Doanh nghiệp tặng xe có phải hình thức 'hối lộ công khai'?

Sự việc Bí thư Thành ủy Đà Nẵng Nguyễn Xuân Anh tính khởi kiện chuyên trang điện tử Văn nghệ trẻ (Báo Văn nghệ) vì có bài đăng cho rằng ông Xuân Anh đi xe biển xanh giả đang gây xôn xao dư luận. Cán bộ Văn phòng Thành ủy Đà Nẵng đưa ra nhiều bằng chứng cho thấy xe biển xanh, cụ thể là xe Toyota biển 43A - 299.99 là xe do Văn phòng Thành ủy quản lý và phân công phục vụ Bí thư Thành ủy. Nhưng một tình tiết đáng lưu ý là nguồn gốc chiếc xe này do một doanh nghiệp tặng trước đó (hóa đơn mua xe ghi giá xe 1,182 tỷ). Ngoài Thành ủy, hiện Văn phòng UBND TP.Đà Nẵng cũng đang quản lý và sử dụng 4 xe công khác đều do doanh nghiệp tặng.

Xe biển số 43A-299.99 của Văn phòng Thành ủy Đà Nẵng được doanh nghiệp tặng. Ảnh: Đình Thiên

Cũng đang ồn ào là việc một doanh nghiệp muốn tặng xe cho tỉnh Cà Mau. Cụ thể, Công ty TNHH Xây dựng Thương mại - Du lịch Công Lý (phường 8, TP.Cà Mau) định tặng Tỉnh ủy và UBD tỉnh Cà Mau 2 xe sang trị giá hơn 6 tỷ đồng. Ông Giám đốc Công ty cho biết, do đường sá ở Cà Mau quá xấu nên ông muốn tặng một “cặp” xe cho Tỉnh ủy một chiếc, UBND tỉnh một chiếc. Ông này cũng phân bua rằng nếu muốn “đi cửa sau” thì cần gì ồn ào như thế này.

Tuy nhiên một tờ báo thông tin, sau khi tặng Tỉnh ủy và UBND tỉnh Cà Mau 2 chiếc xe sang trị giá trên 6 tỷ đồng, Công ty Công Lý được cơ quan chức năng tỉnh này “nương tay” đối với một số dấu hiệu sai phạm, khiến dư luận bức xúc.

Chưa rõ có mối quan hệ nào giữa việc “nương” của cơ quan thuộc tỉnh Cà Mau với chủ nhân của 2 chiếc xe sang kia không nhưng trước đó, tháng 8.2016 tỉnh Ninh Bình đã phải “nói không” với 3 chiếc xe tiền tỷ do Công ty Cổ phần Đầu tư Xây dựng và Thương mại Hoa Lư (tại huyện Nho Quan, Ninh Bình) tặng.

Tìm kiếm trên internet cụm từ “doanh nghiệp tặng xe” sẽ còn nhiều kết quả thú vị. Không chỉ địa phương, các bộ ngành cũng nhận xe từ doanh nghiệp… Tuy nhiên, đến nay, chưa có số liệu chính thức (được công bố) về những doanh nghệp “yêu mến” cơ quan nhà nước nên tặng quà, cụ thể là xe ô tô. Nhưng kết quả tìm kiếm cho thấy, thường là doanh nghiệp trong tỉnh (hoạt động tại địa bàn tỉnh) tặng xe cho tỉnh. Có lẽ do gần gũi nên nảy sinh tình cảm, thấu hiểu nỗi khó khăn?

Một trong 2 chiếc xe do doanh nghiệp tặng cho tỉnh Cà Mau. Ảnh: PLO

Lật lại sử xưa, có thể thấy, các triều đại phong kiến nước ta đều rất chú ý đến việc không để quan lại địa phương chịu ảnh hưởng khi “thực thi công vụ tại địa phương đó”. Quốc triều hình luật (Luật Hồng Đức) thời nhà Lê có những quy định khá rõ ràng: Quan lại không được lấy vợ, kết làm thông gia với người ở nơi mình cai quản; không được tậu đất, vườn ruộng, nhà tại nơi cai quản… Cụ thể: Chương Hộ hôn có quy định “các quan ty ở trấn ngoài mà lấy đàn bà con gái ở trong hạt mình, thì xử phạt 70 trượng, biếm ba tư (một hình thức làm hạ thấp tư cách của người bị phạt) và bãi chức”.

Luật công chức Nhật Bản cũng không cho phép công chức nhận tiền, hàng hóa hay bất động sản từ một bên hưởng lợi. Trong đó “bên hưởng lợi” được xác định rất rõ ràng. Ví như đối với công chức xử lý việc cấp phép thì “bên hưởng lợi” là tổ chức kinh doanh hoặc cá nhân tiến hành hoạt động kinh doanh cần được cấp phép…

Trở lại với căn cứ pháp lý về việc địa phương nhận quà tặng, Quyết định Số 64/2007/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc tặng quà, nhận quà tặng nêu rõ: Nghiêm cấm nhận quà mà cơ quan, đơn vị và cá nhân tặng quà có liên quan đến hoạt động công vụ do mình hoặc người mà mình nhận thay chịu trách nhiệm giải quyết (trước, trong và sau khi thực hiện công vụ) hoặc thuộc phạm vi quản lý.

Soi vào các trường hợp tặng xe như ở Cà Mau, việc Công ty Công Lý có hoạt động tại tỉnh Cà Mau như đầu tư khu du lịch Khai Long (ấp Khai Long, xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển), nhận hơn 15 ha đất rừng phòng hộ để khai thác, quản lý… liệu có liên quan đến “hoạt động công vụ” mà tỉnh Cà Mau chịu trách nhiệm giải quyết hay quản lý không?

Cho đến này, những vụ nhận xe do doanh nghiệp tặng đều được cơ quan quản lý nhà nước công khai và được sự đồng ý của cơ quan có thẩm quyền. Việc nhận hay không là quyền của địa phương. Ngay trường hợp tỉnh Ninh Bình, tỉnh này đã trả lại xe trước khi có văn bản trả lời của Bộ Tài chính. Tuy nhiên, dù pháp luật “bật đèn xanh”, liệu sự cho, tặng - nhận này liệu có làm “phát sinh tình cảm”, có làm chùn tay các cơ quan công quyền khi xử lý “người tặng quà đúng luật” hay không?

Câu trả lời chưa rõ ràng ở thời điểm hiện tại. Xin được dẫn tiếp một câu chuyện xưa: Trần Thì Kiến tính người cương trực. Trước làm môn khách cho Hưng Đạo Vương, sau được Vương tiến cử lên làm An phủ sứ Thiên Trường. Một hôm, có người đem biếu mâm cỗ. Mấy ngày sau người kia quả nhiên có việc nhờ vả, An phủ sứ bèn móc họng nôn ra nguyên mâm cỗ.

Đó là chuyện xưa, còn nay, với việc tặng quà và các hình thức biến tướng kèm theo, để các cơ quan chức năng, chính quyền thực sự công tâm, khách quan khi giải quyết các sự vụ, nên chăng, cần có quy định rõ không cho phép bất cứ cơ quan công quyền nào nhận xe từ doanh nghiệp.