các doanh nghiệp xuất khẩu gạo để đảm bảo cho lợi ích công cộng là chưa phù hợp. Là một chuyên gia lâu năm trong ngành lúa gạo, ông có đồng tình với đề xuất của VCCI? Quan điểm của ông ra sao về vấn đề này?

PGS.TS Dương Văn Chín: - Đề xuất của VCCI rất hợp lý, nhưng theo tôi vẫn nên có các điều kiện quy định, nhưng chỉ cần quan tâm đến các yếu tố về mặt chất lượng như vùng nguyên liệu, địa chỉ nông dân, HTX cộng tác để trồng theo quy trình cụ thể. Để đảm bảo đó là hạt gạo sạch, không có dư lượng thuốc BVTV, kim loại nặng, đó là điều kiện cần phải có.

Còn những quy định mà cản trở quá trình sáng tạo của DN vừa và nhỏ thì tôi nghĩ nên hạn chế, loại bỏ bớt, như phải có kho chứa 5000 tấn không cần thiết, để khích lệ nhiều DN vừa và nhỏ cùng tham gia trồng lúa và lúa chất lượng cao, bán giá cao. Họ cũng được quyền đi tìm đơn vị mua giá cao để xuất khẩu, cũng như các DN lớn khác.

Còn các điều kiện như phải có vùng nguyên liệu bắt buộc vẫn phải có, chứ nếu như xuất khẩu gạo mà đi mua gạo trôi nổi bên ngoài, không biết các giống lúa được trồng ở đâu, phun thuốc như thế nào thì làm sao đảm bảo hạt gạo an toàn. Cho nên dứt khoát phải biết nông dân, HTX nào trồng lúa của mình, trồng giống đó là giống gì, quy trình như thế nào.

VCCI đề nghị bỏ “kinh doanh xuất khẩu gạo”

Hơn nữa, bây giờ phải khuyến khích các DN trồng các giống lúa có chất lượng gạo cao để xuất khẩu giá cao, đó mới yếu tố chính. Nên khuyến khích càng nhiều DN càng tốt, thỏa mãn nhu cầu nhiều quốc gia, nhiều vùng miền, dân tộc trên thế giới để thu được nhiều ngoại tệ.

Còn vấn đề an ninh lương thực thực sự chúng ta chỉ nên lo cách đây 2 thập niên, còn bây giờ chúng ta quá vững vàng trong vấn đề này.

Xu hướng các nước càng ngày càng giàu, thì họ ăn gạo càng ít đi, họ thích sử dụng các sản phẩm khác có chất lượng cao hơn, ví dụ các loại rau, quả, củ. Như vậy lượng gạo không cần quá lớn như trước đây, vì thế nên khuyến khích các DN xuất khẩu với giá trị gia tăng cao, để tăng ngoại tệ.

Phải làm sao để thống kê của VN không phải thống kê năm tới tôi xuất khẩu được 6 triệu tấn lúa, mà phải là tôi xuất khẩu thu được 4 tỷ USD từ gạo và các sản phẩm chế biến sâu từ hạt gạo, lúc đó ý nghĩa sẽ nhiều hơn.

PV:- Trước đây, đã rất nhiều chuyên gia chỉ ra thực trạng các DN xuất khẩu nhỏ và vừa không thể đáp ứng điều kiện như kho chuyên dùng với sức chứa tối thiểu 5.000 tấn, cơ sở xay sát đạt công suất tối thiểu 10 tấn thóc/giờ, nên kết quả là phải đóng cửa.

Đã có trường hợp Công ty Cỏ May, Đồng Tháp phải lập một công ty nhập khẩu Cỏ May ở Singapore để nhập chính gạo của Cỏ May qua đơn vị được ủy thác. Rồi từ công ty “con” tại Singapore, các sản phẩm gạo của Cỏ May được chuyển vào các kênh bán lẻ tại nước này. Họ phải trả chi phí ủy thác 40 đồng/kg gạo cho đơn vị được ủy thác.

Việc đưa gạo ra khỏi ngành kinh doanh có điều kiện, theo ông, nó có tạo cơ hội cho các DN vừa và nhỏ hiện nay rộng đường tham gia vào việc xuất khẩu. Đồng thời, xóa bỏ thế độc quyền của các ông chủ lớn trong ngành xuất khẩu gạo, tạo nên một thị trường kinh doanh cạnh tranh hay không? Vì sao ạ?

PGS.TS Dương Văn Chín: - Tôi nghĩ đây sẽ là cơ hội lớn để cho các DN vừa và nhỏ thỏa sức phát triển, thậm chí nhiều chủ DN có bạn bè, những cơ quan đối tác ở nước ngoài họ mua gạo ít nhưng chấp nhận mua gạo với giá cao.

Có thể lượng gạo xuất không lớn, chỉ một vài trăm tấn, một vài nghìn tấn, nhưng giá trị lớn, hàng trăm DN làm được thì cộng lại doanh số mới thấy lớn. Nên tạo điều kiện cho các DN vừa và nhỏ xuất khẩu các loại gạo đặc sắc chính bản thân họ tìm được thị trường, bán được giá cao.

Ví dụ một DN nhỏ có được một vùng nguyên liệu hợp tác với HTX, nông dân, có lúa đảm bảo trong kho tốt rồi thì họ có thể hợp tác với một nhà máy nào đó trà lúa, không nhất thiết bản thân họ phải có nhà máy trà lúa. Họ chỉ việc đóng bao bì, nhãn mác đẹp để xuất khẩu với thương hiệu của họ, hàng trăm DN mà làm được chuyện này thì vẫn là hạt gạo VN.

DN nào nổi lên xuất khẩu được 500.000 tấn- 700.000 tấn gạo chất lượng cao thì thương hiệu của DN sẽ trở thành thương hiệu gạo quốc gia. Phải từ những DN, từ những thương hiệu lớn có uy tín thì mới hình thành được thương hiệu gạo quốc gia.

Khi hỗ trợ các DN vừa và nhỏ phát triển thì trên thị trường xuất khẩu gạo không chỉ còn Tổng công ty lương thực miền Bắc, Tổng công ty lương thực miền Nam, ký hợp đồng xuất khẩu theo dạng Chính phủ với chính phủ, lúc đó trăm hoa đua nở, nhiều DN cùng tham gia xuất khẩu.