Doanh nghiệp nội bị “chèn ép” trong hệ thống bán lẻ?

Bước đầu là “ép” tăng mức chiết khấu, kéo dài thời gian thanh toán rồi thẳng thừng “đuổi” DN Việt Nam trên chính “sân nhà”. Đại gia trong lĩnh vực thiết bị di động là Thế giới Di động vừa bị “hất cẳng” tại Big C đang gây xôn xao dư luận. Câu hỏi đặt ra: Đây là trường hợp cá biệt hay chỉ là sự khởi đầu của việc DN nội bị loại bỏ ngay trên sân nhà?

Đi tìm nguyên căn

Sau khi về tay nhà bán lẻ Thái Lan Central Group, thời gian qua, hệ thống siêu thị Big C liên tục bị các DN Việt tố vì “đòi” mức chiết khấu cao, chèn ép DN. Đơn cử như trường hợp của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP):

Đại diện của VASEP cho biết, ngay sau khi hệ thống siêu thị Big C thuộc về tay nhà bán lẻ Thái, họ liên tiếp đưa ra những mức chiết khấu khá cao 4,25% - 5%. Cụ thể, hiện tại, nhiều DN đang hợp tác cùng Big C với tổng mức chiết khấu cao trung bình 17 - 20%, thậm chí có DN đến 25%. Trong khi đó, mức ngưỡng để có thể tồn tại là 15%.

Đây là những mức chiết khấu rất cao mà chắc chắn DN sẽ lỗ, không thể có lãi để tái đầu tư. Nhất là trong thời buổi sản xuất, kinh doanh chi phí ngày càng cao. Dẫn đến, hầu hết các DN đều thấy quá khó khăn trong việc cân đối làm sao vẫn hợp tác với Big C nhưng vẫn có thể sống sót và được một chút lợi nhuận để tái đầu tư. Và đến nay là sự vụ Big C “đuổi” 22 cửa hàng của Thế giới Di động (TGDĐ) ra khỏi hệ thống của mình. Tuy đại diện TGDĐ không đề cập tới lý do nhưng nguyên do thực không quá khó đoán.

Bởi ngoài Big C, Tập đoàn bán lẻ Thái Lan Central Group còn sở hữu 49% hệ thống siêu thị điện máy Nguyễn Kim. Tại thị trường Việt Nam, TGDĐ trở thành đối thủ của Central Group trong lĩnh vực phân phối sản phẩm công nghệ và điện máy. Vì vậy, động thái này có thể thấy là dễ hiểu.

Không thể phủ nhận, sự đổ bộ mạnh mẽ của các nhà bán lẻ Thái Lan đã tác động đến thị trường bán lẻ cũng như hệ thống sản xuất của Việt Nam. Tuy nhiên, đại diện Bộ Công Thương cho rằng việc Big C về tay người Thái và đưa ra những yêu cầu trên đối với các nhà sản xuất cũng không tác động nhiều đến thị trường.

Bằng chứng là, Big C mặc dù là hệ thống siêu thị lớn, sở hữu 33 điểm bán nhưng thị phần của Big C khá nhỏ trên thị trường bán lẻ hiện đại của Việt Nam. Do đó, dù Big C về tay người Thái và thay đổi những cơ chế kinh doanh, hợp tác thì cũng không ảnh hưởng nhiều đến thị trường chung.

Không tác động nhiều đến DN Việt Nam, nhưng theo nhìn nhận của nhiều chuyên gia thì việc một nhà bán lẻ nước ngoài đặt ra những yêu cầu khiến cho DN Việt Nam phải rút khỏi hệ thống đã đặt ra bài toán cho chính DN Việt trong việc tự xây dựng chuỗi liên kết của riêng mình.

Cần cái “bắt tay” của các DN nội

Trong bối cảnh đó, Nhà nước lại không thể can thiệp do các vụ việc mua bán, nhập hàng của các DN và đại lý bán lẻ đều theo cơ chế thị trường. Theo đại diện Bộ Công Thương, nếu DN có bằng chứng về việc Big C phân biệt đối xử với mặt hàng của mình thì cung cấp để cơ quan quản lý Nhà nước xử lý.

Có chung quan điểm trên, nhiều chuyên gia trong ngành cho rằng, giá dịch vụ phân phối hàng cho các DN là giá thỏa thuận, Nhà nước không ép buộc giá này cũng không có mức trần để ép buộc chiết khấu là bao nhiêu phần trăm. Do đó, mức chiết khấu nhiều hay ít là chuyện thỏa thuận giữa DN và công ty phân phối. Nhưng điều này cần phải xét xem rằng có sự bình đẳng giữa các DN trong nước và DN nước ngoài không.

Bởi có một thực tế hiện nay, các DN bán lẻ ngoại luôn được “ưu tiên” chỗ ngon hơn các DN bán lẻ nội. Bởi chính quyền các địa phương lâu nay vẫn “sính ngoại” thay vì các dự án bán lẻ nội địa lèo tèo. Nhiều chuyên gia băn khoăn, rồi DN nội sẽ đi về đâu một khi không thể cạnh tranh được trong bối cảnh “cá lớn nuốt cá bé” như hiện nay?

Vì vậy, theo các chuyên gia, không chỉ DN cần tăng liên kết để bán hàng mà các cơ quan chức năng cũng không thể thờ ơ để tránh khả năng nhiều DN nội sẽ bị đẩy ra khỏi hệ thống các siêu thị lớn, đồng nghĩa giảm khả năng phát triển, bán hàng, kéo theo các hệ lụy về việc làm, cũng như nội lực nền kinh tế.