ĐBSCL sạt lở gần 600 km: Thủy điện Mekong giữ phù sa...

Trong đó, nhiều nơi sạt lở đặc biệt nguy hiểm như tại sông Vàm Nao (xã Mỹ Hội Đông, huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang) khiến 108 hộ dân phải dời khẩn cấp. Sạt lở 600 m tại bờ sông Tiền (đoạn qua xã Bình Thành, huyện Thanh Bình, tỉnh Đồng Tháp) uy hiếp hơn 100 nhà dân và Quốc lộ 30 nối trung tâm tỉnh này với khu vực biên giới Campuchia. Kè Gành Hào ở huyện Đông Hải (Bạc Liêu) bị xói lở hơn 800 m…

Điều này đã đe dọa trực tiếp đến cuộc sống của hàng nghìn hộ dân cùng nhiều công trình hạ tầng, kho bãi, cơ sở sản xuất kinh doanh.

Sạt lở nghiêm trọng tại ấp Mỹ Hội, xã Mỹ Hội Đông, huyện Chợ Mới, An Giang. Ảnh: Plo

Trước vấn đề này, Bộ Trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà đã đề nghị Chính phủ sớm xem xét phê duyệt danh mục các dự án thuộc chương trình mục tiêu ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh, hoặc cho phép triển khai trước dự án chống sạt lở sông Hậu.

Các bộ cùng địa phương thuộc lưu vực sông Tiền, sông Hậu khảo sát, đánh giá tổng thể và khoa học tất cả các nguyên nhân sạt lở. Từ đó xác định cụ thể những khu vực xung yếu, đề xuất các giải pháp.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cho rằng, tình trạng sạt lở bờ sông, biển đang xảy ra ở nhiều nơi đã ảnh hưởng đến nhiều người dân cũng như hạ tầng, phát triển kinh tế - xã hội.

"Trước mắt cần tập trung vào làm những công trình cấp bách, bảo vệ khu vực sạt lở, xây dựng các khu tái định cư ổn định chổ ở cho người dân", ông nhấn mạnh và lưu ý tại những nơi có nguy cơ sạt lở cao phải được theo dõi chặt chẽ, sẵn sàng kế hoạch sơ tán nhanh nhất để đảm bảo tính mạng, tài sản, học hành của người dân.

Phó thủ tướng cũng yêu cầu thường xuyên kiểm tra việc khai thác cát sỏi ven sông, ven biển; đặc biệt xử lý nghiêm tình trạng khai thác trái phép, không đúng quy hoạch.

Nguyên nhân

Về nguyên nhân dẫn đến tình trạng sạt lở nghiêm trọng tại ĐBSCL, trao đổi với Đất Việt, ông Lê Thanh Chương, Giám đốc Trung tâm Chỉnh trị sông và Phòng chống thiên tai cho biết, có 3 nguyên nhân chính gây ra vụ sạt lở.

Thứ nhất là do tác động của dòng chảy. Cách đây 7-8 năm, Trung tâm đã có dự án khảo sát, điều tra cơ bản khu vực này. Theo đó, đây là ngã ba sông Hậu-sông Vàm Nao nên dòng chảy rất phức tạp, có dòng xoáy tạo ra hố xói sâu. Ngay gần khu vực ngã ba này, các chuyên gia đã đo được hố xói sâu -44m.

"Thông thường, ngã ba sông hoặc khúc sông cong là những nơi tạo thành hố xói. Hố xói đó mở rộng dần, khi đến gần sát bờ sẽ tạo nên hàm ếch", ông Lê Thanh Chương cho biết.

Thứ hai, việc xây dựng các công trình nặng, chất hàng hóa trên bờ làm gia tăng tải trọng trên bờ, khiến khối đất bờ bị phá vỡ và lực gây trượt tăng lên. Nếu xây quá sát, quá nặng càng nguy hiểm.

Theo ông Chương, lẽ ra phải quản lý chặt hành lang bảo vệ bờ, sát khu vực có hố xói không nên xây dựng các công trình. Tuy nhiên, vì mưu sinh, để tiện vận chuyển hàng hóa từ dưới sông lên, người dân vẫn bấp chấp xây nhà, chất hàng hóa sát khu vực nguy hiểm.

Thứ ba, do khai thác cát quá mức, không theo quy hoạch. Giám đốc Trung tâm Chỉnh trị sông và Phòng chống thiên tai cho biết, có thể hoạt động khai thác cát không diễn ra tại chỗ mà được tiến hành ở nơi khác, cả ở thượng nguồn và trong nước cũng gây xói lở phía dưới.

Các đập thủy điện ở phía thượng nguồn như Trung Quốc, Thái Lan, Campuchia, Lào chặn đập lại, lượng bùn cát trên đó bị giữ lại rất nhiều, còn lượng bùn cát về dưới ít, khiến những chỗ xói không được bồi lấp.

"Nguyên nhân này cần phải nghiên cứu tổng thể để xem xét ảnh hưởng cụ thể thế nào. Đặc biệt, các công trình thủy điện trên thượng nguồn không chỉ giữ lại lượng bùn cát mà khi nó xả lũ hoặc phát điện, Việt Nam không kiểm soát được do không nắm được quy trình vận hành nên bị động, lúc thiếu nước, lúc thừa nước.

Ngay cả bờ biển của Việt Nam cũng bị ảnh hưởng. Lượng bùn cát từ ĐBSCL đưa ra bờ biển rất quan trọng, bờ biển Việt Nam xói lở nhiều một phần do thiếu hụt cát", ông Chương chỉ rõ.

Hồng Giang